Microsoft Word politologiya cavab az docx
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sezarçı ideologiya
- çalı
daşıyan hakimiyyət yalnız dövlətə mənsubdur.
4. Ümumilik – dövlət hakimiyyəti onun ərazisində yaşayan bütün adamlara aiddir.
Hüquq – dövlət onun müəyyən etdiyi hüquq qaydaları və normaları çərçivəsində fəaliyyət göstərir.
6. Ə halidən vergi və mükələfiyyətlər toplamaq hüququ. 35 “Siyasi hakimiyyət” anlayışının mahiyyəti və məzmunu «Hakimiyyət» anlayışı çoxmənalı xarakterə malikdir. Təbiətşünaslar təbiət qüvvələri üzərində hakimiyyətdən, filosoflar obyektiv ictimai
qanunların hakimiyyətindən, hüquqşünaslar dövlət hakimiyyətindən, psixoloqlar insanın öz üzərində hakimiyyətdən və s. danışırlar. Siyasət isə öz əksini siyasi hakimiyyətdə tapır. Siyasi hakimiyyətin ələ alınması və onun qorunub saxlanması üğründa mübarizə cəmiyyətin siyasi həyatının əsas aspektlərindən birini təşkil edir. Hakimiyyət ictimai ə məyin təşkili, habelə cəmiyyətdə insanlararası birgə yaşayışla bağlı digər qarşılıqlı münasibətləri tənzim etmək üçün zəruridir. Məhz bunu nəzərdə tutaraq qədim yunan filosofu Aristotel göstərirdi ki, «hakimiyyətin məqsədi cəmiyyətin bütövlüyünü və birliyini təmin etməkdir». Ən qədim dövrlərdən başlayaraq filosoflar hakimiyyət fenomeninin mahiyyətini açmağa cəhd göstərmişlər. Aristotel, Platon, Makiavelli, Hobbs, Lokk, Kant və s. görkəmli mütəfəkkirlər hakimiyyət anlayışına müxtəlif aspektlərdən yanaşaraq onun mahiyyətinə varmağa çalışmışlar. Orta əsrlərin görkəmli ilahiyyatçısı və filosofu, tomizm cərəyanının banisi Foma Akvinalı(1226-1274) «Hökmdarların idarə üsulu» adlı əsərində hakimiyyəti allahın yaratdığı qayda hesab edərək onun mahiyyətini ağalıq və tabeçilik münasibətləri kimi qiymətləndirirdi. Bu fikri inkişaf etdirən H.Morgentaunun qənaətinə görə «hakimiyyət hər hansı bir insanın digər insanların şüuru və hərəkətləri üzərində nəzarətidir». Bu fikrə şərik çıxan P.Blau hesab edir ki, hakimiyyət ayrıca bir fərdin və ya qrupun başqaları üzərində öz iradəsini həyata keçirməsidir. Yuxarıda deyinlənlərdən belə bir nəticə hasil olur ki, ağalıq və tabeçilik münasibətlərinin təzahür etdiyi, qanunlar və normaların məcmusu ilə hər iki tərəfin davranışı şərtləndirilmiş olduğu halda hakimiyyətdən danışmaq olar. Çünki məhz həmin qanunlar və normalar müəyyən edirlər ki, əmri verən şəxsin əmrin aid olduğu şə xsdən tabe olmağı tələb etmək hüququ vardır. Müasir amerikan politoloqu və iqtisadcısı, idarəetmə nəzəriyyəsinin yaradıcılarından biri olan H.Saymon hakimiyyəti aşağıdakı kimi səciyyələndirir: A - B üzərində o vaxt hakimiyyətə malik olur ki, A – B –nin davranışının şərtləndirsin. Deməli, hakimiyyət nufuz, hüquq və ya güc vasitəsi ilə adamların fəaliyyətinə və davranışına müəyyən təsir göstərmək qabiliyyəti və imkanı deməkdir.
Milli münasibətlər siyasətin obyekti kimi Millətlərarası münasibətlərin düzgün qurulması, həm çoxsaylı, həm də azsaylı xalqların sosial-iqtisadi və mədəni problemlərinin obyektiv surətdə həll edilməsi problemi bütün çoxmillətli dövlətlərin, o cümlədən Azərbaycanın da siyasi həyatında çox mühüm yerlərdən birini tutur. Millətlərarası münasibətlər ictimai münasibətlərin çox mürəkkəb spesifik formalarından biri olub iqtisadi, siyasi və mənəvi münasibətlərin ayrılmaz tərəfi kimi təzahür edir, eyni zamanda onların təsirinə məruz qalır. Buna görə də millətlərin və xalqların qarşılıqlı əlaqələrinin bütün aspektləri mahiyyətcə siyasi xarakter daşıyır. Milli münasibətlər sahəsində siyasətin mahiyyətini araşdırmazdan əvvəl ilk növbədə «milli məsələ» və «milli münasibətlər» anlayışlarının mahiyyətinə varmaq zəruridir.
