BAŞ-BOYUN ŞİŞLƏRİ
216
rast gəlməsi qeyd olunur.
Ağız boşluğunda sarkomaların müxtəlif növlərinin (rabdomiosarkoma, le-
yomiosarkoma), hətta xondrosarkomanın müşahidə edilməsi haqqında ədəbiyyat
məlumatlarının olmasına baxmayaraq onlar rastgəlmə tezliyinə görə axırıncı yeri
tuturlar.
Ağız boşluğu orqanları arasında xərçəng ən çox (50-55%)
dildə rast gəli-
nir [şəkil 9.10]. Onun dilin ucunda rastgəlmə tezliyi 5-10%, cismində 60-70%,
kökündə 15-20% təşkil edir. Xərçəng böyük əksəriyyətlə dilin yan səthlərində
müşahidə olunur. Xərçəngin rastgəlmə tezliyinə görə sonrakı yerləri ağız
dibinin selikli qişası (20%), yanağın (7%), çənə sümüyünün alveolyar
çıxıntısının (6%), yumşaq damağın (5%), əng sümüyünün alveolyar çıxıntısının
(4%), sərt damağın (4%) selikli qişası tutur [şəkil 9.11-9.15].
Ağız boşluğu orqanlarının xərçəngi üçün regionar metastazvermə xarak-
terik olub, 40-75% hallarda müşahidə edilir, xəstələrin 30-40%-də isə iki
tərəfli
boyun metastazlarına rast gəlinir. Ağız boşluğu xərçənginin uzaq orqanlara
metastazları 1-5% hallarda müşahidə olunur və, əsasən, ağ ciyər, qara ciyər,
sümük və baş beyində təsadüf edir.
Ağız boşluğu xərçəngi zamanı residivlərin
rastgəlmə tezliyi yüksək olub,
35-45% təşkil edir ki, bu da ağız boşluğunun topoqraf-anatomik xüsusiyyətləri
ilə əlaqədardır.
9.5. TNM kliniki təsnifatı
(AJCC – 2002)
T – birincili şiş
T
x
– birincili şişin qiymətləndirilməsi üçün lazımi məlumatlar yoxdur.
T
0
– birincili şiş müəyyən edilmir.
T
is
– preinvaziv xərçəng (carinoma in situ)
T
1
– ölçüsü 2 sm-ə qədər olan şiş
T
2
– ölçüsü 2,1-4
sm olan şiş
T
3
– ölçüsü 4 sm-dən böyük olan şiş
T
4a
– şiş ətraf toxumalara (sümüyün kompakt toxumasına, dilin xüsusi
əzələlərinə (buxaqaltı-dil, dialtı-dil, biz-dil, damaq-dil əzələlərinə), Haymor
cibinə və üzün dərisinə) yayılır.
T
4b
– şiş qulaqətrafı-çeynəmə sahəsinə, nazvari sümüyün qanadabənzər
çıxıntısına, həmçinin beyin əsasına yayılır və /və ya yuxu arteriyasını sıxır.
N – regionar limfa düyünləri
N
x
– regionar limfa düyünlərinin vəziyyətini qiymətləndirmək mümkün
deyildir.
N
0
– regionar limfa düyünlərində metastazlar yoxdur.
N
1
– bir ipsilateral limfa düyünündə diametri 3 sm-dən böyük olmayan
metastaz
Fəsil 9. AĞIZ BOŞLUĞU XƏRÇƏNGİ
219
N
2
– bir ipsilateral limfa düyünündə diametri 3,1-6 sm olan metastaz və
ya bir neçə ipsilateral limfa düyünlərində və ya ikitərəfli və ya kontrlateral lim-
fa düyünlərində diametri 6
sm-ə qədər olan metastazlar
N
2a
– bir ipsilateral limfa düyünündə diametri 3,1-6 sm olan metastaz
N
2b
– bir neçə ipsilateral limfa düyünündə diametri 6 sm-ə qədər olan
metastazlar
N
2c
– bir neçə bilateral və ya kontrlateral limfa düyünlərində diametri 6
sm-ə qədər olan metastazlar
N
3
– regionar limfa düyünlərində diametri 6 sm-dən böyük olan me-
tastazlar
M – uzaq metastazlar
M
x
– uzaq metastazların olmasını təyin etmək mümkün deyildir
M
0
– uzaq metastazlar yoxdur
M
1
– uzaq metastazlar var
Mərhələlərə görə qruplaşdırma
Mərhələ T
N M
0
mərhələ
T
is
N
0
M
0
I mərhələ
T
1
N
0
M
0
II mərhələ
T
2
N
0
M
0
III mərhələ
T
3
N
0
M
0
T
1
N
1
M
0
T
2
N
1
M
0
T
3
N
1
M
0
T
1
N
2
M
0
T
2
N
2
M
0
T
3
N
2
M
0
IV
A
mərhələ
T
4a
N
0
M
0
T
4a
N
1
M
0
T
4a
N
2
M
0
IV
B
mərhələ
İstənilən T
N
3
M
0
T
4b
İstənilən N
M
0
IV
C
mərhələ
İstənilən T
İstənilən N
M
1
9.6. Klinika
Ağız boşluğu xərçənginin kliniki gedişində 3 mərhələ ayırd edilir:
• Başlanğıc mərhələ
• İnkişaf
mərhələsi
• Gecikmiş mərhələ