78
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının
müdafiəsi haqqında Konvensiya:
Maddə 13. Səmərəli hüquqi müdafiə vasitələri hüququ.
Bu konvensiyada təsbit olunmuş hüquq və azadlıqları pozulan
hər kəs, hətta bu pozulma rəsmi fəaliyyət
göstərən şəxslər
tərəfındən törədildikdə belə, dövlət orqanları qarşısında səmərəli
hüquqi vasitələrinə malikdir.
Azərbaycan Respublikasının
qanunvericilik sistemi
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 26-cı maddəsinə
əsasən, hər kəsin qanunla qadağan olunmayan üsul və vasitələrlə
öz hüquqlarını və azadlıqlarını müdafiə etmək hüququ vardır.
Dövlət hər kəsin hüquqlarının və azadlıqlarının müdafiəsinə
təminat verir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 61-ci maddəsinə
əsasən, hər kəsin yüksək keyfiyyətli hüquqi yardım almaq
hüququ
vardır.
Qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda hüquqi yardım ödənişsiz,
dövlət hesabına göstərilir.
Hər bir şəxsin səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən tutulduğu,
həbsə ahndığı, cinayət törədilməsində ittiham olunduğu andan
müdafiəçinin köməyindən istifadə etmək hüququ vardır.
Cinayət prosesində iştirak edən şəxslərin dövlət müdafiəsi
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu cinayət işi üzrə
zərər
çəkən şəxslərin, şahidlərin və cinayət prosesində iştirak edən
digər şəxslərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsini və sosial
müdafiəsini nəzərdə tutan tədbirlər sistemini müəyyənləşdirir. Bu
Qanunla müəyyənləşdirilmiş tehlükəsizlik tədbirləri o halda tətbiq
edilir ki, yuxarıda göstərilən şəxslərin təhlükəsizliyinin başqa
vasitələrlə təmin edilməsi mümkün deyildir.
79
Cinayət prosesində iştirak edən şəxslərin dövlət müdafiəsi
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununun 2-ci
maddəsinə əsasən, müdafiə olunan şəxslərin dövlət müdafiəsi ilə
təmin edilməsi haqqında qanunvericilik Azərbaycan
Respublikasının Konstitusiyasından, bu Qanundan və Azərbaycan
Respublikasının digər qanunvericilik aktlarından ibarətdir.
Cinayət prosesində iştirak edən şəxslərin dövlət müdafiəsi
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununun 3-cü
maddəsinə əsasən, səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən
barəsində təhlükəsizlik tədbirlərinin tətbiq.edilməsi haqqında qərar
qəbul
edilmiş şəxs, müdafiə olunan şəxs adlanır.
Müdafiə olunan şəxslər aşağıdakılardır:
1) hüquq-mühafızə orqanlarına cinayət haqqında məlumat
vermiş və ya cinayətin aşkar edilməsində, qarşısının alınmasında
və ya açılmasında iştirak etmiş şəxs;
2) cinayət işi üzrə zərər çəkən şəxs və onun nümayəndəsi;
3) şübhə edilən şəxs, təqsirləndirilən, onların müdafiəçiləri və
nümayəndələri;
4) cinayətin
törədilməsi nəticəsində
dəymiş
zərərin
ödənilməsi barədə iddiaya dair mülki iş üzrə mülki iddiaçı, mülki
cavabdeh və onların nümayəndələri;
5) şahidlər;
6) ekspert,
mütəxəssis, tərcüməçi və hal şahidləri. Müdafiə
olunan şəxslərə təzyiq göstərmək məqsədilə onların
yaxın qohumlarına təsir göstərildiyi hallarda təhlükəsizlik
tədbirləri müdafiə olunan şəxslərin yaxın qohumları barəsində də
tətbiq edilə bilər.
Cinayət prosesində iştirak edən şəxslərin dövlət müdafiəsi
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununun 4-cü
maddəsinə əsasən, bu Qanunun 3-cü maddəsində nəzərdə tutulan
şəxslərin təhlükəsizliyinin
təmin edilməsi, bu şəxslərin həyatının
və sağlamlığının, əmlakının qorunması məqsədilə səlahıyyətli
dövlət orqanları tərəfındən hüquqi, təşkilati-texniki
və digər
tədbirlərin həyata keçirilməsindən ibarətdir.
80
Cinayət prosesində iştirak edən şəxslərin dövlət müdafiəsi
haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununun 5-ci
maddəsinə əsasən, müdafiə olunan şəxslərin təhlükəsizliyinin
təmin edilməsi bu Qanunla müəyyənləşdirilmiş təhlükəsizlik
tədbirlə-rinin qanunçuluq,
insan və vətəndaş hüquq və
azadlıqlarına hörmət edilməsi, təhlükəsizlik tədbirlərini tətbiq edən
orqanın və müdafiə olunan şəxslərin öhdəlikləri əsasında həyata
keçirilir.
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının
müdafiəsi haqqında Konvensiya:
Maddə 14. Ayrı-seçkiliyin qadağan olunması.
Bu konvensiyada təsbit olunmuş hüquq və azadlıqlardan
istifadə cins, irq, rəng, dil, din, siyasi və digər baxışlar, milli və ya
sosial mənşə, milli azlıqlara mənsubiyyət, əmlak vəziyyəti, doğum
və ya digər status kimi hər hansı əlamətlərinə görə ayrı-seçkilik
olmadan təmin olunmasıdır.
Azərbaycan Respublikasının
qanunvericilik sistemi
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 25-ci maddəsinə
əsasən, hamı qanun və məhkəmə qarşısında bərabərdir.
Kişi ilə qadının eyni hüquqları və azadlıqları vardır.
Dövlət irqindən, milliyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən,
mənşəyindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq mövqeyindən,
əqidəsindən, siyasi partiyalara, həmkarlar ittifaqlarına və digər
ictimai birliklərə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər kəsin
hüquq və azadlıqlarının bərabərliyinə təminat verir. İnsan və
vətəndaş hüquqlarını və azadlıqlarını, irqi, milli, dini, dil, cinsi,
mənşəyi, əqidə, siyasi və sosial mənsubiyyətinə görə
məhdudlaşdırmaq qadağandır.
Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 111-ci
maddəsi irqi ayrı-seçkilik (aparteid) cinayətinə görə məsuliyyət
müəyyən edir.
