Microsoft Word Qabusname doc

 
 
Döyüşdə bir addım irəli getmək mümkünsə, bir qədəm geri 
qoyma. Düşmən tərəfindən mühasirəyə alınsan, vuruşu 
dayandırma, çünki yalnız vuruşla düşməni ram etmək olar. 
Onlar sənin igidliyini gördükdə qorxuya düşərlər. Belə yerdə 
ölümü özün üçün xoşbəxtlik hesab et. Heç vaxt qorxma, ürəkli 
ol. 
Qoçaqların  əlində  qısa qılınclar uzun görünər. Vuruşda 
ehmallıq yaramaz, balaca qorxaqlıq və ya süstlük oldumu, min 
canın olsun, birini də salamat apara bilməzsən. Ən alçaq adam 
sənə üstün gələr. Beləliklə, öldürülsən rüsvayçılıq olar, 
bədnamlıqda  şöhrət taparsan. Qəhrəmanlıqda məşhur olsan, 
səndən bir səliqəsizlik baş versə  də ziyan çəkməzsən, tay-
tuşların içində başıaşağı olmazsan. Lakin şöhrət və dövlət 
olmadıqda, adamın öz tay-tuşları arasında hörməti də olmur. 
Belə yaşayışdan isə ölüm üstündür. Yaxşı adla ölmək pis adla 
yaşamaqdan yaxşıdır. 
      B e y t 
Xoşdur yaxşı adla əgər ölsəm mən,  
Mənə ad qalacaq, öləcək bədən. 
Lakin nahaq qan tökməyə həvəskar olma, heç müsəlmanın 
qanını halal hesab etmə. Öldürsən yolkəsənləri, oğruları, 
gorqazanları, yolazanları öldür. Nahaq qan hər iki dünyanın bəla 
qapılarını  sənin üzünə açmış olar. Qiyamətdə  cəzasını alarsan, 
bu dünyada pis ad qazanarsan. Gücsüzlər sənə e'tibar etməz. 
Xidmətçilərin ümidi qırılar. Xalq səndən nifrət edər. Camaat 
ürəklərində  sənə kin bəslər. O dünyada bütün əzab-işgəncələr 
nahaq qan üstündə verilər. Lakin mən kitablarda oxumuşam, 
təcrübədən də görmüşəm ki, nahaq qanın cəzasını elə bu 
dünyada da çəkərlər.  Əgər adamın öz taleyi uğurlu olsa, bəla 
onun övladına yetişər. Buna görə, özünə  və balalarına yazığın 
gəlsin, nahaq qan tökmə. Lakin sərfəli olan haqq qanın 
axıdılmasında da kahıllıq göstərmə, işlərlnə ziyan dəyər. 
Məsələn, mənim babam Şəmsülməali haqqında nağıl edirlər ki, 
o çox qəddar adam imiş  və heç kəsi bağışlamazmış. Çox pis 
adam imiş, pisliyindən qoşun ondan nifrət edirmiş. Onlar mənim 
əmim Fələkülməali ilə  əlbir olurlar, o, məcburiyyət üzündən 
gəlib öz atasını həbs edir, çünki ordu ona demişdi: "Sən bu işdə 
bizimlə bir olmasan, biz bu şahlığı özgələrinə verəcəyik". 
Şahlığın öz xanədanının  əlindən çıxacağını gördükdə  zərurət 
üzündən,  şahlıq xatirinə bu işi elədi. Babamı tutub əl-qolunu 
bağladılar, kəcavəyə mindirdilər, inanılmış adamlardan ibarət 
keşikçi qoydular və  Cənaşk qalasına göndərdilər. Onu yola 
92 /
 ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ   .……………………………………………..
 
