Microsoft Word politologiya cavab az docx
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mühafiz
malikdirlər. Bu özünü yeni liberalizm, yeni mühafizakarlıq, sosial – demokratiya kimi cərəyanlarda əks etdirir. Liberalizm (latın dilindən tərcümədə «azadlığa aid olan», «azad insana xas olan» deməkdir) özünü hələ qədim yunan filosofları Lukretsinin, Demokritin əsərlərində büruzə versə də onun cərəyan şəklinə düşməsi XVII-XVIII əsrlərin burjua inqilabları ilə bağlıdır. Xüsusən ingilis maarifçiləri Lokkun, Hobbsun və Smitin liberalizmin meydana gəlməsində xüsusi rolu olmuşdur. Liberalizm cərəyanın əsasında duran əsas məsələ dövlətin sosial - iqtisadi roluna münasibət bildirilməsidir. Bu münasibət bütün hallarda şə xsiyyətin hüquqları, azadlığı, azad rəqabət, xüsusi mülkiyyətçilik və s. məsələlərlə bağlıdır. Buna görə də liberalizmin başlıca prinsipləri vətəndaşların hüquq bərabərliyi, sosial, siyasi, dini, peşə qruplarının bir-birindən üstün olmaması, dövlətin içtimai müqaviləyə əsaslanmasıdır. XX əsrin ikinci yarısından etibarən meydana gələn yeni liberalizm cərəyanı öz qarşısına demokratiya, azad rəqabət, şəxsiyyətin hüquq və azadlıqları kimi sərvətlərin qorunması və inkişaf etdirilməsini qoydu. Yeni liberalizm həmçinin siyasi baxışlarda da dərin dəyişikliklər meydana gətirdi. Belə ki, müasir demokratiyanın əsas anlayışları olan siyasi iştirakçılıq, demokratik elita nəzəriyyələri liberalizm prinsiplərinə əsaslanır. Siyasi ideologiya kimi liberalizm müasir dünyanın siyasi fikrinin inkişafında mühüm rol oynayır. Liberalizm ideyaları əsasında və onun ardıcılları tərəfindən bir sıra nəzəriyyələr və cərəyanlar meydana gəlmişdir. Dünyanın ictimai - siyasi proseslərinin təhlilinə və gələcək inkişaf prespektivlərinə həsr edilmiş «sosial qlobalizm», «konvergensiya», «informasiya cəmiyyəti» və s. doktrinalar buna misal ola bilər.
«qoruyub saxlamaq» mənasını bildirir) müasir dünyanın sosial - siyasi inkişafına güclü təsir göstərən siyasi ideologiyadır. Bu ideologiyanı səciyyələndirən əsas cəhət dövlətin və ictimai həyatın tarixən qərarlaşdırmış olan formalarının qorunub saxlanmasına yönəlmiş olan mənəvi - hüquqi sərvətlərə üstünlük verməsidir. Bu termini ilk dəfə fransız yazıçısı Şatobrian irəli sürmüşdür. Böyük Fransa burjua inqilabından sonra keçmiş feodal - zadəgan qaydalarını ideallaşdıran və müdafiə edən qruplar meydana gəlmişdir. Həmin əhval - ruhiyyəni əks etdirən ideologiyalar məhz Şatobrian tərəfindən mühafizəkarlıq kimi formulə edilmişdir. Cəmiyyəti köklü surətdə yenidən qurmağı tələb edən liberalist ideologiyadan fərqli olaraq E.Berk, L.de Bonald, J.de Mestr və başqaları mövcud qaydaları qoruyub saxlamaq məqsədi güdən mühafizakarlıq ideologiyasının nəzəri əsaslarını işləyib hazırladılar. Siyasi ideologiya kimi mühafizakarlığın əsasında Berkin 1790-ci ildə nəşr olunmuş «Fransa inqilabi haqqında düşüncələr» əsəri dayanır. Bu əsərində o cəmiyyətin ictimai əsaslarının dəyişdirilməsi cəhdlərinin ictimai inkişaf qanunauyğunluqlarına zidd olması fikrini irəli sürür. Alman alimi Manheym köhnə qaydaların qorunub saxlanmasına yönəlmiş olan baxışları ənənəvilik, bu baxışları qoruyan nəzəriyyəni isə təbii mühafizakarlıq adlandırır. Siyasi – ideoloji cərəyan kimi mühafizakarlıq məhz ənənəvilik, təbii mühafizakarlıq prinsipləri üzərində təşəkkül tapır. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, mühafizakarlıq yalnız əvvəlki qaydaları qoruyub saxlamaq meyllərini xarakterizə etmir. Bu qaydalara ehkamçı – qoruyucu münasibət zəmnində mühafizakarlığın siyasi konsepsiyası və dəyərlər sistemi formalaşmışdır. Mühafizakarlığın siyasi konsepsiyası dövlətin ali prinsiplərinin insanlar tərəfindən tez-tez dəyişdirilməsini yol verilməz hesab edir. Bundan əlavə dövlətin fəaliyyətində qanunun hökmranlığının və mənəvi məsuliyyətin zəruriyyətinə əsaslanmaqla mühafizakarlıq eqalitarizm prinsiplərini, yəni səmərəli dövlət idarəçiliyi kimi demokratiyanı şübhə altına alır. deya - siyasi konsepsiya kimi mühafizakarlığın