Microsoft Word politologiya cavab az docx
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
dükanlar. Bu ölkənin adamları dindardırlar, düzlük tərəfdarıdırlar, əyrilik qapısını bağlamışlar. Yalan danışmazlar, acizlərə kömək edərlər, dara düşənlərin xilasına çatırlar. Burada hər kəsin malı başqasından artıq deyil, bütün var - dövlət bərabər bölünür. Onların uşaqlarını Allahın özü böyüdür. Nizami bütün əsərlərində tərənnüm etdiyi ədalət və humanizm ideyalarını sanki burada yekunlaşdırır. Müdrik şah həqiqət yolunun hələ harada olduğunu yaxşı bilmir. Xoşbəxtlər ölkəsinin adamları ona həyat və insanlıq qaydalarını öyrədirlər. Bundan sonra sgəndərin dünyanı dolaşmasına ehtiyac qalmır. Bu onun axırıncı səfəri olur. Nizaminin utopik fikirləri Azərbaycanda və bütün Şərqdə mütərəqqi ictimai fikrin inkişafında mühüm rol oynamışdır.
N.Tusi geniş elmi-bədii, fəlsəfi görüşlərlə yanaşı ictimai-siyasi məsələlərə aid qiymətli fikirlər də söyləmişdir. Onun siyasət, hüquq və dövlət haqqında yazdıqları əsasən «Əxlaqi-Nasiri» əsərində toplanmışdır. N.Tusinin dediyinə görə insanların iradi işləri iki yerə – xeyirlər və şərlərə bölündüyündən icmalar da buna uyğun olaraq iki yerə bölünür: səbəbi xeyir olanlar və səbəbi şər olanlar. Mütəfəkkir siyasətin aşağıdakı növlərini göstərir: 1.
məqsədi xalqı
kamilləşdirmək, nəticəsi isə səadətə
çatdırmaqdır; 2.
Naqis (nöqsanlı) siyasət, buna zorakılıq da deyilir. Belə siyasətin məqsədi xalqı qul halına salmaq, nəticəsi isə bədbəxtlik olar. Birinci siyasət Tusinin fikrincə camaatı ədalətə çağırır və rəiyyətə ən sədaqətli dost gözü ilə baxır, şəhəri xalqa xeyir verən işlərlə doldurur, əxlaq pozğunluğun qarşısını alır. kinci siyasət camaatı qarətə təhrik edir, rəiyyəti qul və nökər hesab edir, şəhəri xalqa zərər verən şər işlərlə doldurur, özü şə hvani hisslərin əsiri olur. Tusinin siyasi görüşlərində «dövlət» anlayışı mühüm yer tutur. Təsadüfi deyildir ki, o görkəmli dövlətşünas, dövlət nəzəriyyəçisi hesab olunur. Tusinin fikrincə, dövlət insanların birliyi, cəmiyyətin təbii vəziyyətidir. O, belə hesab edirdi ki, insanlar öz mənafeləri əsasında könüllü surətdə birləşmək arzusunda olduqları zaman dövlət əmələ gəlir. Həm də dövlət insanların tələbatını ödəmək məqsədilə yaranır və onlara xidmət edir. Tusi «dövlət» və «cəmiyyət» anlayışlarını təqribən eyni mənada işlədir, dövlət - cəmiyyətin strukturunu təsvir edir. Onun mühüm ünsürləri ailə, məhəllə (rayon yaxud qrup) şəhər icması, böyük xalqlar icması və ümumdünya icmasıdır. Tusi belə hesab edirdi ki, insanların həyatı dövlətdən kənarda mümkün deyildir. nsan dövlətin yardımına, dövlət isə insanın aktiv fəaliyyətinə ehtiyac hiss edir. Bu mənada Tusinin təlimində dövlət və insan bir-birinin qarşısında məsuliyyət daşıyır. Böyük mütəfəkkir yazırdı: «Dünya əhlinin ictimai quruluşu bir