31
e) stismar zamanı icarə müddətindən asılı olaraq icarədarın hesabına
birləşdirilmiş kapital qoyuluşları üzrə ayda (15000:12)=1250 manat köhnəlmə
hesablanıb:
DT – 202 ............................................................1250 min manat
KT – 112 .............................................................1250 min manat
Uçotda qəbul edilmiş ƏDV-i həmin kapital qoyuluşlarını həyata keçirən
zaman, istismara verilmiş tikili və avadanlıqlara onlar birləşdirildikdən sonra hər
ay bərabər hissələrlə büdcə ilə hesablaşmalara silinir (2000+1000):12=250 manat
(ayda).
DT – 521 .............................................................250 min manat
KT – 241 .............................................................250 min manat
ə
) carə edilmiş əmlakın təmiri müqavilə üzrə icarəyə verənin hesabına 60
min manat məbləğində aparılıb. ƏDV-ni nəzərə almaqla o cümlədən 42 min manat
hesab alınıb. Təmirə 15 min manat özünün təmir sexi vasitəsi ilə sərf edilib, bu
zaman 3 min manat ƏDV-i hesablanıb. Əvvəlcə 202.9 saylı hesabın 9-u “Köməkçi
istehsalat” subhesabının debeti 533,522,523,201 və i.a. hesabların krediti yazılışı
ilə 202.9 saylı hesabda bütün məsrəflər toplanır. Təmirə məsrəflər icarə
ödəməsinin azalmasına aid edirlər.
DT – 177 .............................................................42 min manat
KT – 531 .............................................................42 min manat
Həmin əməliyyatın 601 saylı hesab vasitəsi ilə əks etdirilməsi mümkündür:
DT – 177 .............................................................18 min manat
KT – 601 .............................................................18 min manat
Eyni zamanda :
DT – 601 .............................................................18 min manat
KT – 202.9 ..........................................................15 min manat
KT – 521 .............................................................3 min manat
f)
carə müddəti başa çatdıqdan sonra 400 min manat dəyərində icarə
edilmiş vəsaitlər geri qaytarılan zaman, icarədarın hesabına aparılan kapital
32
qoyuluşlarının qalıq dəyəri, əvəzsiz olaraq icarəyə verənə verilir. Kapital
qoyuluşlarının ilk dəyəri 15 min manat, ona görə hesablanmış köhnəlmə 12,5 min
manatdır:
DT – 112 ............................................................12,5 min manat
DT – 801 .............................................................2,5 min manat
KT – 112 .............................................................15 min manat
Bu zaman ödənilmiş vergi məbləği və ƏDV-ni müəyyən edən zaman hesaba
alınan büdcəyə köçürülməli olan ödəmələrin məbləği arasındakı fərqə bərabər
Ə
DV-nin məbləği, müəssisənin xüsusi mənbələri hesabına silinir (təlimata
müvafiq olaraq)
Misal üçün:
DT – 343 ............................................................3,5 min manat
KT – 241 ........................................................... 3,5 min manat
33
II FƏ
S L. Bazar iqtisadiyyatı şə
raitində
uzunmüddə
tli icarə
yə
verilmiş
torpaq, tikili və
avadanlıq obyektlə
rinin uçotu
2.1. carə
darda icarə
yə
götürülmüş
torpaq, tikili və
avadanlıqların
uzunmüddə
tli maliyyə
icarə
si üzrə
ə
mə
liyyatların uçotu
Uzunmüddətli icarə edilən torpaq, tikili və avadanlıqlara, icarə müqaviləsində
(və ya icarəyə verənin və icarəyə götürənin əlavə razılaşmasında) icarə vaxtı
qurtardıqdan və ya onun vaxtı qurtarana qədər icarəyə götürən tərəfindən müqavilə
ilə şərtləndirilmiş satınalma qiyməti ilə, verilən şərtlə onlıarın icarəyə götürənin
mülkiyyətinə (satın alınmaqla) keçirilməsi nəzərdə tutulan obyektlər aid edilir.
Maliyyə icazəsi üzrə əməliyyatlar, icarəyə verən tərəfindən icarədarın
uzunmüddətli kreditləşmə forması hesab olunur. carə ödəmələrinə icarə edilmiş
ə
mlakın dəyərinin ödənilməsini, icarəyə verən tərəfindən təqdim edilən
maliyyələşmə faizlərini və icarə əməliyyatları üzrə onun xidmətlərinin dəyəri daxil
edilir. carənin bu forması zamanı icarəyə götürən icarə edilmiş əsas vəsaitlərin
dəyərinin özünün balansında uçota alınması amortizasiya ayırmalarının əks
etdirilməsi və icarə vəsaitlərinin dəyərinin ödənilməsi nəzərdə tutulur. carə
ödəməsi qalan borcun məbləğinə hesablanan faizlərlə müəyyən edilir. carə
ödəməsinin
hər
bir
haqqına
icarə
edilmiş
vəsaitlərin
tam
cari
qiymətləndirilməsindən və onların dəyərinin ödənilməyən hissəsindən müəyyən
edilmiş faizdən asılı olaraq əsas borcun qismən ödənilməsi kimi baxılır. caərdar
balansa qəbul edilmiş əsas vəsaitlərin ilk dəyərindən və onların icarə müddətində
asılı olaraq, amortizasiya ayırmaları aparır, faizlərin məbləğini isə, cari dövrdə əldə
edilən mənfəətin hesabına hesablanır. Alınan faizlərin məbləğini icarəyə verən cari
ilin mənfəətinə hesablayır.
Torpaq, tikili və avadanlıqların uzunmüddətli maliyyə icarəsi üzrə
ə
məliyyatlarının uçotu üçün icarəyə götürəndə iki hesab 111 saylı hesabın 2-ci
“Uzunmüddəli icarəyə götürülmüş torpaq, tikili və avadanlıqlar” və 406 saylı
“Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər” tətbiq edilir.