Microsoft Word S. Nergiz dissertasiya doc

 

63

prototip məsələləri təsviri etməyi xahiş etmək  

Məsələnin analizi 

Konkret  mühakimə  addımlarının  məntiqi  əsaslarını 

çıxarmaq  məqsədilə  həll  üçün  ekspertə  bir  sıra  praktiki 

məsələləri təqdim etmək 

Sistemin  son  hala 

gətirilməsi  

Müsahibə  (intervyu)  zamanı  üzə  çıxarılmış,  qaydaların 

həlli  və  istifadəsi  üçün  bir  neçə  məsələnin  təqdim 

edilməsini ekspertdən xahiş etmək  

Sistemin 

qiymətləndirilməsi 

Sistemin  işini  yoxlamağı  və  prototip  sistemin  qayda  və 

quruluş idarəetməsinin tənqidini ekspertdən xahiş etmək 

Sistemin yoxlanması 

Ekspert  və  sistem  prototipi  tərəfindən  müqayisə  və 

qiymətləndirmə  üçün  digər  müstəqil  ekspertlər  tərəfindən 

misal gətirmək  

nternet və ya  ntranet həmçinin biliklərin çıxarılması prosesini asanlaşdırmaq 

üçün  istifadə  oluna  bilər.  Əgər  biliklər  mühəndisi  və  ekspertlər  müxtəlif 

yerlərdədirlərsə  elektron  intervyu  vermək  olar.  Ekspertlər  həmçinin  BB-ni 

məsafədən  təsdiq  və  müşaiyət  edə  bilərlər.  nternet  vasitəsi  ilə  sənədləşdirilmiş 

biliklər əldə oluna bilər. Biliklərin identifikasiyası (müəyyən edilməsi) problemdir: 

intellektual agentlər tərəfindən ifadə edilə bilən məsələdir. 

Paylanmış  hipermedia  sistemi  olan  Web  sistemi  vasitəsi  ilə  nternetə  çıxışı 

olan,  qeyri-rəsmi  biliklərə  avtomatik  quruluş  verilməsi  də  aktual  olaraq  qalır. 

nsan-maşın  qarşılıqlı  əlaqəsi  kanallarının  biliklərə  əsaslanan  imkanlarının 

genişlənməsi hipermedia texnologiyası olan Web vasitəsilə sistemin inkişafı üçün 

ideal yanaşmanı təmin edir. Bir çox axtarış Web – mexanizmləri xüsusi tələbat və 

sorğulara  görə  tələb  olunan  informasiyanın  identifikasiyası  və  çatdırılması  üçün 

intellektual  agentləri  özündə  saxlayır.  Web-mexanizm  vasitəsi  ilə  təmin  olunan 

informasiya  miqdarının  eksponensional  artımı  müəyyən  hipermedia  sistemlərində 

strukturlaşdırma 

metodlarının 

inkişafına 

təkan 

vermişdir. 

Hipremedia 

texnologiyaları  və  biliklərin  çıxarılması  metodları  arasındakı  bu  cür  inteqrasiya 

biliklərin çıxarılması üçün güclü alət rolunu oynaya bilər. 

 

 

---

 

64

 

3.2. Müəssisələrin qərar qəbuletmə prosesində intellektual sistemlərin 

iştirakının təkmilləşdirilməsi məqsədilə süni neyron texnologiyasından 

istifadə imkanları 

 

Bazar  münasibətləri  şəraitində  hər  bir  müəssisədə  təsərrüfat  fəaliyyətinin 

səmərəli  qurulması  üçün  bazarda  həmin  müəssisə  tərəfindən  istehsal 

olunanməhsula  (xidmətə)  olan  tələb  və  təklifin  müəyyənləşdirlməsi  və 

proqnozlaşdırılması çox vacibdir.  

Tələb  dedikdə,  alıcının  müəyyən  dövr  ərzində  hər  hansı  bir  əmtəədən 

müəyyən  qiymətdə  və  müəyyən  kəmiyyətdə  əldə  etmək  arzusu  və  imkanı  başa 

düşülür.  

Təklif  dedikdə  isə,  satıcının  müəyyən  dövr  ərzində  hər  hansı  bir  əmtəəni 

müəyyən qiymətə, müəyyən kəmiyyətdə satmaq arzusu və imkanı başa düşülür. 

Məlumdur  ki,  məhsula  (xidmətə)  tələbi  istehlakçılar,  onların  istəkləri 

formalaşdırır. Bu baxımdan onların müəssisə tərəfindən bazara çıxarılan məhsul və 

xidmətlərə  münasibətinin  öyrənilməsi  böyük  əhəmiyyət  kəsb  edir.  bu  məqsədlə 

istehlakçılar aşağıdakı pruplara bölünür: 

            1. Təmamilə narazı olanlar 

           2. Narazı olanlar 

           3. Neytrallar 

           4. Razı qalanlar 

           5. Tam razı qalanlar 

stehlakçıların  məhsuldan  razı  qalma  dərəcəsini  müəyyənləşdirmək  üçün  A 

indeksi hesablanır. Bu aşağıdakı qaydada həyata keçirilir:  

 

 

 

 

 

---

 

65

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

stehlakçıların məhsuldan razı qalmasının ideal səviyyəsi isə,                

X

j( j= 1, 

2,  3,  4,  5  ) 

 

=  0;

  

X

5 

  =  100

 şərtləri daxilində A = 5 – dir. Məsələn, müştərilərin ümumi 

sayında təmamilə narazı qalanların payı 1%, narazı qalanların payı 2%, neytralların 

payı 15%, razı qalanların payı 34%, tam razı qalanların payı       48%  –dir. Onda  

                  A =  

= 

4.26 

olar. 

Tələb  və  təklifin  tədqiqində  müştərilərin  ömürlük  qiymətləndirilməsi 

konsepsiyasından  da  istifadə  olunur.  Onun  əsas  ideyası  müştərilərin  müəyyən 

müddət  (  onların  alıcılıq  qabiliyyətinin  “həyat  tsikli”  )  ərzində  onlar  tərəfindən 

firmaya  gətirilən  gəlirlərə  müvafiq  qiymətləndirilməsidir.  Bu  məqsədlə 

“müştərinin  ömürlük  gəlirliliyi”  və  “müştərinin  ömürlük  dəyəri”  kəmiyyətləri 

istifadə olunur. “Müştərinin ömürlük gəlirliliyi” aşağıdakı düsturla hesablanır:  

stehlakçıların

  

razı qalma 

 

dərəcələrinin 

 

qiymətləndirmə

  

ş

kalası

 

A = 1 

A = 2 

A = 3 

A = 4 

A = 5 

Təmamilə 

narazı 

olanlar 

Narazı 

olanlar 

Neytrallar 

 

Razı 

qalanlar 

Tam razı 

qalanlar 

Məhsula münasibətinə görə müvafiq istehlakçı qruplarnın 

həcmi ( ümumi sayda % - lə) 

X

2 

X

3 

X

4 

X

5 

X

1 

Razı qalma indeksinin hesablanması 

 

                A =  1X

1

 + 2X

2

 + 3X

3 

+ 4X

4

 + 5X

5

 

     X

1

 + X

2

 + X

3 

+ X

4

 + X

5

 

1 x 1% + 2 x 2 % + 3 x15 % + 4 x 34% + 5 x 48%      

100% 

---