Microsoft Word politologiya cavab az docx
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «konfliktologiyanın»
Cəmiyyət həyatının bütün sahələrinin demokratikləşdirilməsi siyasi mədəniyyətin başlıca funksiyasıdır. Demokratiya sivilizasiyanın ən ümumi sərvəti kimi meydana gəlmiş və ictimai həyatın demək olar ki, bütün sahələrini əhatə edir. Demokratiya insanın təşəbbüskarlıq və müstəqilliyini təmin edərək onun fəaliyyətini cəmiyyətdəki özbaşınalığa, zorakılığa və totalitarizmə qarşı mübarizəyə yönəldir. Siyasi mədəniyyətin digər bir mühüm funksiyası dövlət və ictimai işlərin idarə edilməsində xalqın iştirakından ibarətdir. Cəmiyyətin getdikcə daha da demokratikləşdirilməsi prosesi xalqın hakimiyyətdən uzaqlaşdırılmasının, saxta demokratiyanın, fərdiyyətçiliyin, təhrif olunmuş siyasi şüurun aradan qaldırılmasını və cəmiyyət üzvlərinin siyasi fəallığının, siyasi mədəniyyətin yüksəldilməsini tələb edir. Siyasi mədəniyyətin səviyyəsinin aşağı olması müasir dövrdə cəmiyyətimiz qarşısında duran son dərəcə vacib və çox mühüm vəzifələrin həyata keçirilməsinə mane olur. Cəmiyyətin siyasi mədəniyyəti ölkənin siyasi həyatının inkişafını düzgün və səmə- rəli istiqamətləndirməyə qabil siyasi təsisatların yaradılmasını, rəylər plyuralizmini, şə xsiyyətə hörməti və hamının qanun qarşısında bərabərliyini nəzərdə tutur. Siyasi mədəniyyət demokratik forma və metodların inkişafına kömək göstərir, siyasi təcrübənin və müsbət ənənələrin bir nəsildən digərinə verilməsində böyük rol oynayır. Siyasi mədəniyyətin inkişaf səviyyəsi meyarının əsası-ictimai həyatın bütün sahələrinin demokratikləşdirilməsi dərəcəsindən, adamların ictimai-siyasi fəaliyyətə real surətdə cəlb edilməsindən, sosial-iqtisadi və mənəvi proseslərin idarə edilməsində onların iştirakından ibarətdir. Siyasi mədəniyyət – siyasi bilik və siyasi təcrübənin, siyasi ş üurluq və siyasi fəaliyyətin sintezidir. Şəxsiyyətin siyasi mədəniyyəti bütövlüklə cəmiyyətin siyasi
mədəniyyətinin səviyyəsindən, ictimai həyatın
demokratikləşdirilməsindən asılıdır. darəetmə funksiyası siyasi mədəniyyətin əsas funksiyasıdır. Bu funksiya eyni zamanda özünüidarəetməni də nəzərdə tutur. Özünüidarəetmə şə raitində adamların ictimai-siyasi fəallığı artır. Kütlələrin siyasi yaradıcılığının rolu formal və qeyri-formal ictimai-siyasi təşkilatların fəaliyyətində daha aydın şəkildə təzahür edir. Sosial və siyasi həyatın bütün sahələrində cəmiyyət üzvlərinin iştirakı cəmiyyətin siyasi mədəniyyətinin yüksəlməsi üçün zəruri şərait yaradır.
Siyasi ideologiya anlayışı və onun məzmunu deologiya (yunan dilindən tərcümədə – «ideya» və «elm», «təlim» sözlərinin birləşməsi) anlayışışın siyasət elminə gətirilməsi fransız alimi Lestyut de Qrasinin adı ilə bağlıdır. Onun 1801-1815 illərdə çapdan çıxmış olan dörd cildlik « deologiyanın elementləri» əsərində bu terminin geniş elmi izahının verilməsinə cəhd göstərilir. L.de Qrasi bu əsərində və həmçinin «Düşünmək qabiliyyəti haqqında etüdlər» kitabında belə bir qənaətə gəlir ki, ideologiya ideyaların meydana gəlməsi və inkişafı, habelə insan idrakının qanunları haqqında elmdir. Bu terminin meydana gəldiyi vaxtdan etibarən ona qarşı böyük elmi maraq formalaşmışdır. Məhz buna görə də «ideologiya» və «ideoloq» terminlərinin şərhində böyük fikir müxtəlifliyi mövcuddur. Həqiqət və yalan, rasional və irrasional cəhətlər siyasətdə, ictimai və fərdi şüurda olduğu kimi ideologiyada da bilavasitə sıx əlaqədə çıxış edir. deologiyanın idraki funksiya yerinə yetirməsi haqqında irəli sürülən fikirlər K.Marks və F.Engels tərəfindən «Alman ideologiyası» əsərində tənqid olunmuşdur. Lakin, buna baxmayaraq ideologiya siyasi reallıq kimi qəbul edildi və tezliklə onun müxtəlif istiqamətli meylləri meydana gəldi. 