sistem təşkil etdiyindən, kim sistemdən çıxıb tək yaşamaq, inzivayə çəkilmək xəyalına düşsə, bu baxımdan fəzilətlərdən əli çıxar, öz növünün köməklərindən imtina etdiyi üçün tənhalıq dəhşəti içərisində, əzab və məhrumiyyətlər cəngində məhv olar «. Tusinin fikrincə, dövlət ancaq ədalət əsasında yaşaya bilər. Ədalətin şə rtləri isə dövləti təşkil edən dörd «sinif» «qələm əhli» (ziyalılar), «qılınc ə hli» (hərbiçilər), «müamilə əhli» (tacirlər, sövdagərlər, sənətkarlar, vergiyığanlar) və «ziraət əhli» (əkinçilər, biçinçilər, bağbanlar, maldarlıqla məşğul olanlar) arasında uyğunluğun yaradılması (« nsanın sağlamlığı dörd ünsür arasındakı tənasüblükdə olduğu kimi, cəmiyyət arasındakı uyğunluq da dörd sinifin qarşılıqlı müvafiqliyində olar»), insanların ləyaqətinə və istedadına görə vəzifəyə təyin edilməsi, hərənin öz payına düşənin ona verilməsindən ibarətdir. Öz fikrini davam etdirərək, o yazırdı ki, bu dörd dəstə birgə, əlbir, ahəngdar fəaliyyət göstərdikdə mədəniyyət, fəzilət və səadət sistemi əmələ gəlir. Azərbaycanın görkəmli mütəfəkkiri Nəsrəddin Tusi (1201-1274) özünün «Əxlaqi nasiri» əsərində qruplar arası, dövlətlər arası və s. münaqişələri bir-birindən fərqləndirmişdir və şəxsiyyətlər arası münaqişələrin yaranma səbəblərini on kateqoriyaya ayırmışdır: iftixar, iddialıq, dava-dalaş, höcət, zarafat, təkəbbür, təlxəklik, xəyanət, qisas, hərislik. 14 Heydər Əliyevin siyasi görüşləri Görkəmli dövlət xadimi və siyasətşunas Heydər Əliyevin demokratiya, dövlətçilik, müstəqillik və s. haqqında fikirləri böyük elmi ə həmiyyət kəsb edir. Ən əsası isə onun siyasi fikir və ideyaları dövlətçilik fəaliyyəti nəticəsində son on ildə Respublikamıza Prezidentlik etdiyi dövrdə həyata keçirilmişdir. Müstəqil Azərbaycan milli dövlətçiliyinin demokratik inkişafı Heydər Əliyev siyasi ideyasının əsasını təşkil etmişdir. Müstəqil Azərbaycanın inkişafına xüsusi diqqət yetirən Heydər Əliyev demişdir: «Müstəqil Azərbaycan Respublikası bizim
nailiyyətimizdir». O, bu nailiyyəti özünün siyasi təcrübəsi və fəaliyyəti ilə daha yüksəklərə qaldırmış, inkişaf etdirmişdir. Məhz onun siyasi təcrübəsi sayəsində Azərbaycan Respublikası demokratik, hüquqi, dünyəvi dövlət quruculuğu yolunda bu gün də əzmlə irəliləyir. Heydər Əliyev bu haqda demişdir: «Dövlət quruculuğunda nəinki tarixi və milli ənənələrimiz nəzərə alınır, həm də dünya təcrübəsindən, demokratik prinsiplərdən istifadə edilir». Heydər Əliyevin siyasi fikir və ideyalarında insan azadlığı, söz, vicdan azadlığı, insan hüquqlarının qorunması, bütün vətəndaşların eyni hüquqa malik olması, siyasi plyuralizm əsas yer tutur. Məhz Heydər Ə liyevin siyasi fəaliyyətinin nəticəsində müstəqil Azərbaycan demokratik prinsiplər əsasında ilk milli konstitusiyasını qəbul etmiş, parlamentini Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|