Microsoft Word politologiya cavab az docx
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
göstərilə bilər. • hakimiyyət, məcburiyyət, nüfuz təsiri, təşkilatın imkanlarından istifadə olunma ( bu keyfiyyətdə müəyyən prinsiplər əsasında insanların iradə və hərəkətləri nəticəsində yaranan həm partiyalar, həm ittifaqlar, hərəkatlar, həmçinin, dövlət, institutlar çıxış edə bilərlər) siyasi münasibətlərin əlində spesifik alətdir. Beləliklə, siyasi münasibətlər sferası bütün siyasi fəaliyyət obyektlərinin məcmusudur, başqa sözlə desək, cəmiyyətin siyasi həyatı məhz bu münasibətlərdə üzə çıxır. Subyekt tərkibinə görə siyasi münasibətləri üç qrupa bölmək olar: Birinci qrup - siniflər, iri sosial qruplar, millətlər və dövlətlər arasında olan münasibətlərdir. Bu münasibətlər siyasi sistemin əsasını təşkil edir və müvafiq siyasi təşkilatların fəaliyyətində öz əksini tapır. kinci qrup - şaquli münasibətlər adlandırılan siyasi hakimiyyətin həyata keçirilmə prosesində yaranan münasibətlərdir. Üçüncü qrupa siyasi təşkilat və idarələrin arasında yaranan münasibətlər aid edilir. Siyasi mənafe beş əsas mərhələdən keçir: • cəmiyyətlə praktik əlaqələrdə subyektin vəziyyəti; • bu vəziyyətin subyekt tərəfindən dərk edilməsi səviyyəsi; • davranış və fəaliyyət motivləri; • obyektiv aləmdə mənafenin təsdiq olunması prosesindən ibarət hərəkətin özü; • mənafenin təsisləndirilməsi. Siyasi mənafe ilk səbəb olaraq siyasi davranışın mənbəyidir. Bundan belə nəticə çıxarmaq olar ki, siyasi mənafe siyasi prosesi hərəkətə gətirən qüvvədir. Siyasi mənafelər rəsmi qeydə alınmış partiyalar tərəfindən və həm də siyasi cərəyanların nümayəndələri tərəfindən ifadə oluna bilər. Siyasi problem, siyasi mənafelərin toqquşmasından labüd şəkildə yaranmış şə raitdir. Siyasi problemin vaxtında həll edilməməsi siyasi konfliktə apara bilər, bu da öz növbəsində müvafiq tədbirlərin görülməməsi nəticəsində silahlı toqquşmaya gətirib çıxarda bilər. Beləliklə, siyasi mənafelərin toqquşması müharibəyə, inqilablara, üsyanlara apara bilər. Hər bir siyasi sistem bir çox amillərlə: geosiyasi, milli, ənənəvi və s. müəyyənləşən özünün siyasi maraqlarını ifadə edir. Müxtəlif əlamətlərə görə siyasi mənafeləri aşağıdakı kimi təsnif etmək olar: • mənafeni təmsil edən orqana görə: dövlət, partiya, ictimai təşkilatların və birliklərin mənafeyi; • siyasi xəttin xarakterinə görə: ultrasol, sol (solçu ), sol mərkəz, mərkəz, sağ mərkəz, ultrasağ; • siyasi rejimin xarakterinə görə: totalitar, demokratik və s.
