Microsoft Word politologiya cavab az docx
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
yaratmış və demokratik siyasi sistemin formalaşmasına nail olmuşdur. Heydər Əliyev hakimiyyətdə olduğu dövrdə vətənçilik, yurdçuluq anlayışlarını özündə
birləşdirən Azərbaycançılıq ideologiyası cəmiyyətimizdə hakim ideologiyaya çevrilmişdir. Azərbaycançılıq ideologiyası bütün dünya azərbaycanlılarının bir araya gəlməsinə və ümumi siyasi məqsədlərimizə kömək göstərməsinə çox mühüm təsir göstərir. Heydər Əliyev ideologiya ilə bağlı bildirmişdir ki, milli ideologiyamız tarixi keçmişimizlə, millətimizin adət-ənənələri ilə, xalqımızın, dövlətimizin bu günü və gələcəyi ilə bağlı olmalıdır. Milli dövlətçiliyimizin möhkəmləndirilməsi və inkişafında Heydər Ə liyevin xidmətləri əvəzsizdir. Onun bilavasitə rəhbərliyi nəticəsində Azərbaycanın gələcək milli inkişaf strategiyası müəyyənləşdirilib. Bu strategiyanın özəyi isə Azərbaycanın milli dövlətçiliyinə söykənmişdir. 15 XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda siyasi ideayalar (M.Ə.Rəsulzadə, N.Nərimanov). XX əsr Azərbaycan siyasi fikir tarixində M.Ə.Rəsulzadə çox mühüm yer tutur. Görkəmli siyasi xadim, Azərbaycan Demokratik Respublikasının banisi (1918-1920), Müsavat partiyasının lideri, böyük publisist və alim M.Ə.Rəsulzadə(1884-1955) 1884-cü ildə Bakının Novxanı kəndində anadan olmuşdur. O, 1905-1909-cu illərdə Bakıda nəşr edilən qəzet və jurnallarda işləmiş və məqalələrlə çıxış etmişdir. O, 1909-1910-cu illərdə randa yaşamış, orada inqilabi hərəkatın iştirakçısı olmuş, Tehranda « rani nov» (Yeni ran) həftəlik qəzetini nəşr etmişdir. M.Ə.Rəsulzadə 1911-1913-cü illərdə stambulda yaşamış və jurnalistlik fəaliyyətini davam etdirmişdir. O, 1913-cü ildə Bakıya qayıtmış, « qbal», «Açıq söz» qəzetlərinin redaktoru olmuşdur. 1918-1920- ci illərdə Azərbaycan Milli Şurasının sədri, parlamentinin üzvü olmuşdur. Azərbaycanda bolşevik rejimi yaradılandan sonra M.Ə.Rəsulzadə xaricdə yaşamış, 1955-ci ildə Ankarada vəfat etmişdir. M.Ə.Rəsulzadə fəaliyyətinin başlanğıcında islamçılıq tərəfdarı olmaqla bərabər sosial-demokratiyaya meyl göstərmişdir. O, 1905-ci ildə «Həyat» qəzetində yazırdı ki, «biz islamsız məhv olarıq», «islam bizim üçün yeganə xilas yoludur» və s. O, 1907-ci ildə «Təkamül» qəzetində «Tərcüman» qəzetini və onun redaktoru smail Qaspirinskini millətçiliyi təbliğ etdiyi üçün tənqid edirdi. M.Ə.Rəsulzadə millətçilik mövqeyinə bir qədər sonra gəlmişdir. O, gənc yaşlarında sosializmə hüsn-rəğbət bəsləyir, sinfi mübarizəni qəbul edirdi. «Açıq söz» qəzetinin nəşri ilə M.Ə.Rəsulzadə hümmətçilik dövrünü rəsmən bağlayaraq, «milliyyət», «türk millətçiliyi» dövrünün başlandığını elan etmişdir. M.