Microsoft Word orenovani sarchevi doc



Yüklə 2,53 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə135/135
tarix24.12.2017
ölçüsü2,53 Mb.
#17064
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   135

geopolitikuri sivrcis centralurobis  

dadebiTi da uaryofiTi mxareebi 

419

`RerZul areals~ makinderi im sivrcesTan aigivebs, rome-



lic ruseTs ukavia. igi xazs usvams erT mniSvnelovan garemoe-

bas, rom ruseTs yvela mxridan SeuZlia miiRos da, Tavis mxriv, 

ganaxorcielos dartyma, garda CrdiloeTisa. oriode sityviT 

gvsurs SevexoT mosazrebas, rom centraluri adgilmdebareoba 

aris yvelaze momgebiani. 

`ruseTi cvlis monRoleTis imperias. misi zewola fineTze, 

skandinaviaze, poloneTze, TurqeTze, sparseTze, indoeTsa da 

CineTze Caenacvla erTi centridan mimavali stepelebis Tavdas-

xmebs. am samyaroSi mas ukavia centraluri strategiuli mdeba-

reoba, romelic evropaSi ekuTvnis germanias. mas SeuZlia Tavs 

daesxas da imavdroulad miiRos dartymebi yvela mimarTule-

biT, CrdiloeTis garda. rkinigzebTan dakavSirebuli misi moq-

nilobis saboloo ganviTareba mxolod drois sakiTxia da vera-

viTari socialuri revolucia ver Secvlis ruseTis damokide-

bulebas misi arsebobis udidesi geografiuli sazRvrebis mi-

marT. kargad uwyian ra Tavisi Zalis Sesaxeb, ruseTis mmarTve-

lebi mSvidad gaSordnen aliaskas, vinaidan rusuli politiki-

saTvis faqtobrivad, wesad iqca ar flobdes araviTar zRvis 

miRma teritorias, iseve, rogorc britaneTis wesia — saokeano 

sivrceebis marTva~. [makinderi, 361-362:1999].  

1774 wlidan aliaska iyo ruseTis imperiis kolonia da iwo-

deboda `rusul amerikad~. 1867 wels ruseTis imperiam aliaska 

aSS-s mihyida 7,2 mln dolarad. 

mogvianebiT, 1919 wels gamocemul naSromSi `demokratiuli 

idealebi da realoba~, makinderi aRniSnavda: `vinc marTavs aRmo-

savleT evropas, batonobs Heartland-ze; vinc marTavs Heartland-s,

batonobs msoflio kunZulze; vinc marTavs msoflio kunZuls, 

akontrolebs msoflios~ [Mackinder; 106:1999].

XIX saukunis 80-ian wlebSi yalibdeba samTa kavSiri. 1879 

wels avstria-ungreTsa da germanias Soris xelmoweril kavSirs 

uerTdeba italia. am kavSiris wevr qveynebs ekavaT evropis cen-

traluri  sivrce, rac qmnida im  SesaZleblobas, rasac makinde-

ri Tvlida xelsayrelad yvela mimarTulebiT dartymis gansa-

xorcieleblad.




aleqsandre wurwumia 

420


centralurobis sakiTxze aseve amaxvilebdnen yuradRebas 

germanuli `organicizmuli~ skolis warmomadgenlebi. Svedi 

rudolf keleni (Celeni) (1864-1922) samecniero moRvaweobas 

eweoda ufsalisa da geteborgis universitetebSi. sadoqtoro 

disertacia daicva 1891 wels ufsalis universitetSi. Tumca, 

garda samecniero moRvaweobisa, is iyo CarTuli politikaSi 

(msgavsad makinderisa). 1905-1908 da 1911-1917 wlebSi keleni iyo 

SvedeTis parlamentis wevri, gamoirCeoda konservatiuli Sexe-

dulebebiT [Kjellen].

geopolitikis klasikuri periodis warmomadgenelTaTvis 

garkveulwilad damaxasiaTebelia erTi mniSvnelovani, ase 

vTqvaT, midrekileba — isini cdiloben Teoriuli da praqtiku-

li gamocdilebis Serwymas. kelenma daudo saTave mraval ter-

mins, Tumca yvelaze mniSvnelovani aris is, rom man pirvelma ga-

moiyena termini geopolitika.

