qəzetlərində çıxan yazıları qadağan etdi. Atam baş nazirin yanına getdi və
baş nazir bir az tərəddüddən sonra Bakı ilə İran arasındakı gəmi
rabitəsinin yenidən bərpa edilməsinə icazə verdi. Biz Ənzəliyə getdik və
orada “Nəsrəddin” gəmisi ilə, azad edilmiş vətənləri olan Bakıya qayıtmaq
istəyən yüzlərlə qaçqınları gəmiyə mindirib şəhərimizə yola düşdük.
Bakı limanı başlarına hündür xəz papaq qoymuş əsgərlərlə dolu idi. İlyas
bəy qılıncını sıyırıb gəmini salamladı və bir türk mayoru da xəfif İstanbul
türkcəsini mümkün qədər bizim Türk ləhcəsinə uyğunlaşdırıb təntənəli bir
nitq söylədi. Biz evimizə gəldiyimiz zaman onu təmamən dağılmış və
qarət edilmiş halda gördük. Nino günlərlə, həftələrlə səhərdən axşama
qədər evdar qadın rolunu ifa edirdi. O, dülgərlərlə mübahisə edir, günlərlə
mebel dükanlarını gəzir və dərin düşüncələr içində qaşlarını çataraq
otaqlarımızın uzunluğunun və eninin ölçülərini çıxardırdı. Nino
memarlarla gizli danışıqlar apardıqdan sonra, günlərin bir günü evdə
fəhlələrin səs küyünü, boya, taxta və suvaq iyi hiss etdim. Bütün bu
gündəlik səs-küylü qarmaqarışıqlığın mərkəzində Nino dururdu. O, özünü
bu işləri təmamən bilən bir adam kimi aparırdı. Çünki mebel, onların
qoyuluşu və divar kağızlarının seçilməsi işində ona sərbəstlik vermişdim.
Axşamlar isə çəkinə-çəkinə, lakin eyni zamanda sevinc hissi ilə gün
ərzində görülən işlərdən mənə məlumat verirdi:
- Əli xan, mənə acığın tutmasın. Mən divan yerinə əsl çarpayı sifariş
vermişəm. Divar kağızları açıq rəngli olacaq, döşəməyə də xalçalar
salınacaq. Uşaq otağına isə ağ boya vurulacaqdır. Hər şey İran
hərəmxanasından təmamən fərqli olacaqdır.
Nino qollarını boynuma doladı və üzünü yanağıma sürtdü, çünki o
vicdan əzabı çəkirdi. Sonra başını yana çevirdi, nazik dilini ağzından
çıxardıb dodaqlarının üzərində gəzdirdi və dilini burnunun ucuna
dəydirməyə çalışdı. Nino imtahan zamanı, həkimə müayinəyə gedəndə,
yaxud dəfn mərasimində iştirak edəndə həmişə belə edərdi. Mən on
məhərrəm gecəsini yadıma saldım və xalçaları ayaq altına salmaq, eləcə
də avropasayağı masa arxasında oturmaq mənə ağır gəlsə də, Ninoya bu
işlərdə tam sərbəstlik verdim. Mənim öhdəmdə isə damdan başqa bir şey
qalmırdı. Çünki Nino damı yenidən qurmağı planlaşdırırmamışdı.
Əhəng tozu və fəhlələrin səs-küyü evi doldurmuşdu. Mən isə atamla evin
damında oturub, başımı yana çevirərək günahkar adam kimi dilimi Nino
kimi çıxardıb dodaqlarımın üzərində gəzdirdim.
Atam çox nəzakətlə:
- Eh, dünyanın işləri belədir, Əli xan. Yuvanı dişi quş qurar. Şərtlər heç
də asan olmadığı halda Nino özünü İranda yaxşı apardı. İndi növbə
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
sənindir, Əli xan. Sənə dediyim sözləri yadından çıxarma: Artıq Bakı
avropalaşıb. Özü də həmişəlik!
Evlərin sərinliyi və divarlardan asılan rəngarəng xalçalar İrana aiddir.
- Bəs sən nə edəcəksən, ata?
- Mən də İrana aidəm və sənin uşağının doğumunu görən kimi İrana
gedəcəyəm. Mən Şəmirandakı evimizdə yaşayıb, orada ağ divar
kağızlarının və divan yerinə çarpayıların gəlişini gözləyəcəyəm.
- Mənim isə burada qalmağım məsləhətdir, Ata.
Atam “Bəli” deyərək ciddi bir şəkildə başını tərpətdi.
- Bilirəm. Sən bu şəhəri sevirsən, Nino da Avropanı sevir. Lakin mən
yeni bayrağımızı sevmədim. Şəhərin səs-küyü və şəhərdəki Allahsızlıq
havası da xoşuma gəlmədi.
O sakitcə başını aşağı saldı və bu anda qardaşı Əsəd-əs-Səltənəyə
bənzədi.
- Mən artıq yaşlıyam, Əli xan. Bütün bu yeniliklərə, dözümüm yoxdur.
Sən isə gəncsən və cəsursan, sənin burada qalmağın lazımdır. Azərbaycan
ölkəsinin sənə ehtiyacı var.
* * *
Alaqaranlıqda şəhərimizin küçələrində gəzişirdim. Sərt baxışlı türk
patrulları tinlərdə keşik çəkirdilər. Mən türk zabitləri ilə söhbət etdim.