salanlar içərisində Abdullah adlı bir adam var idi. Yolda 
Şəmsulməali həmin adama deyir: "Ya Abdullah, bu işin kim 
tərəfindən edildiyini, bu tədbirin necə  həyata keçirildiyini 
bilirsənmi? Necə oldu ki, belə böyuk bir iş görüldü, mən isə 
xəbər tutmadım"? Abdullah deyir ki, bunu filankəslər və 
filankəslər etmişdir. Beş sipəhsaların adlarını  çəkir, deyir: "Bu 
işi onlar etmiş, ordunu onlar yoldan çıxarmışlar. bu işdə mənim 
də əlim olmuşdur. Lakin sən bu işi məndən görmə, özündən gör, 
çünki bunun səbəbi ordunun üz döndərməsi deyil, sənin çoxlu 
adam öldürməyindir".  Şəmsülməali deyir: "Səhvin var, bu iş 
mənim başıma adamları öldürmədiyim üçün gəlmişdir. Əgər iş 
ağıllı qurulsaydı, gərək sənin və o beş nəfərin də qanı axıdılmış 
olaydı. Belə etmiş olsaydım, həm işlərim sahman olardı, həm 
özüm salamat qalardım". 
Bunu deyirəm, biləsən ki, görüləsi zəruri olan işlərdə 
ehmallıq etməyəsən, məcburi olanlarda süstlük göstərməyəsən. 
Bir də ki, adam axtalatmağı özünə adət etmə, bu qan tökməyə 
bərabər bir şeydir. Öz şəhvətin xatirinə bir müsəlmanın nəslin 
kəsirsən, bundan daha ağır zülm ola bilməz. Sənə  xədim 
lazımsa, xədim edilmişi tap ki, onun günahı başqasının 
boynunda olsun, sən bu günaha batmış olmayasan. 
Döyüş  məsələsinə  gəldikdə isə, dediyim kimi ol, canının 
hayına qalma, nə qədər ki, bədənini itlərə yem etməmisən, adını 
şirlər adına qoşa bilməzsən. Bil ki, bir gün doğulan, bir gün də 
öləcəkdir. 
Canlılar üç növdür: danışan çanlılar, danışıb ölənlər, canlı 
ölülər, yə'ni: mələklər, insanlar, quşlar və heyvanlar. Pəhləvi 
dilində bir pars kitabında oxumuşam: Zərdüştdən soruşurlar ki, 
"canlılar neçə növdür"? O da belə cavab verib demişdir: 
"Danışan canlılar, danışan və ölən canlılar, ölən canlılar". 
Demək mə'lum olur ki, bütün canlılar ölür və heç kəs öz 
əcəlindən  əvvəl getmir. Ona görə  də döyüşdə inamla vuruşub 
sə'y göstərmək lazımdır ki, həm çörəyə çatasan,'həm  şöhrət 
tapasan. 
 
 
 
 
 
 
 
 
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İyirmi birinci fəsil 
MAL-DÖVLƏT TOPLAMAQ QAYDALARI HAQQINDA 
Ey oğul, bir şey ələ gətirmək mümkünsə, fürsəti fövt etmə, 
lakin  şey üstündə özünü təhlükəyə  də vermə. Sə'y et, hər  şeyi 
özünə layiq, ən yaxşı üsulla əla gətir. Elə ki, gətirdin, möhkəm 
saxla, heçə-puça xərcləmə,  əldə saxlamaq ələ  gətirməkdən 
çətindir. Xərcləmək lazım gəldikdə, çalış onun əvəzini tez 
yerinə qoy, əgər hey götürüb əvəzini yerinə qoymasan, Qarun
83
 
dövləti də olsa qurtarar. Lakin ona çox da könül salma. Əbədi 
hesab etmə ki, bir gün sona çatdıqda kədərlənməyəsən. Deyiblər 
ki: "Bir şeyi düşmənə qoyub getmək, onu dostdan xahişlə 
istəməkdən yaxşıdır". 
Bir  şeyi bərk-bərk saxlamaq onu bərk axtarmaqdan 
məsləhətdir. Az da olsa, hər şeyi saxlamağı vacib bil, çünki azı 
saxlamağı bacarmayan, çoxu da saxlaya bilməz. Öz işini 
başqalarının işindən üstün tut, kahıllıqdan utan, kahıllıq 
bədbəxtliyin  şagirdidir. Zəhmət sevən ol, çünki hər  şey 
tənbəllikdən deyil, zəhmətdən əmələ gəlir. Görmürsənmi, əmək 
ne'mət yaradır, tənbəllik isə dövlət dağıdır!? Müdrik adamlar 
deyiblər: "Abadlıq istəyirsinizsə, çalışqan olun, dövlət 
istəyirsinizsə, qənaət edən olun, çox dost istəyirsinizsə 
təvazö'kar olun". 
Zəhmət və  sə'y nəticəsində  ələ  gəlmiş  şeyi, tənbəllik və 
xamlıq üzündən itirmək ağıllı  iş hesab edilməz. Ehtiyac günü 
peşmançılıq fayda verməz. Zəhmətini çəkirsənsə, çalış bəhrəsini 
də özün götür. Şey nə  qədər qiymətli olur-olsun, onu layiqli 
adama müzayiqə etmə, çünki heç kəs heç bir şeyi özü ilə gora 
aparmayacaqdır. Lakin başqalarına möhtac olmamaq üçün gərək 
insanın çıxarı  gəlirinə uyğun olsun, çünki ehtiyac yalnız 
94 /
 ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ   .……………………………………………..
 