imtiyazlı və imtiyazsızlara, hakim və məzlumlara bölünməsi, iqtisadi və mədəni inkişaf səviyyəsində bərabərsizlik və s. məsələsidir. Milli məsələ milli zəmində ədavət, çəkişmə, düşmənçilik və şübhə məsələsidir. Milli məsələ millətlər və xalqlar arasında dövlətdaxili və dövlətlərarası ünsiyyət prosesində təzahür edən siyasi, iqtisadi, hüquqi, ideoloji və b. problemlərin məcmusudur. Cəmiyyət həyatının hər bir mərhələsində milli məsələ bu və ya digər ölkənin konkret şəraitinə uyğun olaraq konkret məzmuna malik olur. Hər bir dövrdə milli münasibətlər sistemində yeni problemlər irəli sürülür. «Milli münasibətlər» anlayışı daha geniş məzmuna malik olub, özündə aşağıdakı münasibətləri əhatə etdirir: 1. millətdaxili münasibətlər; 2. milli-etnik birliklərarası münasibətlər; 3. millət və xalqların şəxsiyyətlərarası səviyyədə münasibətləri. Məhz bu üç cəhət millət və xalqların qarşılıqlı münasibətləri sahəsində yaranmış olan sosial əlaqələrin mahiyyətini tam əks etdirir. Millətlərarası münasibətlər əslində müxtəlif millətlərə mənsub olan adamların əmək, ictimai-siyasi, ailə-məişət və asudə vaxtdakı həyat formalarında yaranan qarşılıqlı münasibətlərini nəzərdə tutur. Milli münasibətlər sistemində siyasi aspektin aparıcı rolu hər şeydən əvvəl millətin formalaşması və onun inkişafının mühüm amili olan dövlətin əhəmiyyəti, milli və sosial-siyasi proseslərin daxili əlaqəsi ilə şərtlənir. Milli münasibətlərin milli özünütəyinetmə, milli və beynəlmiləl mənafelərin əlaqələndirilməsi, millətlərin hüquq bərəbərliyi, milli dillərin və mədəniyyətlərin inkişafı üçün şəraitin yaradılması, milli kadrların hazırlanması və hakimiyyət strukturlarında onların təmsil edilməsi və s. kimi məsələlər bilavasitə siyasət sferasına aiddir.
Sezarçı, marksist və sosioloji ideologiyaların mahiyyəti deologiya haqqında mövcud olan çoxlu sayda fikirləri ümumiləşdirmək əsasında fransız politoloqu O.Rebul onları aşağıdakı kimi qruplaşdırır: 1.
münasibətlərinin tənqidinə və dəyişdirilməsinə yönəlmiş olan fikirlərin məcmusu ideologiyadır. 2.
sosial əsaslarını qoruyub saxlamağa yönəlmiş olan baxışların məcmusunu ideologiya adlandırmaq olar. 3.
ideyaların məcmusunu ideologiya hesab edən sosioloji cərəyanın fərqləndirici xüsusiyyəti budur ki, ideologiyanı təsvir etdiyi gerçəkliyə uyğun hesab etmir. Elmi ədəbiyyatda ideologiya anlayışına verilən çoxlu sayda təriflər içərisində diqqəti daha çox aşağıdaki variant cəlb edir: deologiya bu və ya digər ictimai qrupun
Müasir dövrün başlıca ideoloji nəzəriyyələri və cərəyanları Cəmiyyətin siyasi həyatının müasir dövr üçün xarakterik olan mühüm ə lamətlərindən biri ideoloji nəzəriyyələrin və cərəyanların böyük rəngarəngliyə malik olmasıdır. Bu isə təbiidir, çünki siyasi həyatda özünü biruzə verən plyuralizm birinci növbədə ideoloji əsaslarla bağlıdır. Cəmiyyətdə mövcud olan çoxlu sayda sosial qrup və təbəqələrin mənafeləri öz əksini ideologiyaların müxtəlifliyində tapır. Bununla yanaşı regional və bəşəri miqyasda özünü biruzə verən ideallar da çox vaxt üst – üstə düşmür. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, hazırda dünyanın siyasi mənzərəsini əks etdirən ideoloji cərəyanlar dərin tarixi köklərə malikdirlər. Bu cərəyanlar liberalizm, mühafizəkarlıq və sosialist ideologiyalarından ibarətdir. Həmin cərəyanların hər biri tarixi mənşəyə malik olmaqla yanaşı eyni zamanda yeni təzahür xüsusiyyətlərinə də Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|