Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi.
ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası"
18
hamiləlik/mamalıq fəsadları ilə tibb
müəssisəsinə gələn qadınların
nisbəti
qiymətləndirilə bilər.
Tibb müəssisəsindənkənar baş verən ana
ölümlərinin sayından (ümumi ana ölüm
hallarının faizi) asılı olaraq müvafiq coğrafi
ərazidə müəyyən vaxt çərçivəsində ana ölümü
hallarının etibarlı dərəcədə dəyərləndirilməsi
çətin ola bilər. Əksinə, hamiləliyi olanlara
nisbətən ağır hamiləlik və ya mamalıq
ağırlaşması ilə tibb müəssisəsinə gələn
qadınların faizini müəyyən etmək daha asandır
və aşağıdakı sualları cavablandırmağa kömək
edir:
–
mövcud halın ağır hamiləlik və ya mamalıq
ağırlaşması kimi tanınmasında ləngimə və
ya gecikmə,
–
halın ağır hamiləlik və ya mamalıq
ağırlaşması kimi təsdiq edilməsindən sonra
xəstələrin tibb müəssisəsinə gəlməsində
gecikmələr.
Şəhər/rayonda ilkin səhiyyə xidməti
səviyyəsində fəaliyyət göstərən tibb
müəssisələrində ağır hamiləlik və mamalıq
ağırlaşmalarının qeydə alınması çox az sayda
baş verə bilər. Belə ki, bu cür ciddi
ağırlaşmaları olanlar, adətən müvafiq
ixtisaslaşdırılmış tibb müəssisələrinə müraciət
etmiş olurlar. Lakin xatırlamaq lazımdır ki,
əksər ölkələrdə (müəllifdən - o cümlədən
Azərbaycanda qadın məsləhətxanalarında) ilkin
səhiyyə xidməti müəssisələrində bütün
hamilələrin qeydiyyatı aparılır. Həmçinin bu
müəssisələr qadınların ikinci və ya üçüncü
səviyyəli tibb müəssisələrinə yönəldilməsini
təmin edir. Buna görə də qadın
məsləhətxanalarında ağır hamiləlik və ya
mamalıq fəsadları olan qadınların qeydiyyatı
üçün ayrıca qeydiyyat jurnalının saxlanması
tövsiyə edilə bilər. Şəhər və ya rayon
səviyyəsində ölümlə nəticələnməyən hamiləlik
və mamalıq ağırlaşmalarının tədqiqini aparan
mütəxəssislər həftədə bir dəfə həmin jurnalda
qeydə alınmış halların siyahısını əldə
etməlidirlər. İlkin səhiyyə xidməti
müəssisələrində ölümlə nəticələnməyən
hamiləlik və mamalıq ağırlaşmalarının qeydə
alınması qaydaları və meyarları barədə plakatlar
və ya yaddaş qeydləri olmalıdır. Bütün aidiyyəti
halların qeydə alınması üçün təsvir edilən
mexanizmin bütün şəhər/rayon üzrə həyata
keçirilməsi ölümlə nəticələnməyən hamiləlik
ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi ilə
bağlı metodikanın tətbiqi üçün önəmlidir.
Bu metodika əsasında tədqiqatın şəhər/rayon
səhiyyə sistemi çərçivəsində aparılmasına
alternativ kimi metodika, məsələn, yalnız bəzi
seçilmiş müəssisələrdə də tətbiq oluna bilər:
–
çoxlu sayda hamilə və zahı qadına
xidmət
göstərən seçilmiş böyük tibb
mərkəzlərində,
–
fərqli sayda hamilə və zahı qadına xidmət
göstərən seçilmiş tibb müəssisələrində,
–
səhiyyə sisteminin fərqli səviyyələrinə aid
tibb müəssisələrində (məs., ilkin səhiyyə
xidməti, ikinci və ya üçüncü səviyyəli tibb
müəssisələri),
Bu zaman həmin müəssisələr ölkənin müxtəlif
coğrafi bölgələrindən seçilə bilər. Seçilmiş
müəssisələrdə tədqiqatın aparılması ümumi
səhiyyə sistemi üzrə hamilə və zahı qadınlara
göstərilən tibbi xidmətlərin keyfiyyətini
qiymətləndirməyə imkan verə bilər. Məsələn,
seçilmiş rayonlar üzrə metodikanın yalnız qadın
məsləhətxanalarında tətbiqi həmin
müəssisələrdə qadınlara göstərilən tibbi
xidmətlərin keyfiyyətini dəyərləndirməyə yardım
edir. Ümumiyyətlə, metodikanın seçilmiş
müəssisələrdə tətbiqi onun bütün ölkə üzrə
tətbiqi prosesində ilk addım ola bilər.
Hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarında tibbi yardımın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi.
ÜST-nin "Ölümlə nəticələnməyən hamiləlik ağırlaşmaları və mamalıq fəsadlarının tədqiqi metodikası"
19
5. Nəticələrin paylaşılması və
davamlı fəaliyyət
ÜST-nin ölümlə nəticələnməyən hamiləlik
ağırlaşmaları ilə bağlı tədqiqatının nəticələri
müzakirə olunduqdan sonra növbəti addım
onların ictimaiyyətlə paylaşılmasıdır. Müvafiq
tibb müəssisəsində müzakirə edildikdən sonra
onların geniş ictimaiyyətə açıqlanması
faydalıdır. Bu məlumatların paylaşılması
önəmlidir. Bu məqsədlə geniş əhali, siyasi
liderlər, ictimai qurumlar və digər müxtəlif
hədəf qrupları üçün təqdimatlar və s. məlumat
xarakterli materiallar hazırlana bilər. Nəticələrin
geniş paylaşılması mamalıq və perinatal
xidmətlərin keyfiyyətinin təkmilləşdirilməsi
üçün maliyyə və s. resursların ayrılmasına təkan
verə bilər, müvafiq qanunlar və siyasətlərin
formalaşdırılmasına yardım edə bilər. Həmçinin
ÜST və digər təşkilatlar həmin nəticələr
əsasında sistemli təhlillər apara bilər və dünyada
hamilə və zahı qadınların ehtiyaclarını və habelə
hazırda onlara göstərilən tibbi xidmətlərin
vəziyyətini qiymətləndirə bilərlər.
Səhiyyə sistemi çərçivəsində göstərilən
xidmətlərin keyfiyyətinin təkmilləşdirilməsi
üçün ölümlə nəticələnməyən hamiləlik/mamalıq
ağırlaşmalarının tədqiqi ilə yanaşı digər xüsusi
yanaşmaların tətbiqinə ehtiyac yarana bilər
(Şəkil 1). Xüsusi yanaşmalara, məsələn, sübutlu
təbabətə əsaslanmış klinik protokollar və klinik
təlimatların tərtib edilməsi və tətbiqi, davamlı
klinik auditlərin aparılması və s. aid edilir
(23,24).