Azərbaycanda siyasi sistemin təkamülü, respublikamızın sosial-iqtisadi həyatının inkişaf dinamikası, demokratiyanın bərqərar olması çoxpartiyalı sistemin yaradılması ilə nəticələndi. Siyasi həyatın plyuralizmi vətəndaşların məqsəd və mənafeyinin sabit formada təmsil edilməsi prosesində partiyalar siyasi hakimiyyətin stabilləşdirilməsində böyük rol oynayırlar. XX əsrin əvvəllərində və 1920-ci ilə qədər Azərbaycanda müxtəlif istiqamətdə fəaliyyət göstərən siyasi partiyalar, təşkilatlar mövcud idilər: sosialist orieyentasiyalı partiyalar (RSDP-nin Bakı təşkilati, «Hümmət», « ctimayun-e-Amiyun», «Bakı fəhlələrinin ttifaqı», «Azad» və s.); liberal orientasiyalı partiyalar («Xalq azadlığı Partiyasının Bakı şöbəsi»(kadetlər) Müsəlman konstitusiyalı partiya « ttifaqi - Müslimin»); milli partiyalar («Qeyrət», «Difai» (Qoruma), «Müdafiyə»), «Müsavat» (Bərabərlik), «Mücandin» və s.), rus («Rus zəhmətkeşlərinin Komitəsi», «Rus xalqının ttifaqının şöbəsi») və sionist təşkilatları («Sion fəhlələri» («Poaley Sion»), Sionist- sosialist fəhlə partyiasının Bakı qrupu»). Bu gün Azərbaycan Respublikasında çoxpartiyalı siyasi sistem bərpa olunub. Hal- hazırda respublikamızda siyasi partiyaların, birliklərin, ictimai hərəkatların getdikcə artması prosesi gedir. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 58-ci maddəsində deyilir: «demokratik dövlətdə hər bir vətəndaş qanun çərçivəsində fəaliyyət göstərən birlik, o cümlədən siyasi partiya, həmkarlar ittifaqı və digər ictimai kütləvi təşkilat və hərəkat yaratmaq və ya mövcud könüllü birliyə daxil olmaq hüququna malikdir». Bütün birliklərin sərbəst fəaliyyətinə dövlət tərəfindən təminat verilir. Azərbaycan Respublikasında çoxpartiyalı sistemə keçid «Qarabağ problemi» ə rəfəsində qeyri-formal təşkilatların, klubların əmələ gəlməsi ilə başlanmışdır. 1991-ci ilin yanvarınadək respublikada 37 ictimai – siyasi təşkilat rəsmi qeydiyyatdan keçmişdir. Ali Sovetə seçkilərin hazırlanıb keçirilməsində iştirak etmək üçün «Müstəqil Azərbaycan bloku» yaranmışdır ki, bura: AXC hərəkatı, SD partiyası, Milli istiqlal partiyası, «Çənilibel» cəmiyyəti, «Varlıq», «Azərbaycanın müstəqilliyini müdafiə təşkilatı», «Bakı alimlər klubu», «Qayğı», «Birlik», «Dirçəliş», «Bakılı», «Xudu Məmmədov adına təbiəti sevənlər klubu», «Yurddaş», «Yurd», «Azərbaycan müsəlmanları gəncləri cəmiyyəti», «Azərbaycan hüquqçular cəmiyyəti», «Bakı incəsənət mərkəzi»-daxil idi. Daha sonra formal və qeyri - formal Kütləvi nformasiya Vasitələri yaranmağa başlandı. 1992-ci ildə « ctimai Birliklər haqqında Qanun», «Siyasi partiyalar haqqında Qanun» qəbul olundu. Bu qanunlara əsasən ictimai-siyasi təşkilatlar öz Nizamnamə və Məramnamələrinə uyğun şəkildə, Konstitusiya çərçivəsində fəaliyyət göstərməlidirlər. ndiki mərhələdə inkişaf meyllərindən biri mövcud siyasi partiyaların və birliklərin fəallığın artmasıdır, onların dövlət hakimiyyəti onqanları ilə qarşılıqlı əlaqəsidir. Onlar siyasi fəaliyyətə getdikcə daha çox cəlb olunurlar. Siyasi partiyaların liderləri öz platformalarının kütləvi surətdə müdafiə edilməsini təşkil etmək üçün birgə siyasi tədbirlər keçirilməsi üçün hətta, əks istiqamətli birliklərlə də danışıqlar aparırlar. Bir sıra hallarda belə danışıqlar və razılaşmalar nəticəsində birgə təşkilat quruluşları yaranır (birgə ittifaqlar, bloklar və s.). Belə birliklərdən kütləvi nümayişlərin, mitinqlərin, tətillərin keçirilməsində istifadə olunur ki, cəmiyyətdə gərginliyin güclənməsinə səbəb olur, intizamsızlıq yaranır. Məsələn, Bakıda 1992-ci ilin məlum mart və may hadisələri zamanı Yuxarı Qarabağda, Goranboyda, respublikanın sərhəd rayonlarında, ya da 1993-cü il oktyabrında gərgin vəziyyətlə əlaqədar olaraq bütün siyasi partiyaların və təşkilatların möhkəm birləşməsi yaxşı səmərə vermişdir. 1998-ci ilin 10 oktyabrında prezident seçkiləri mərhələsində və sonralar hakimiyyət strukturlarının yaradılması və dövlət aparatının formalaşması zamanı siyasi partiyaların birliyinin pozulması müşahidə edilmişdir. Hazırda Azərbaycan Respublikasında 500-ə qədər ictimai-siyasi təşkilatlar, birliklər fəaliyyət göstərir. 40-a yaxın siyasi partiya rəsmi qeydiyyatdan keçmişdir.
Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|