Celenma geopolitika Semdegnairad gansazRvra: `esaa mecni-

ereba saxelmwifos, rogorc sivrceSi ganfenili geografiuli 

organizmis, Sesaxeb~ [dugini; 28:1999]. 

rudolf kelenis erT-erTi yvelaze cnobili naSromia 1916 

wels gamocemuli `saxelmwifo, rogorc sicocxlis forma~. naS-

romSi xazgasmulia germaniis upiratesoba evropul sivrceSi mi-

si centralurobidan gamomdinare. am Tezam asaxva pova `Suagu-

li evropis~ (Mitteleuropa) koncefciaSi. misi avtoria kidev erTi 

`germanuli organicizmuli~ skolis warmomadgeneli, fridrih 

naumani (Friedrich Naumann 1860-1919). msgavsad kelenisa, isic gamo-

irCeoda konservatiuli SexedulebebiT, Tumca Semdgom man Sei-

muSava liberaluri imperializmis idea. fridrih naumani 1907 

wels gaxda raixstagis wevri, xolo 1919 wels daaarsa germaniis 

demokratiuli partia. 1915 wels fridrih naumanma gamosca wig-

ni saxelwodebiT `Mitteleuropa~.

XVIII saukunis bolos ganxorcielda teritoriuli cvlile-

ba evropaSi, ramac erT-erTi umniSvnelovanesi roli iTamaSa ka-

cobriobis istoriaSi. poloneTis samgzis (1772, 1773 da 1775 

wels) gayofis Sedegad ruseTma ganaxorciela eqspansia baltii-

sa da centraluri evropis mimarTulebiT. am politikur cvli-

lebaTa Sedegad ruseTis imperia uSualod daumezoblda Tavis 




geopolitikuri sivrcis centralurobis  

dadebiTi da uaryofiTi mxareebi 

421

istoriul mowinaaRmdege prusias. Zalzed sainteresoa naumanis 



xedva poloneTTan dakavSirebiT: 

~pirveli msoflio omis da-

sawyisSi, rodesac germanul jarebs hqondaT STambeWdavi warma-

tebebi frontze, naumanma gamosca wigni `ra elis poloneTs?~, 

romelSic sTavazobda omis damTavrebis Semdeg evropis ruqis 

gadakeTebisas aRedginaT polonuri saxelmwifoebrioba. amiT 

man aRniSna misi geopolitikuri pozicia: gamoyofoda polone-

Tis teritoriiT ruseTs, raTa gaerTianebuliyo evropis cen-

trSi~ [

; 152:2006] (Targmani Cvenia — a.w.). 



rusma mecnierebmac gamoTqves mosazreba, romlis mixedvi-

Tac poloneTis gayofiT ruseTma dauSva Secdoma. kerZod, ru-

suli geopolitikuri skolis (evrazielebis) warmomadgeneli 

nikolai trubeckoi xazs usvams im garemoebas, rom jobda polo-

neTi darCeniliyo buferul sivrced ruseTsa da germanias So-

ris [


].

ismis kiTxva — aris ki realurad momgebiani centraluri ad-

gilmdebareoba? 

misi uaryofiTi mxare swored imaSi mdgomareobs, rasac ma-

kinderi Tavad usvams xazs, rom aseT SemTxvevaSi praqtikulad 

SesaZlebelia dartymis miReba yvela mimarTulebidan. ruseTis 

da germaniis centraluroba qmnida da qmnis problemas maTi sa-

sazRvro zolis sididis da mosazRvre saxelmwifoebis simrav-

lidan gamomdinare. 

rudolf keleni erTmaneTs adris inglissa da germaniis ge-

opolitikur lokacias da aRniSnavs, rom germanias ar SeuZlia 

iseve advilad airCios mokavSireebi, rogorc ingliss [ .

;139:2008], rasac ganapirobebs is garemoeba, rom germanias 

saxmeleTo sazRvari aqvs 8 saxelmwifosTan, romelTagan 3 aris 

zesaxelmwifo, xolo britaneTs (im periodisTvis — a.w.) ar hyav-

da mezobeli.

britaneTis msgavs magaliTs warmoadgenda da warmoadgens 

kunZuli malta. misi centraluri adgilmdebareoba ganapiro-

bebda da ganapirobebs mis strategiul mniSvnelobas. malta mde-

bareobs CrdiloeT-samxreTis da aRmosavleT-dasavleTis sazR-

vao gzebis gadakveTaze.   



aleqsandre wurwumia 

422


geopolitikuri sivrcis centralurobis sakiTxi mkafiod 

aris dakavSirebuli geopolitikuri RerZis sakiTxTan.  