Ə.Rəsulzadənin siyasi görüşlərində müstəqil Azərbaycan dövlətiçiliyi ideyasının nəzəri cəhətdən işlənməsinə xüsusi diqqət yetirilmişdir. Onun siyasi irsində hürriyyət və azadlıq ideyaları mühüm yer tutur. Hürriyyətin beş əsas formasını göstərirdi: söz azadlığı, mətbuat azadlığı, cəmiyyət və ittifaq azadlığı, vicdan azadlığı, malın, canın mühafizə olunması. O, hürriyyətin xalq qüvvəsi olduğunu, onun mərkəziyyətə qarşı çevrildiyini göstərərək yazırdı ki, «bir qüvvə insanları bir arada toplayıb bir mərkəzə tabe tutaraq, fərdi cəmiyyətə məhkum edən bir istibdad mərkəziyyət, digər şəkildə – cəmiyyətçilik, kollektivizm adını alır. Digər qüvvə də Hürriyyətdir». Rəsulzadə dövlətin demokratik quruluşuna, şəxsiyyətə vətəndaş hüquqlarına yüksək
qiymət verərək
yazmışdır: «Azərbaycan cümhuriyyətinin əsas iradəsi bütün vətəndaşların bərabər hüquqla yaşaması üzərində qurulmuşdur. Kimi - qadın, müsəlman – xristian, türk- türk olmayan, cins-milliyət fərqi qoymadan varlı-kasıb, sahibkar - işçi, torpaq sahibi – muzdur, vəzifə, nəsil, bilgi imtiyazı aramadan bütün vətəndaşlar məmləkətin idarəsində iştirak edir, qanun verən qurumlara girmək haqqına da sahib idilər». Onun fikrincə, dövlət quruluşu hüquqi ə saslarla aparılmalı, hüquqi dövlətin əsas təsisatları yaradılmalıdır. Söz, mətbuat, yığıncaq, vicdan, siyasi təşkilatlar yaratmaq hüququ və başqa hüquqlar, azadlıqlar qanunla təsbit edilməlidir. O, keçmişdə dövlətin idarə edilməsi ilə yeni idarəetmənin fərqini göstərərək yazmışdır: Hakimiyyətin xalqdan deyil, Allah tərəfindən bir bəxşiş verildiyi zaman hökmdarlar çoban, məhkumlar qoyun hökmündə idilər. Hakimiyyətə xalq keçdikdə artıq hakimlər xalq üçün, xalq da hakimlərdən ötrü məsuldur. Nəriman Nərimanov(1870-1925) öz yaradıcılığının ilkin dövrlərində maarifçi monarxiya tərəfdarı kimi çıxış etmiş, sonralar isə inqilabçı demokrat və marksist kimi fəaliyyət göstərmişdir. N.Nərimanov aşağıdakı dövlət formalarını bir-birindən ayırırdı: -despotiya; -maarifçi monarxiya; -konstitusiyalı monarxiya; -demokratik respublika. O, despotizmi, şərq istibdad üsul-idarəsini kəskin tənqid edirdi. Buradan çıxış edərək, o, gənclik illərində maarifçi monarxiyanı («Nadir Ş ah») təbliğ edirdi. 1906-cı ildən etibarən N.Nərimanov demokratik respublika tərəfdarı kimi çıxış edir və yazırdı ki, burada dövlət başçısı ümumi seçki yolu ilə seçilir. «Belə bir səltənətdə azadəlik artacaq olar, tərəqqi, millət və dövlət qabağa gedər». O, yazırdı ki, dövlət və hüquq bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan və eyni səbəblər, xüsusi-mülkiyyətin yaranması və cəmiyyətin antoqonist siniflərə bölünməsi nəticəsində meydana gələn ictimai hadisələrdir. Hüquq hökmran siniflərin iradəsini ifadə edir və istismarçı cəmiyyətlərdə zəhmətkeşlərin mənafeyinə zidd çıxır.
Şə
Şə
Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|