42 Siyasi münaqişələrin nəzəriyyəsi və növləri Münaqişə sosial həyatın mühüm elementidir. nsanların, onların müxtəlif xarakterli birliklərinin təbiətində rəqabət, fikir ayrılığı və münaqişə subyektin özünüreallaşdırma vasitələrindən biri kimi önəmli rol oynayır. Müxtəlif səviyyələrdə təzahür edən sosial proseslərin, ziddiyyətlərin münaqişəli xarakteri onların inkişafını şərtləndirən və istiqamətləndirən amil kimi çıxış edir. Münaqişə nəzəriyyəsi e.ə.VII-VI əsrlərdə Çin filosofları tərəfindən irəli sürülmüşdür. Onlar təbiət və cəmiyyətin inkişafının mənbəyini əksliklərin mübarizəsində görürdülər. Bu problem N.Makiavellinin də diqqət mərkəzində olmuşdur. Münaqişələrin baş vermə səbəblərinə görə mənafe, dəyərlər və tutuşdurma tiplərini ayırmaq olar. Xalqlar, millətlər, şəxslər ideya və ənənə, hakimiyyət və mənafe ayrılığına baxmayaraq bir-biri ilə ümumi məqsədlərlə, arzularla bağlıdırlar. Azərbaycanın görkəmli mütəfəkkiri Nəsrəddin Tusi (1201-1274) özünün «Əxlaqi nasiri» əsərində qruplar arası, dövlətlər arası və s. münaqişələri bir-birindən fərqləndirmişdir və şəxsiyyətlər arası münaqişələrin yaranma səbəblərini on kateqoriyaya ayırmışdır: iftixar, iddialıq, dava-dalaş, höcət, zarafat, təkəbbür, təlxəklik, xəyanət, qisas, hərislik. XX əsrin ortalarında münaqişə probleminə boyük diqqət yetirərək, alman politoloqu R. Darendorf, amerikan politoloqları L.Kozer və Kennet E.Bouldinq siyasi elmdə yeni istiqamətin - «konfliktologiyanın» əsasını qoymuşlar. R.Darendorf münaqişələrin formalaşmasının səbəb və inkişaf mərhələlərini müəyyən edərək, onların ə sasını mənafelərin münaqişəsində görürdü. O, münaqişələri ziddiyyətlərin həll edilməsi üsulu kimi qiymətləndirirdi. Münaqişələr insanların bütün siyasi birlikləri (o çümlədən dövlətlər), onların qarşılıqlı fəaliyyəti və rəqabəti şəraitində formalaşır və mövcud olurlar. Siyasi (içtimai) münaqişələr – ictimai proseslərin iştirakçılarının şüur və əxlaqını xarakterizə edən mübahisənin göstəricisidir. Siyasi münaqişələr müxtəlif sahələrdə və müxtəlif formalarda ola bilərlər. Politoloqlar hesab edirlər ki, siyasi münaqişə hakimiyyət səlahiyyətləri və sərvətlər
Hər bir münaqişə üç əsas mərhələdən keçir: münaqişənin başlanması, inkişafı və sona çatması mərhələsi. Bu mərhələlər münaqişənin məzmununu təşkil edən zidiyyətlərin üzə çıxması, subyektlərin fəaliyyətində əsas amilə çevrilməsi və ziddiyyətlərin həll edilməsi mərhələsini ifadə edir. Münaqişənin mərhələləri içərisində ə n mürəkkəb sonuncu mərhələ hesab edilir. Münaqişələr müxtəlif formalarda təzahür edir: sosial, siyasi, şəxsiyyətlər arası, dövlətlər arası və s. siyasi münaqişələrin hərbi, beynəlxalq, dini dözülməzlik, ərazi iddiası və s. tipləri vardır. Siyasi münaqişələr ictimai tərəqqinin təkanvericisidir. Bu baxımdan siyasi münaqişələr növünə görə aqonist (barışdırıcı) və antaqonist (barışmaz) ola bilərlər. Aqonist münaqişələrin vaxtında həll olmaması onu xronik formasına, hətta antoqonist münaqişəyə çevrilməsinə gətirə bilər. 43 Siyasi mədəniyyətlə siyasi sistemin qarşılıqlı əlaqəsi Siyasi mədəniyyət bütövlükdə siyasi fəaliyyət mədəniyyətidir, onun subyekti cəmiyyət, sinif, təsisatlar, qruplar, şəxslər ola bilər. Siyasi mədəniyyətin strukturuna biliklər, inam və fəaliyyət daxildir. Siyasi mədəniyyətin inkişafı və dəyişilməsi imkanları ilk növbədə onun mövcud siyasi sistemlə, habelə digər amillərlə sıx qarşılıqlı təsirdə olması ilə əlaqədardır. Siyasi mədəniyyət mövcud siyasi sistemə uyğun gələ yaxud gəlməyə, onu möhkəmləndirə yaxud laxlada bilər.
Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|