`geopolitikuri RerZi SeiZleba iyos ori saxis — horizon-

taluri da vertikaluri. zogierT qveyanas aqvs mxolod erTi 

RerZi. did britaneTs, safrangeTs, italias aqvT vertikaluri 

RerZi; avstrias, ungreTs, CexeTs — aqvs horizontaluri RerZi. 

erTi saxelmwifos mier meore saxelmwifos geopolitikuri 

RerZis dakaveba (okupacia) arRvevs am ukanasknelis stabiluro-

bas. yvelaze mniSvnelovani qveynebia is, romelTac aqvT rogorc 

horizontaluri, aseve vertikaluri RerZi~ [Tsurtsumia;94:2010].

TavisTavad strategiulad umniSvnelovanes sivrces warmo-

adgens horizontalur da vertikalur RerZTa gadakveTis wer-

tili. warsulSi aseT mniSvnelovan geopolitikur centrs war-

moadgenda konstantinopoli. misma dacemam gamoiwvia globalu-

ri mniSvnelobis geopolitikuri cvlileba (transformacia). 

Sua saukuneebis periodis saqarTvelos sagareo politikis 

analizisas, zurab avaliSvili aRniSnavda: 

`CvenTvis mniSvnelovania gaviTvaliswinoT XV saukunis sa-

qarTvelos saerTo suraTi, imitom rom, es saqarTvelo dadga 

pirispir ori faqtis winaSe, romelTac fataluri Sedegi hqon-

daT misTvis. 

upirveles yovlisa, konstantinopolis dacema. 

1453 wels gadaketes samudamod gza mimavali saqarTvelodan 

erTmorwmune bizantiaSi, misi gavliT — mTel qristianul evro-

pasTan. 

saqarTvelo darCa marto aziaSi usazRvrod Zlieri, daun-

dobeli, fanatikuri mtris winaSe. 

Semdgom, amave epoqaSi Camoyalibda uZlieresi sidide saqar-

Tvelos mezoblad  sparseTi da TurqeTi, orive erTnairad 

mtruli qristianobis ukanaskneli dasayrdenisdmi aziaSi,amave 

dros mtruli erTmaneTis mimarT. es ZiriTadi pirobebia, ro-

melTac gansazRvres saqarTvelos politikuri cxovreba XV-XIX 

saukuneebSi

~ [


; 13-14:1901] Targmani Cvenia — a. w.]. 

konstantinopolis dacemis mniSvnelobas aseve xazs usvams 

ser helford makinderi 1919 wels gamocemul wignSi `demokra-

tiuli idealebi da realoba~: 




geopolitikuri sivrcis centralurobis  

dadebiTi da uaryofiTi mxareebi 

423

`im momentidan, rodesac 1453 qalaqi konstantinopoli ga-



davida Turqebis xelSi, Savi zRva Caiketa venecieli da genueli 

mezRvaurebisaTvis~ [Mackinder; 4:1944] (Targmani Cvenia — a.w.). 

vfiqrobT, konstantinopolis dacemis erT-erT mTavar mi-

zezs warmoadgenda is windauxedavi politika, romelsac awar-

moebdnen saqarTvelosTan mimarTebaSi bizantieli mmarTvelebi. 

isini ver acnobierebdnen im faqts, rom Zlieri erTmorwmune sa-

qarTvelo mniSvnelovani damcavi zRude iyo imperiisTvis. ali-

ansi saqarTvelosTan gacilebiT momgebiani unda yofiliyo bi-

zantiisTvis. osmaleTis imperiam moicva is areali, romelic ma-

namde ekava bizantiis imperias, xolo konstantinopolis aRebam 

mas misca is placdarmi, romelic man Semdeg saukuneebSi efeq-

turad gamoiyena evropis SuagulSi SesaRwevad. saqarTvelos 

mniSvnelobas evropisaTvis 1453 wlamde mkafiod warmoaCens eb-

strofis msoflio ruka (1235). masze saqarTvelo da kavkasia mi-

TiTebulia, rogorc evropis winaaRmdeg mimarTuli barbarosu-

li tomebis Semakavebeli zRude [TvaraZe; 232-235:2004] [Ebstorf].

saqarTvelo aRmoCnda mahmadianur garemocvaSi — mowyveti-

li qristianul samyaros, srul izolaciaSi. umniSvnelovanesi 

savaWro gzebi aRar gadioda saqarTvelosa da amierkavkasiaze. 