Onlar mənə İstanbulun məscidlərindən, Tatlı-Sudakı yay gecələrindən
söhbət etdilər. Köhnə qubernator binasının üzərində yeni Azərbaycan
dövlətinin bayrağı dalğalanırdı. Parlament də məktəb binasında yerləşirdi.
Köhnə şəhər elə bir yeni bir həyata qədəm qoymuşdu. Vəkil Fətəli xan baş
nazir təyin olunmuşdu. O, qanunlar çıxardır, göstərişlər və əmrlər verirdi.
Şəhərdən rusları təmizləmək istəyən Şəmsi Əsədullayevin oğlu Mirzə
Əsədulla xarici işlər naziri təyin olunmuşdu. O, kənar ölkələrlə
müqavilələr bağlayırdı. İndiyə qədər adət etmədiyim dövlət müstəqilliyi
hissi məni də bürümüşdü. Mən yeni dövlət gerbini, yeni uniformaları və
yeni qanunları sevməyə başladım. Həyatımda ilk dəfə idi ki, mən özümü
öz vətənimin sahibi hiss edirdim. Ruslar utancaq halda yanımdan keçir
keçmiş müəllimlərim də məni hörmətlə salamlayırdılar.
Şəhər klubunda milli musiqi çalınır və xalq mahnıları oxunurdu. Yeni
klub qaydalarına görə, kluba gələn hər kəs papağını çıxartmadan orada
otura bilərdi. İlyas bəylə mən cəbhədən qayıdan və ya cəbhəyə getməkdə
olan türk zabitlərini təbrik edirdik. Türk zabitləri bizə Bağdad
mühasirəsindən və Sina çölündəki hərbi yürüşlərdən söhbət edirdilər.
Onlar Liviya çöllərinə, Qalisiyanın palçıqlı yollarına və Ermənistan
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
dağlarının qarlı təpələrinə bələd idilər. Müsəlmanlığın qadağan etdiyi
qanuna məhəl qoymadan türk zabitləri şampan şərabı içir, Ənvər paşadan
və damarlarında türk qanı axan bütün insanları bir bayraq altında
birləşdirəcək Turan imperatorluğundan danışırdılar. Mən onların
söhbətlərinə böyük heyrət və həvəslə qulaq asırdım, çünki bütün bu
valehedici mənzərə gözəl və unudulmaz bir yuxu qədər cazibədar idi.
Böyük rəsmi keçid günü hərbi orkestrlər musiqi sədaları altında şəhərin
küçələrindən keçirdilər. Sinəsi orden və medallarla dolu olan Ənvər Paşa
at belində oturub hərbi hissənin əsgərləri qarşısında çıxış edib yeni
bayrağımızı salamladı. Qürur və razılıq hissi bizi bürümüşdü. Biz
sünnilərlə şiələr arasındakı bütün fərqləri unudub Ənvər Paşanın zərif
əllərini öpməyə və Osmanlı xəlifəsi yolunda ölməyə hazır idik. Yalnız
Seyid Mustafa qarışıqlıqdan uzaq bir küncə çəkilmişdi. Onun simasında
qəzəb və nifrət hissləri oxunurdu. O, Ənvər Paşanın sinəsini bəzəyən
ulduzlar və ayparalar arasında xaçlı bolqar medalını da görmüşdü.
Yabançı bir dinin simvolunu bir müsəlmanın sinəsində görmək Seyid
Mustafanı çox qəzəbləndirmişdi.
Hərbi keçiddən sonra İlyas bəy, Seyid Mustafa və mən bulvarda
oturmuşduq. Ağaclardan payız xəzəli tökülürdü. Dostlarım yeni dövlətin
əsas qanunları haqqında mübahisə edirdilər. Gəncə yaxınlığındakı hərbi
döyüşlərdən, gənc türk zabitləri ilə etdiyi danışıqlardan və özünün
müharibə təcrübələrindən İlyas bəy belə qərara gəlmişdi ki, vətənimizi
rusların yeni işğalından qorumaq üçün ölkəmizdə təcili olaraq
avropasayağı islahatlar keçirilməlidir.
İlyas bəy dedi:
- Mən deyirəm ki, ölkədə qalalar tiksək, yollar salsaq və reformalar
aparsaq da, yenə müsəlman olaraq qala bilərik.
Seyid qaşqabağını tökdü, onun gözlərindən yorğunluq tökülürdü.
O, soyuqqanlıqla dedi:
- Bir addım da irəli get, İlyas bəy. De ki, adam şərab içsə də, donuz əti
yesə də, yenə yaxşı müsəlman olaraq qala bilər. Çünki avropalılar çoxdan
kəşf ediblər ki, şərab insanın sağlamlığı üçün xeyirlidir, donuz əti də
qidalıdır. Əlbəttə, insan bütün bu saydıqlarını edib yenə də bir müsəlman
olaraq qala bilir, amma cənnətin qapısında duran baş məlaikə buna
inanmaq istəməyəcək.
İlyas bəy güldü:
- Təlim ilə donuz əti yemək arasında böyük fərq var, elə deyilmi?– dedi.
http://ekitabxana.com sayt
ı
ndan yükl
ə
nilib
Dostları ilə paylaş: |