Microsoft Word riyaziyyatin tedrisinde umumilesdirme 2009. doc
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Amerika və Qərbi Avropadakı
_____________Milli Kitabxana_____________ 51
zunun hansı ardıcıllıqda və neçə saat keçilməsini müəllimlər müəyyənləşdirir. Təlimin birinci pilləsi ümumtəhsildir və burada: 1) ibtidai siniflərdə öyrənilənlər dərinləşdirilir və möhkəmləndirilir; 2) riyazi modellər qurmaqla ən sadə tətbiqi məsələləri həll etməyə imkan verən nəzəri biliklərlə, praktik bacarıqlarla və lazımi priyomlarla şagirdlər təmin edilir; 3) onların əqli inkişaf etdirilir: müşahidə və təhlil vərdişləri formalaşdırılır, ətrafdakı real obyektləri konkret şəkildə göstərmək, sonra onları başa düşmək bacarığı aşılanılır, induktiv və deduktiv mühakimələr aparmaq, nəticələr çıxarmaq, ümumiləşdirmək, əməliyyatları əsaslandırmaq, fər- ziyyələri inkar edən əks misallar göstərmək, öz fikirlərini aydın, sadə və dəqiq ifadə etməyi öyrətmək; səliqəliyi, həndəsi fiqurların qurulması zamanı aydınlıq və ardıcıllığa əməl etməyi, hesablamalar aparmaq, qeydlər etməyi aşılamaq. Birinci pillənin hər sinfində (VI, V, IV, III) vahid riyaziyyata həftədə 4 saat verilir. Burada təqribən bizim V-IX siniflərdə olan material və bunlardan əlavə alqoritmlərə ən sadə misallar, EHM hesablamalarında onlardan istifadə, ən sadə statistik veri-lən- lərin ədədi səciyyəsi öyrənilir. Fransa məktəblərinin ikinci pilləsi (II, I, “buraxılış” siniflər) 1 təlimin yarı çoxsahəliyi ilə xarakterizə edilir. II sinfin bütün bölmələrində riyaziyyatın tədrisi vahid proqram üzrə aparılır. “Buraxılış” siniflə- rində şagirdlər 20-yə qədər istiqamətlərdə ixtisaslaşmaq imkanı qazanırlar. Burada riyazi hazırlıq 10 səviyyədə yerinə yetirilir. I və “buraxılış” siniflərində riyaziyya- tın öyrənilməsinə verilən saatlara və məzmuna görə proqram kəskin diferensiallaş- dırılır. Ən aşağı riyazi hazırlığı humanitar bölmənin şagirdləri alırlar. Fizika- riyaziyyat bölməsinin şagirdləri geniş proqram üzrə (I sinifdə həftədə 6 saat, “buraxılış” siniflərində 9 saat) dərinləşdirilmiş riyaziyyat kursunu öyrənirlər. Digər bölmələrdə riaziyyatın müvafiq ixtisaslara tətbiqi istiqamətləri əsas yer tutur. Müəllim proqram materialının ardıcıllığını seçməkdə müstəqildir, lakin dərsliyin necə olmasına təsir edə bilmir. Proqramlar xalq təhsili nazirliyinin rəsmi sənədi ol- duğu halda, dərsliklər belə nəzarətdən azaddır. Dərsliklərin yazılmasına və müəl- limlərin işinə müəyyən istiqamət vermək məqsədi ilə Fransanın müxtəlif pedaqoji təşkilatları, xüsusən riyaziyyatın tədrisinə dair təkliflər üzrə daimi komissiya, riya-
1 Bunlar uyğun olaraq X, XI, XII siniflər deməkdir _____________Milli Kitabxana_____________ 52
ziyyatın tədrisi assosiasiyası, riyaziyyatın tədrisinin bəzi elmi tədqiqat institutları tərəfindən proqramlara şərhlər yazılır. Şərhlərin son variantı milli təhsil nazirliyinin general təlimatının təsdiqinə verilir. Məktəb riyaziyyat kursunun həndəsə və cəbr hissələrinə, habelə EHM-dən necə istifadə etməyə dair ayrı- ayrılıqda şərh verilir. Burada riyaziyyatın ayrı-ayrı mövzularının tədrisi prosesində induktiv və deduktiv mühakimələrin yeri göstərilir, ümumi qəbul edilmiş işarələrdən istifadə məsləhət görülür, bilik, vərdiş və bacarıqların əhatə dairəsi, mücərrədləşdirmə və ümumiləşdirmənin səviyyəsi müəyyənləşdirilir. Şagirdlərin riyazi hazırlığını təkmilləşdirmək problemi Fransanın pedaqoji və elmi cəmiyyətlərini narahat etməkdədir. Burada təlimin elitar xarakterdə olması, orta məktəb şagirdlərinin əksəriyyətini əhatə etməkdə bu problemin həllini çətinləşdirir.
kasına və bizdəki riyaziyyatın tədrisi metodikasına nisbətən Fransadakı riyaziy- yatın müasir didaktikası təmamilə başqa cür qurulmuşdur. Bu özünəməxsusluq didaktikanın konsepsiyasına, quruluşuna və istilahların xarakterinə, həm də elmi, sosial statusuna aiddir.
edilən bəzi anlayışlarının mahiyyətini bilmək lazımdır. Didaktik hadisə - müəllim fəaliyyətinin müşahidəsinin nəticəsi. Pedaqoji kontrakt – Tədris prosesinin tərəf müqabilləri arasında nəzərdə tutulan razılığa əsaslanan baxılan sosial qarşılıqlı əlaqə. Müəllim və şagird tədris prosesində eyni məsuliyyət daşıyır və qarşılıqlı öhdəçiliyə malikdirlər. Tədqiqatçı üçün məzmunun xüsusiyyətinə əsaslanan kontraktın pozulması vəziyyəti daha maraqlıdır. Müəllimin epistemologiyası – onun aşağıdakı suallara cavab vermək imkanıdır: mövcud biliklərdən necə istifadə etməli, anlatmağa necə nail olmalı, yeni bilikləri necə verməli, sualları necə qoymalı, necə öyrətməli, anlamağı, həll etməyi və s. necə öyrətməli. Tədris üçün müəllim öz biliyini təkmilləşdirməlidir ki, onlar göstərilən epistemologiyaya uyğun olsun.
_____________Milli Kitabxana_____________ 53
Didaktik köçürmə – didaktik kontraktın tələbindən asılı olaraq elmi biliklərin, onun təşkilinin, nisbi əhəmiyyətini, təqdimatını, genezisini dəyişən, modifikasiyası prosesi. Fransız didaktikləri öz işlərində belə tədqiqat metodlarından istifadə edirlər: müşahidə və refleksiv təhlil, interviləşdirmə, eksperiment, təcrübənin ümumiləşdi- rilməsi. Fransada riyaziyyatın didaktikası sahəsində tədqiqatın təşkilinin digər ölkələrdə analoqu yoxdur. Bu bir tərəfdən riyazi təhsilin tədqiqi problemi institutu (İREM) kimi nadir hadisə, digər tərəfdən ənənəvi kollokviumlar, simpoziumlar, yay məktəbləridir. Hazırda Fransada 25 belə institut fəaliyyət göstərir. Praktik olaraq hər regional akademiyada belə bir institut var. İREM riyazi təhsildə islahatlar aparmaq və aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirmək üçün 1969-cu ildə yaradılmışdır: riyaziyyat müəllimləri hazırlığına, onların fasiləsiz baza təhsilinə, pedaqoji eksperimentlərin aparılmasına kömək, müəllimlər və onları hazırlayanlar üçün ədəbiyyat hazırlamaq, riyaziyyatın didaktikası sahəsində tədqiqatlar aparmaq. “Riyaziyyatın didaktikası” istilahının özü 1970-ci ildə yaradılmışdır. İREM-in funksiyaları genişdir. Bunların üç növünü ayırmaq olar: 1) tədris fənni kimi riyaziyyatın məzmunu, tarixi və tədrisinin epistemologiyası sahəsində tədqiqatlar; 2) kadr hazırlığı (ali təhsil, ixtisasartırma, fasiləsiz təhsil); 3) riyazi təhsilin inkişafına kömək (milli və beynəlxalq miqyasda fəaliyyət, islahatlar). İREM-dən başqa müxtəlif laboratoriyalar əsasında, analoji tədqiqatlar aparan, daha 14 komissiya vardır. İREM və komissiyaların mövcudluğu dövründə Fransada riyaziyyatın didaktikası sahəsində 15 doktorluq dissertasiyası müdafiə edilmişdir. Kollokviumların, seminarların, yay məktəblərinin aparılması dövründə müvəqqəti yaradıcı kollektivlərdə məhsuldar işləyirlər. İngiltərədə riyaziyyatın tədrisinin yenidən qurulmasına daima fikir verilmişdir. Daha çox yayılmış 1964-cü ildən tətbiq olunan Naffal proyektidir. Bu proyektə görə ibtidai məktəbdə şagirdlər 5 yaşından 11 yaşa qədər oxuyurlar. Əksər hallarda ibtidai məktəb hərəsində üç il olmaqla iki pilləyə bölünür. I pillədə 5, 6, 7, II pillədə isə 8, 9, 10 yaşında uşaqlar təhsil alır. Təqribən hər 4 ibtidai məktəbə, şagirdlərin 16 yaşa qədər oxuduqları, adi Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|