saqarTveloze gamavali abreSumis didi gzis ganStoebam arsebo-

ba Sewyvita. konstantinepolis dacemam mniSvnelovnad gansazR-

vra istoriuli da politikuri procesebis ganviTareba. XV sau-

kunis bolos ganxorcielebulma udidesma geografiulma aRmo-

Cenebma, kerZod, vasko da gamas mier 1498 wels indoeTisken mima-

vali sazRvao gzis aRmoCenam ganapiroba savaWro gzebis zRvaze 

gadanacvleba. XVIII saukunis miwurulSi abreSumis didma gzam 

dakarga mniSvneloba.  

ruseTs 1780 wlisaTvis ukve gaaCnda mkafio geostrategiu-

li doqtrina `saberZneTis proeqti~-s saxelwodebiT, romelSic 

udidesi yuradReba eniWeboda geocivilizaciur faqtorebs, 

rac iTvaliswinebda osmaleTis winaaRmdeg brZolaSi ruseTis 

mxares kavkasieli da balkaneli xalxis CarTvas. 

rogorc cnobilia, gaSlili saxiT `saberZneTis proeqti~ 

gadmocemul iqna ekaterines mier 1782 wlis 10/21 oqtombers av-

striis imperator ioseb II miweril werilamde ramdenime xniT 



aleqsandre wurwumia 

424


adre, daaxloebiT 1780 wels. is dafiqsirda a.a. bezborodkos me-

morandumSi, romelic, SesaZloa, gankuTvnili iyo ori impera-

toris mogilievSi SexvedrisaTvis. Tumca aSkaraa, rom 1799 

wels, didi Tavadis — konstantine pavles Zis dabadebis droi-

saTvis proeqti ukve arsebobda sakmaod gaSlili saxiT. TviT 

ufliswulisTvis saxelis SerCeva, misi amqveynad movlinebis aR-

saniSnavad gamoSvebuli samaxsovro medali antikuri figurebi-

Ta da warweriT `ukan bizantiaSi~, sakmaod mkafiod adastureben 

ekaterine II ganzraxvas[

; 1997].


zemoTqmuli logikurad eTavseba im xedvas, romelic wamoa-

yena berma filofilem (dax. 1465-1542) vasili III miweril weril-

Si. am werilis ZiriTadi arsi  imaSi mdgomareobs, rom ruseTs un-

da etvirTa qristianul samyaroSi gamaerTianeblis da lideris 

funqcia, rasac manamde asrulebda bizantia. swored am periodi-

dan iRebs saTaves termini `moskovi mesame romi~. am ideis gan-

xorcielebiT ruseTi gaxdeboda geopolitikuri centri.  

ruseTis politikis gaaqtiurebas da teritoriul gafarTo-

ebas axlo aRmosavleTisa da centraluri aziis mimarTulebiT 

evropul saxelmwifoTa, pirvel rigSi, britaneTis, mwvave reaq-

cia mohyva. daZabuli urTierToba dapirispirebaSi gadaizarda, 

rac istoriaSi cnobilia `didi TamaSi~-s saxelwodebiT. am dapi-

rispirebam  TiTqmis saukune (1813-1907) gastana [The_Great_Game]. 

am dapirispirebis dawyebis da napoleonis winaaRmdeg brZo-

lis periodSi gamovlinda yvelaze mkafiod urTierTobaTa is 

forma, romelic saerTaSoriso politikur urTierTobebSi

cnobilia ZalTa balansis saxelwodebiT. vfiqrobT, swored am 

periodidan iwyeba evraziis politikuri cxovrebis Tanamedro-

ve furclebi.  

niSandoblivia is garemoeba, rom garkveuli periodulobiT 

politikur procesTa gamwvaveba da konfliqtur fazaSi gadas-

vla evraziuli sivrcis erTsa da imave arealebSi xdeba: balkane-

bi, centraluri azia, aRmosavleT aziis sanapiro zoli da axlo 

aRmosavleTi. am CamonaTvalSi albaT SeiZleba axlo aRmosavle-

Tis samxreT-dasavleTi arealis dasaxeleba, Tumca aq mimdinare 

konfrontacia imdenad sayuradReboa, rom moiTxovs calke gan-

xilvas. amave dros, evraziul sivrceSi mimdinare dapirispire-



geopolitikuri sivrcis centralurobis  

dadebiTi da uaryofiTi mxareebi 

425

bebi sayuradReboa koaliciaTa SemadgenlobaSi wevrTa cvlile-



bebis TvalsazrisiT. xSirad politikuri partniorebi mowinaaR-

mdegeni gamxdaran da garkveuli drois Semdgom, kvlav intere-

sebidan gamomdinare, — mokavSireni. 

