Microsoft Word S. Nergiz dissertasiya doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
54
son istifadəçiyə məsələlərin növünə
uyğunlaşma
predmet oblastına uyğunlaşma
adaptasiya imkanını təmin edən çevik strukturlu intellektual interfeys vasitələrinin məcmusudur. Əvvəlki iki kompleksin qarşılıqlı əlaqəsini təmin edən üçüncü vasitələr kompleksi problem mühiti haqqında biliklər sisteminin kompüterin hesablayıcı vasitələri tərəfindən istifadə olunmasına imkan yaradan biliklər bazasıdır. cra sistemi – yaradılmış proqramların yerinə yetirilməsini təmin edən bütün vasitələrin məcmusunu özündə əks etdirir. ntellektual interfeys – son istifadəçi tərəfindən onun professional fəaliyyət mühitində meydana çıxan məsələlərin vasitəçilərin köməyi olmadan və ya cüzi köməyilə kompüterdən istifadə etməklə həllini təmin edən proqram və aparat vasitələri sistemidir. Həll edən – ona qoşulmuş ümumi həll strategiyası ( məsələn məntiqi nəticələrin çıxarılması yolu ilə ) sayəsində məsələnin həllini tapmaq qabiliyyətinə malik olan bir sistemdir. Biliklər bazası – bütövlükdə, hesablayıcı sistemin digər komponentlərinə nisbətən mərkəzi mövqe tutur. Onun vasitəsilə məsələnin həllində iştirak edən hesablayıcı sistem vasitələri arasında inteqrasiya həyata keçirilir. Bilik anlayışına müəyyən predmet sahəsinə aid olan məsələlərin həlli baxımından yanaşdıqda, iki koteqoriyanı – faktları və evristikaları fərqləndirilər. Faktlar verilmiş predmet sahəsi haqqında dəqiq bilikləri əks etdirir və onun vəziyyətinin kifayət qədər yaxşı öyrənildiyini göstərir. Evristika isə, həmin predmet sahəsində mütəxəssisin – ekspertin özünün şəxsi təcrübəsinə və bacarığına ə saslanır. 55 ş lərin ardıcıllıq sxemi bizim nöqteyi-nəzərimizdən süni intellektin layihələşdirilməsi prosesini kifayət qədər dolu və ətraflı izah edir, lakin bir çox süni intellekt sisteminin bir sıra funksional modullarının yaradılması ilə əlaqəli olan vacib mərhələlərə baxılmır. ntellektual sistemlərin layihələşdirilməsi zamanı işlərin daha ətraflı siyahısı: • Biliklərin ekspertdən sistemə ötürülməsi; • Sistemə biliklərin təqdim olunması üsulunun seçilməsi; • Çıxış (idarəetmə) strategiyasının seçilməsi; • zahetmə altsisteminin seçilməsi; • stifadəçi ilə qarşılıqlı əlaqə altsisteminin seçilməsi; • Sistemin realizəsi üçün adekvat alətlərin seçilməsi. Lakin burada yuxarıda qeyd edilən bir neçə vacib mərhələ yoxdur. Qeyd edildiyi kimi işlərin quruluşu, intellektual sistemlərin layihələşdirilməsi mərhələlərinin sayı, onların icrasının ardıcıllığı bir çox obyektiv və subyektiv faktorlardan asılıdır. Lakin işlərin bir çox mərhələ və quruluşu demək olar ki, bütün tip intellektual sistemlər üçün ümumi və zəruridir. Aşağıda belə mərhələlərin və onların quruluşunun siyahısı sadalanır: 1.
vacibliyini göstərən tədqiqat sahəsinin təyini; BB-yə ekspertizaları (bilikləri) ötürməyi arzulayan problemli ekspertlərin təyini; inkişaf planının hazırlanması və elan edilməsi. 2.
Personal: layihələşdirmə qruplarının və uyğun tapşırıqların təyini; proektə təcrübəli rəhbərinin təyini; idarəetmənin düzgün yolunun müəyyən edilməsi və həyata keçirilməsi. 3.
Layihənin qəbulu: təşkilati iclasın keçirilməsi; problemə yanaşmanın müzakirəsi; xüsusi inkişaf planının hazırlanması; lazımi texniki alət və vasitələrin quraşdırılmasına hazırlıq. 4.
Sistemin prototipi: sistem prototipinin inkişafı və yoxlanılması (test olunması); yoxlanışın nəticəsi olaraq tədqiqat sahəsi haqqında əlavə informasiyanın toplanması.
56 5. Dolğun (tam) sistemin inkişafı: prototipin BB-sinin genişlənməsi; istifadəçi interfeysinin quruluşunun qiymətləndirilməsi; istifadəçilərin öyrədilməsi və sənədləşmə vasitələrinin birləşdirilməsi. 6.
yoxlanış prosesinə cəlb edilməsi; layihə ilə uyğun sistemin işləməsinin təminatı. 7.
Sistemin inteqrasiyası: planlaşdırıldığı kimi tam sistemin yerinə yetirilməsi; fəaliyyətdə olan sistemlə uyğunluq və qarşılıqlı əlaqənin təminatı. 8.
informasiyanın qəbulu zamanı BB-nin modernləşdirilməsi; sistemə görə cavabdehliyin saxlanılması. 9.
üçün idarə etmənin hazırlanması; istifadəçilərin konsultasiyalarının hazırlanması. ntellektual sistemlərin yaradılması mərhələləri dəqiq və nizamlanmış deyil. Bu mərhələlərin bir neçəsi arasından müvəqqəti və məzmunlu hüdudlarını tətbiq etmək çətindir. Onlar hansısa səviyyədə intellektual sistemlərin layihələşdirilməsi prosesini təxmini təsvir edirlər. ntellektual sistemlərin (və ya sistemin həyati dövrü) mövcudluq mərhələləri instrumentariylə (bir ixtisasda işlənən alətlər komplekti) reallaşan sistemin hazırlıq səviyyəsinə, onun funksional bacarıqlarının tamamlanmasına uyğundur. ntellektual sistemlərin mövcudluğunu müəyyən edən növbəti mərhələlər: nümayiş etdirilən prototip; tədqiqat prototipi; fəaliyyət göstərən prototip; sənaye sistemi; kommersiya sistemi. Nümayiş etdirilən prototip – bu, sistemin problemli tapşırıqlarının bir hissəsini həll edən zaman hazırlanmış vəziyyətidir. Nümayiş etdirilən prototipin hazırlanması zamanı ziddiyətli məqsədlərə çatmağa səy göstərirlər: bir tərəfdən nümayiş etdirilən prototip mərhələsində sistem onun qabiliyyətlərini dolğun xarakterizə edən tapşırıqları yerinə yetirməyə məcburdur, digər tərəfdən isə sistem bu mərhələni mümkün qədər tez keçməyə çalışır. Nümayiş etdirilən prototipin işi ə gər bir neçə tapşırığın həlli üçün kifayət olan minimal qaydalar toplusu ilə Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|