əsasında güclü dövlət ideyası dayanır. Bu cərəyana görə ictimai həyatın bütün sahələrində vəziyyətin normal olması dövlətin tənzimedici funksiyasından asılıdır. Buna görə də demokratiya və azadlıq şə xsiyyətin sosial mövcudluğunun təzahürü deyil, onun dövlətə itaətinin təzahür formalarıdır. Lakin mühfizakarlar qatı ənənəviçiliyin problemlərinin həll edilməsi yolunda gücsüz olduğunu görərək öz baxışlarında müəyyən dəyişikliklər aparmağa məcbur oldular. Bu dəyişikliklər mühfizakarlığın daxilində liberal əhval - ruhiyyənin artmasına və son nəticədə yeni mühafizakarlıq cərəyanın meydana gəlməsinə səbəb oldu. XIX əsrin ortalarından etibarən Avropa ölkələrində meydana gəlib formalaşan sosialist ideologiyası XX əsrin sonlarına qədər bütün dünyada özünə çoxlu sayda tərəfdarlar toplamağa müvəffəq olmuşdu. Soialist ideologiyası öz mənşəyini T.Morun, T.Kampanellanın utopik baxışlarından, J.J.Russonun eqalitarist ideyalarından, A.Sen- Simonun, Ş.Furyenin, R.Ouenin əsərlərindən götürür. Ədalətli cəmiyyət haqqında baxışların sintezi kimi çıxış edən sosialist ideologiyası özündə iki əsas cərəyanı birləşdirir: elmi sosializm və sosial demokratiya. Elmi sosializm cərəyanının əsası XIX əsrin 40-50-ci illərindən etibarən K.Marks və F.Engels tərəfindən qoyulmuşdur. Onların çoxlu sayda ardıcılları tərəfindən təkmilləşdirilən bu ideologiya XX əsrin əvvəllərində inkişaf etmiş ölkələrin ə ksəriyyətində, xüsusən də Qərbi Avropada özünə böyük sayda tərəfdarlar toplamağa müvəffəq olmuşdu. Bunun məntiqi nəticəsi olaraq, 1917-ci ildə Rusiyada, 1945-ci ildən sonra isə bir sıra Şərqi Avropa və Asiya ölkələrində, Kubada sosialist tipli dövlətlər meydana gəldi. Siyasi cərəyan kimi marksizmə qarşı mübarizə aparan K.Kautskinin, A.Bebelin, E.Bernşteynin baxışları soialist ideologiyası daxilində yeni bir cərəyanın – sosial -
olaraq, əsas dəyərlər kimi üstünlüyü sosial barışığa, sülhə və əməkdaşlığa verirlər. Bu cərəyan bütünlükdə əsas diqqəti fərdlərin azadlıq və təşəbbüskalığının inkişaf etdirilməsinə, bu əsasda isə ədalətli cəmiyyət qurulmasına yönəldir. Cəmiyyətin dəyişdirilməsində əsas yolu inqilab hesab edən marksistlərdən fərqli olaraq, sosial – demokratlar yeganə məqbul yol kimi sosial islahatları qəbul edirlər. E.Bernşteynin «Son məqsəd heç nədir, hərəkət isə hər şeydir «fikri sosial demokratiyanın təkamulçülük ideologiyasını çox dolğun əks etdirir. Marksitlərin sinfi mübarizə ideologiyasına qarşı sosial demokratlar «sosial partnyorluq» ideyasını irəli sürürlər.
Milli siyasət, onun məzmunu və xarakteri Millətlərarası münasibətlərin düzgün qurulması, həm çoxsaylı, həm də azsaylı xalqların sosial-iqtisadi və mədəni problemlərinin obyektiv surətdə həll edilməsi problemi bütün çoxmillətli dövlətlərin, o cümlədən Azərbaycanın da siyasi həyatında çox mühüm yerlərdən birini tutur. Millətlərarası münasibətlər ictimai münasibətlərin çox mürəkkəb spesifik formalarından biri olub iqtisadi, siyasi və mənəvi münasibətlərin ayrılmaz tərəfi kimi təzahür edir, eyni zamanda onların təsirinə məruz qalır. Buna görə də millətlərin və xalqların qarşılıqlı əlaqələrinin bütün aspektləri mahiyyətcə siyasi xarakter daşıyır. Milli münasibətlər sahəsində siyasətin mahiyyətini araşdırmazdan əvvəl ilk növbədə «milli məsələ» və «milli münasibətlər» anlayışlarının mahiyyətinə varmaq zəruridir.
imtiyazlı və imtiyazsızlara, hakim və məzlumlara bölünməsi, iqtisadi və mədəni inkişaf səviyyəsində bərabərsizlik və s. məsələsidir. Milli məsələ milli zəmində ədavət, çəkişmə, düşmənçilik və şübhə məsələsidir. Milli məsələ millətlər və xalqlar arasında dövlətdaxili və dövlətlərarası ünsiyyət prosesində təzahür edən siyasi, iqtisadi, hüquqi, ideoloji və b. problemlərin məcmusudur. Cəmiyyət həyatının hər bir mərhələsində milli məsələ bu və ya digər ölkənin konkret şəraitinə uyğun olaraq konkret məzmuna malik olur. Hər bir dövrdə milli münasibətlər sistemində yeni problemlər irəli sürülür. 40 Siyasi mədəniyyətin funksiyaları Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|