me-19 saukunis evropel mogzaur-avtorTa publicistur-dokumenturi
narativi saqarTvelos Sesaxeb da misi Tanamedrove interpretacia
407
viwro eTnografiul Tu geografiul farglebs da masSi CarTu-
li mogonebebis, legendebis, literaturuli nimuSebisa da, zo-
gadad, teqstis kompoziciuri mravalferovnebisa da mraval-
mxrivobis gamo moeqca Cveni dakvirvebis arealSi.
samogzauro teqstebis publicisturi narativis zogadi
qarga Semdegnairad SeiZleba CamovayaliboT: is moicavs peri-
ods me-19 saukunis 50-iani wlebidan saukunis dasasrulamde. aq-
ve aRvniSnavT, rom es periodi ar iyo erTgvarovani. 50-iani wle-
bis bolos (diumas mogzaurobis dros — m.w.) TiTqmis mTavrdeba
kavkasiis dapyrobis procesi. saqarTvelo ruseTis imperiis ax-
ladSeerTebuli koloniaa, amdenad, sazogadoebriv-politiku-
ri da kulturuli realobis yvela im niSnis matarebelia, rome-
lic ki SeiZleba axasiaTebdes aseT mdgomareobaSi myof qveyanas.
60-iani wlebidan viTareba icvleba da dgeba `didi moZraobis
xana~, rogorc TergdaleulTa kulturtregeruli moRvaweobis
Sedegi.
`qarTveli eris dezintegraciuli movlenebi, romlebic
gvian SuasaukuneebSi daiwyo, XIX saukuneSic grZeldeboda. es
procesi emTxveva saqarTvelos erTiani saxelmwifos daSlas,
qveynis daqucmacebasa da saxelmwifoebriobis dakargvas. marTa-
lia, ruseTis imperiaSi saqarTvelo teritoriulad gaerTianda,
magram oficialurad aRarsad ar ixsenieboda qveynis saxeli
`saqarTvelo~. qarTul eklesias waerTva avtokefalia (1811) da
aikrZala qarTuli wirva-locva. qarTuli marTlmadidebeli ek-
lesia rusuli marTlmadidebeli eklesiis nawilad iqca. skole-
bidan ganidevna qarTuli ena~ (TofCiSvili 2002: 14).
vnaxoT, rogor asaxes evropelma avtorebma zemoT moxmo-
bil amonaridSi warmoCenili istoriuli viTareba.
amgvarad, aleqsandre diumam saqarTveloSi imogzaura 1858
wels, kavkasiis omis damTavrebis miwuruls. misi `kavkasia~
acocxlebs epoqis dokumentur suraTs. mniSvnelovania geogra-
fiuli da eTnografiuli aRwerebi, situaciebi, epizodebi, pasa-
Jebi, rac, kavkasiis omis mZime fonis miuxedavad, mwerlis xel-
werisaTvis damaxasiaTebel feierverks qmnis, ris gamoc ikiTxe-
ba wigni esoden laRad da didi interesiT. ar SeiZleba ar dave-
TanxmoT diumas `kavkasiis~ winasityvaobis avtors, cnobil mec-
mari wereTeli
408
nier akaki gawerelias, rom `al. diuma ZiriTadad rCeba mwerlad
romantikosi-beletristis niadagze, romlisTvisac gamonakli-
si ufro sayuradReboa, vidre Cveulebrivi da tipiuri~ (diuma
1964:5). rogorc imave winasityvaobaSia aRniSnuli: `diumam ver
dainaxa imdroindeli saqarTvelos socialur-politikuri
cxovrebis Sida sarCuli~ (diuma 1964:5). Cveni dakvirvebiT, aseTi
mizani mas aSkarad ar aqvs da verc eqneboda. verc imas vityviT,
rom mwerali-mogzauri saqarTvelos imdroindel sinamdviles
gverds uvlis. diuma uTuod qmnis zogad-dokumentur fons,
warmoaCens epoqis gamWvirvale suraTs da im processac, rome-
lic ruseTis imperiis mier kavkasiis dapyrobas mohyva. igi aSka-
rad ar msjelobs saqarTvelos aneqsiis Sesaxeb, ufro neitra-
luri damkvirvebelia, Tumca calkeul epizodebs miRma poli-
tikuri da socialuri suraTi uTuod ikveTeba. mag.: diuma Cveu-
li, rainduli SeupovrobiT cxeniT aivlis moyinul, saxifaTo
gzas da ixilavs gelaTs. mravlismTqmeli frazebiT afasebs na-
naxs: `eklesiis SigniTa nawili saerTod usufTao, sevdiania da
mkvdari. masSi igrZnoba dacemuli qveyana~ (diuma 2009: 273)
(dacemuli anu dakninebuli, dapyrobili qveyana — m.w.).
saqarTveloSi ruseTis politikas aleqsandre diuma, ro-
gorc aRvniSneT, publicisturi gansjiT ar exeba. unda daveTan-
xmoT akaki gawerelias, rom: `diuma beletristis istorizmi
sruli fiqciaa, saintereso epizodi, utrirebuli da gazviade-
buli, warmtaci da dinamiuri ambebiT mdidari fabula, ai, CarCo,
romelSic mwerali aTavsebs calkeul mxatvrul suraTebs~
(diuma 2009:6), Tumca koloniuri omis sisastikes igi am
`warmtaci da dinamiuri ambebiT mdidar fabulaSi~ gverds ar
uvlis da kavkasiis momavalze dafiqrebuli daaskvnis: `indus-
tria Semoitans civilizacias, xolo civilizaciis Sedegad iqne-
ba mSvidoba~ (diuma 2009: 337).
socialuri fonis simZime `kavkasiaSi~ aSkaraa, avtors Tval-
Si xvdeba rogorc ekonomikurad daqveiTebuli qarTuli aris-
tokratiis mdgomareoba, ise dabali fenebis siduxWire, rac ga-
moxatulia frazebiT:. `simdidre ZonZebSi gaxveula~ (diuma
2009:418), `ukiduresi gaWirveba da siRatake,~ `saSineli siRata-
ke~ (diuma 2009:415) da sxv.
me-19 saukunis evropel mogzaur-avtorTa publicistur-dokumenturi
narativi saqarTvelos Sesaxeb da misi Tanamedrove interpretacia
409
saqarTvelos damoukidebel respublikaSi inglisis sru-
luflebiani warmomadgeneli 1919-1921 wlebSi, ingliseli dip-
lomati, mTargmneli da sazogado moRvawe oliver uordropi
saqarTvelos bolSevikuri okupaciis Semdeg, inglisis agentad
wodebuli, Serisxuli aRmoCnda, ris gamoc misi SesaniSnavi wigni
`saqarTvelos samefo~ karga xans tabudadebuli iyo.
movlenebis oliver uordropiseuli gansja xasiaTdeba Ria
saxeldebiT. Tu diumas SemTxvevaSi Txroba me-19 saukunis 50-ia-
ni wlebis politikuri simZimis Sesaferisia, `saqarTvelos
samefo~, rogorc gviandeli teqsti (londonSi gamoica 1888
wels — m.w.), mkveTri publicisturi aqcentebiT aris aRbeWdili.
wignis erT TavSi, romelsac `saqarTvelos politikuri
mdgomareoba~ ewodeba, oliver uordropi Seufaravad acxadebs,
rom saqarTvelo imJamad ruseTis imperiis nawilia da rom `ru-
seTis sazRvrebSi arian xalxebi, romlebic Tavisi istoriuli
mniSvnelobiTa da inteleqtualuri cxovrebiT arafriT Camou-
vardebian gabatonebul ers~ (uordropi 2001:160). ruseTis po-
litikas saqarTveloSi oliver uordropi `ufro da ufro gama-
Rizianebels~, aseve, `mkacrs~ uwodebs.
oliver uordropis azriT, ruseTs ar SeuZlia evropis sa-
nacvlo ekonomikuri ganviTareba SesTavazos saqarTvelos, anu
ruseTis imperiis farglebSi saqarTvelos ekonomikuri progre-
si ver iqneba evropulis tolfasi. misi dakvirvebiT, amas, uwina-
resad, qarTvelebi grZnoben, radgan `rusebi ugulvebelyofen
qveynis industriul da komerciul ganviTarebas, amitom qar-
Tvelebs urCevniaT evropeli investorebis momsaxurebiT isar-
geblon. sxvebTan erTad rotSildebs ar daugvianiaT daenaxaT,
rom amierkavkasiis Rvinoebi, wiaRiseuli da navTobi didi
yuradRebis Rirsia~ (uordropi 2001:168).
`saqarTvelos samefos~ avtori arsebuli realobis ganviTa-
rebis kanonzomierebis logikiT askvnis: `ruseTis politika,
rogorc dampyroblis, odesme aucileblad gaxdeba qarTvelTa
protestis sagani: `Tu ruseTi odesme did omSi Caeba, saqarTve-
lo ueWvelad damoukideblobas gamoacxadebs da Seecdeba dari-
alis samxedro gzis dakavebas~ (uordropi 2001:168).
Dostları ilə paylaş: |