yoxsulların evində deyil, bütün evlərdə ola bilər. Məsələn, əgər 
birinin gəliri bir dirəm
84
, çıxarı bir dirəm bir həbbədirsə
85
, o, 
həmişə ehtiyac içində olar. Gəlir bir dirəmsə, çıxar bir dirəmdən 
bir həbbə az olmalıdır. Belə evdə heç vaxt ehtiyac olmaz. Nəyin 
varsa, ona da qane ol, çünki qənaət özü dövlət deməkdir. 
Qismətində nə varsa, o da sənə çatacaqdır. 
Xoş söz və adamların köməyi ilə düzələ bilən işlərə pul 
sərf etmə. Yoxsul adamın qədr-qiyməti olmaz. Bil ki, qara 
camaat xeyir görmədikləri halda dövlətliləri xoşlar, zərər 
çəkmədikləri halda, bütün gasıblardan acıqları gələr. İnsanın ən 
ağır günü ehtiyacdır. Varlılar tərəfindən edilərkən tə'riflənən 
hərəkətlər yoxsullar üçün eyib hesab edilər. 
İnsanların zinətini onların  əli açıqlığında bil, hər kəsin 
qiymətini isə onun zinətinə görə  tə'yin et. Lakin israfı düşmən 
bil, onu uğursuzluq hesab et. Allah-taalanın düşmən hesab etdiyi 
hər şey onun bəndələri üçün uğursuzluq olar. Necə ki, deyiblər: 
"İsraf etməyiniz, o israf edənləri sevməz". Böyük Allahın 
sevmədiyi  şeyləri sən də sevmə. Hər bədbəxtliyin bir səbəbi 
vardır, yoxsulluğun da səbəbi israfçılıqdır. İsrafçılıq yalnız mal-
dövləti xərcləməkdə deyil, yemək. işləmək, danışmaq-hər iş 
olur-olsun, israf etmə, çünki israf bədəni taqətdən salar, ruhu 
incidər, ağlı çaşdırar, ömrü söndürər. Görmürsənmi çırağın 
ömrü yağa bağlıdır?! Lakin çırağa həddindən artıq yağ töksən o, 
dərhal sönər. Ölümə səbəb olan həmin yağ qaydasında tökülsə, 
həyata səbəb olar. Belə  mə'lum olur ki, ölümə  səbəb həmin 
israfdır. Deməli, çırağa həyat verən yağdır, lakin həddini 
aşdıqda israf meydana çıxır, həyat verən həmin yağ dönüb 
öldürücü olur. Allah-taala ona görə israfı düşmən hesab 
etmişdir. Alimlər də heç bir işdə israfı  bəyənməyiblər, çünki 
israfın nəticəsi həmişə ziyan olur. Lakin öz həyatını acı eləmə, 
ruzi qapısını üzünə bağlama, imkan daxilində özünə yaxşı bax, 
lazım olan heç bir şeydə  səhlənkarlıq etmə. Öz işində 
səhlənkarlıq göstərən bəxtindən fayda götürə bilməz və 
arzularına çata bilməz. Nəyin varsa və sənə nə lazımsa, hamısını 
özünə  xərclə. Doğrudur, mal şirin olar, lakin candan şirin ola 
bilməz. Xülasə,  ələ  gətirə bildiyin şeyləri xeyirli işlərə  sərf et, 
var-dövlətini paxıl adama tapşırma, qumarbazlara, əyyaşlara 
e'tibar etmə. Hamını  oğru fərz et ki, şeylərin oğrunun  əlinə 
düşməsin. Mal-dövlət toplamaqda səhlənkarlıq etmə, rahatlıq 
zəhmətdədir, zəhmət isə dincəlməkdə. Bu günün rahatlığı 
sabahın zəhməti olduğu kimi, bu günün də  zəhməti sabahın 
istirahəti olar. 
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib

---