SesaZloa, makinderiseulma zemonaxsenebma da ganxilulma 

xedvam centralurobis Sesaxeb kidev ufro gaaZliera ruseTis 

imperiis ambiciebi. albaT, swored es ambiciebi udevs safuZvlad 

amJamindel rusul samTavrobo wreebSi SemuSavebul evraziuli 

kavSiris ideas. ruseTis minazia mTel postsabWoTa  sivrceze, 

gansakuTrebiT — ukraina, amierkavkasia da centraluri azia, 

gavlenisa da kontrolis SenarCuneba.  

Tumca, Cven mier zemomoyvanili argumentebi, warsulisa da 

awmyos politikuri procesebis analizi gvafiqrebinebs, rom, 

albaT, gacilebiT momgebiani evraziasTan mimarTebaSi ganapira 

adgilmdebareobaa, iseTi, rogoric ukavia did britaneTs, iapo-

nias da, Tundac, amerikas.  

literatura:

1.

a. dugini. geopolitikis safuZvlebi. Tb., 1999. 



2.

a. TvaraZe. saqarTvelo da kavkasia evropul wyaroebSi. 

Tb., 2004.

3.

helford jorj makinderi. istoriis geografiuli Rer-



Zi. teqsti gamoqveynebulia — a. dugini. geopolitikis sa-

fuZvlebi. Tb., 1999. 

4.

A. Tsurtsumia. Geopolitical Status of Georgia Before and After the Au-



gust War. kavkasiis geografiuli Jurnali, 11, 2010. 

5.

H. Mackinder. Democratic Ideals and Reality, Washington, DC: Nati-



onal Defence University Press, 1996.  

6.

H.I. Mackinder. Democratic Ideals and Reality. New York, Pelican 



Bookcs, 1944.

7.

.



,

.

.-



, 1901.

8.

.



.

. . .


.

., 1956.


9.

.

.



:

. – 


.:

, 2006.



aleqsandre wurwumia 

426


10.

.

.



 1760- –

 1770-


.

  «


»

 II. – http://magazi-

nes.russ.ru/nlo/1997/24

 - 


 «

», 1997,  24.

11. http://en.wikipedia.org/wiki/The_Geographical_Pivot_of_History

12. http://en.wikipedia.org/wiki/Rudolf_Kjell%C3%A9n

13. http://www.rickriordan.com/ebstorf.htm

14. http://en.wikipedia.org/wiki/The_Great_Game



Alexander Tsurtsumia 

Assistant Professor 

Ivane Javakhishvili Tbilisi State University 

Positive and Negative Sides of Centrality of Geopolitical Space 

Resume

Political processes are characterized with certain regularity and features. It 

may be proved by the fact that the most crucial processes taking place thro-

ughout the world were developed in Eurasian space. Especially in space located 

between the 30

th

 and 55



th

 parallels.  

Sir Halford Mackinder identifies “Pivot Area” (Heartland) with the space 

occupied by Russia. He emphasizes one very important circumstance – Russian 

can receive and implement impact from and to all the sides except the North 

side. We would like to mention the opinion, in particular the fact that central lo-

cation is the most favorable. 

15. We think that the negative side of central position is the fact underlined 

by Mackinder himself; in such a condition, particular impact will be admitted 

practically from all directions. According to the mentioned, maybe outer loca-

tion is more favorable to Eurasia, for example, the location of Great Britain, Ja-

pan and America. Past and toward political processes also approve our position.




gamomcemlobis redaqtorebi:

marine varamaSvili 

nana kaWabava 

garekanis dizaini

nino ebraliZe  

dakabadoneba

xaTuTa badriZe 

koreqtori

rusudan miqenaia 

TSU Press Editors: 

Marine Varamashvili 

Nana Kachabava 

Cover Designer 

Nino Ebralidze 

Compositor Khatuta 

Badridze 

Proofreader

Rusudan Mikenaia


0179 Tbilisi, i. WavWavaZis gamziri 14 

14, Ilia Tchavtchavadze Ave., Tbilisi 0179 

Tel 995(32) 225 14 32 

www.press.tsu.ge 



Yüklə 2,53 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   135




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə