Microsoft Word N. Z. Ismay?lov Atmosferdenkenar astronomiya derslik doc
Yüklə 1,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.3. Uzundalğalı radiodiapazonda müşahidələr
17 kimidir. Elektrik dipolu halında müqavimət 2 dəfə böyükdür və buna uyğun olaraq
ν π ∆ = 2 2 2 160 l U j (1.2.6)
olar. cihazın fluktuasiya həssaslığı qəbuledicinin küy səviyyəsini göstərən S k kəmiyyətindən asılıdır. Bu kəmiyyət küy temperaturu T k
ilə belə asılıdır: ν ∆ = k k kT S Vt (1.2.7)
cihazın həssaslığı antenna temperaturu ilə belə ifadə olunur: 2 / 1 ) ( t T A T k a ∆ ∆ = ν º K (1.2.8) Burada A
≥1 əmsalı qəbuledicinin tipindən və modulyasiya növündən asılıdır, ∆t –siqnalın antenna çıxışında toplanma müddətidir. Diskret mənbədən gələn sel antenna temperaturu ilə belə bağlıdır:
2 = Vt/(m 2 ·Hs) (1.2.9)
Burada S eff – effektiv sahədir. İzotrop antennada həmin sahə λ 2
π təşkil edir.
18 Yüksək apogeyli orbit cihazları. «Elektron», «Zond», «Luna», «Venera» seriyalı peyklərində 20 kHs dən 20 MHs-ə qədər diapazonda çiyinlərindən biri uzunluğu 2.5-4 m olan çubuq, digəri isə kosmik aparatın gövdəsi idi. 1.3.1-ci şəkildə belə konstruksiyanın sxemi verilmişdir. Bu cür konstruksiya dalğa müqavimətinin qiymətinə görə uzunluğu 3 m olan dipolun müqavimətinə ekvivalentdir.
Şəkil 1.3.1. Çubuqşəkilli radioantennası olan qəbuledicinin sxemi.
19 «Zond-3» kosmik aparatında müşahidələr zamanı Günəşdən uzaqlaşdıqca radioselin Yupiterə qədər olan məsafənin kvadratının tərs qiyməti ilə mütənasib olaraq tədricən dəyişməsi aşkar olunmuşdur. Eyni bir hadisə «Venera-2» APS ilə müşahidə vaxtı alınmışdır. Bundan əlavə, stansiya Yupiterin Ay tərəfindən tutulması trayektoriyası tlə hərəkət etmişdir. Bu zaman 210 kHs tezlikdə sel kəskin azalmışdır.Siqnalın düşmə sürəti və düşmənin başlama vaxtı Yupiter yaxınlığında ölçüləri 5-10 ′ -dən çox olmayan kompakt obyektin mövcud olması sübut olunmuşdur. «Luna 11, 12, 22» stansiyasında 22 kanallı çubuqlu antennaya malik radiometr qurulmuşdu. Bu antenna 3·10 7 malik idi. Radiometr 10 8 -dən 10 14 K parlaqlıq temperaturuna malik alışmaları ölçməyi nəzərdə tutduğu üçün onun gücə görə dinamik diapazonu 60 dB təşkil edirdi. Uzunluğu 100 m olan dipol antennaları «Ariel-2» və «Xaukay» peyklərində qurulmuşdu. Belə uzun antennalar yalnız yığılmış şəkildə kosmosa çıxarıla bilərdi. Odur ki, məsələn, «Ariel-2» stansiyasında antenna uzun lent formasında olub, orbitə çıxarkən raketin gövdəsinə dolanmışdı. Orbitdə isə xüsusi qaydada açılaraq işçi vəziyyətə gətirilmişdi.
Kosmik aparat dipolun oxuna perpendikulyar ox ətrafında fırlanmaqla alçaq tezlik diapazonunda bir neçə dərəcə ayırdetməyə nail olmaq olar. ABŞ-ın Ayova ştatındakı universitetdə və Qoddardov kosmik uçuşlar mərkəzində belə təcrübələr aparılmışdır. Bununla əlaqədar olaraq OGO, İMP-6, 7 və 8 , «Xaukay-1 və 2» , «Qelios-1 və 2» peyklərindən Yerin kilometrlik şüalanmasının paylanmasını, Günəş alışmalarını və qalaktik fonu öyrənmək üçün istifadə olunmuşdur. İMP-8 peykində antennanın uzunluğu 122 m-ə çatırdı. Dipolun oxu ekliptika müstəvisində yerləşmişdir. Kosmik aparat ekliptikaya perpendikulyar ox ətrafında bir neçə saniyə periodla fırlanırdı. Bu metodla mənbənin lokallaşdırılması İSEE peykində də həyata keçirilmişdir. 1968-ci ildə yerətrafı orbitə göy sferini kartoqrafiya etmək və günəş alışmalarını öyrənmək üçün ABŞ peyki RAE-1 çıxarıldı (Şəkil 1.3.2). Peykdə qolları arasındakı bucağı 60º olan iki V-şəkilli antenna
20
vardı. Belə konstruksiyada 4 MHs tezlikdə istiqamət diaqramı dipola nisbətən λ< 230 m diapazonda çox ensiz idi və təxminən 23º-52º təşkil edirdi. Diaqramın arxa yarpağının küyü əsas yarpağa görə 18 dB azdır ki, bu da Yerdən gələn küyün zəiflədilməsi üçün çox önəmlidir. Bunlarla yanaşı peykin istənilən hündürlükdə qravitasiya stabilliyini həyata keçirmək mümkündür.
Şəkil 1.3.2. RAE-1 peykinin hərəkət sxemi. 1-V-şəkilli antenna, 2 - dipol antennası, 3 -192 m-lik çubuq təsvir olunur. Oxlarla Yerə doğru istiqamətlə peykin sürət istiqaməti göstərilmişdir. Müşahidələr göy sferini skanlama üsulu ilə aparılmışdır. Peykin presessiyası 0.5 º/gün təşkil edirdi, ona görə δ≤59º intervalında göy sferini skanlamaq üçün 1 il vaxt lazım olmuşdur. Peykin bütün antennaları və çubuq kosmosa dolaq şəklində çıxarılmış və sonra açılaraq xüsusi sıxıcılarla bərkidilmişdir. V-şəkilli antennanın qolları bir-birindən ±3º qədər normadan kənaraçıxma re$imində işləmişdir, ki bu da norma daxilində hesab olunurdu. Yüklə 1,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|