Microsoft Word S?BN?M s docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
71 ilədək azadlıqdan məhrumetmə cəzası tətbiqolunacaq. Əgər əməllər ictimai əhəmiy- yətli infrastruktur obyektinin kompüter sisteminə və ya onun hər hansı bir hissəsinə törədilərsə, 3 ilədək vəzifə tutma hüququndan məhrum edilməklə 4 ildən 6 ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılacaq. Bundan başqa qanunda Məcəllənin 271-273-2-ci maddələrində istifadə olunan “kompüter sistemi”, “kompüter məlumatları” kimi anlayışların izahı verilmişdir. Belə ki, 271-ci maddənin qeydinə əsasən “kompüter sistemi” dedikdə, müvafiq proqramlara uyğun olaraq verilənlərin avtomatlaşdırılmış işlənməsini həyata keçirən hər hansı qurğu və ya bir- birinə qoşulmuş və ya əlaqələndirilmiş qurğular qrupu başa düşülür. “Kompüter məlumatları” dedikdə isə, kompüter sistemində işlənməsi, emal edilməsi üçün yararlı olan istənilən informasiya (faktlar, məlumatlar, proqramlar və anlayışlar) başa düşülür. Beləliklə, yeni yaranmış bir sahə olan kompüter hüquq münasibətləri sferasında cinayət hüquqi siyasətin reallaşması üzrə ilk cəhdlər edilmişdir. Lakin insan fəaliyyətinin demək olar ki, bütün sferalarını əhatə edən informasiya texnologiyaları inkişaf etdikcə qanunvericiliyində bu dəyişikliklərə uyğunlaşdırıl- masına daima zərurət olacaqdır. FƏS L III. MÜAS R ŞƏRA TDƏ K BERC NAYƏTKARLIQLA MÜBAR ZƏ SAHƏS NDƏ XAR C TƏCRÜBƏDƏN ST FADƏ 72 ST QAMƏTLƏR 3.1 Kibercinayətkarlığa qarşı mübarizənin beynəlxalq hüquqi təminatı Beynəlxalq təşkilatlar kibercinayətkarlığın təhlükəsini, transsərhəd xarakterə malik olduğundan bir tərəfli yanaşmanın məhdudluğunu, eləcə də bu problemin həlli üçün texniki tədbirlərlə yanaşı beynəlxalq qanunvericiliyin yaradılmasında beynəl- xalq əməkdaşlığın zəruriliyini etiraf edirlər. ƏT, Avropa Şurası, Avropa Birliyi, BMT və nterpol kimi təşkilatlar beynəlxalq səylərin koordinasiya olunmasında, eləcə də yüksək texnologiyalar sferasında cinayətlərlə mübarizədə beynəlxalq əmək- daşlığın qurulmasında mühüm rol oynayırlar. 1980-cı ildən Avropa Şurasının kiber- cinayətkarlıq haqqında Konvensiyasının qəbul olunmasına qədər kibercinayətkarlıqla mübarizə sahəsində beynəlxalq təşkilatların mühüm sənədlərinin qısa şərhi zəruridir. Bu sahədə beynəlxalq əməkdaşlığı daha yaxşı nümayiş etdirmək üçün məqsədə uyğun üsul xronoloji ardıcıllığın tətbiq edilməsidir. Belə ki, bu üsul sənədlərin hansı təşkilat tərəfindən qəbul edilməsindən asılı olmayaraq kibercinayətkarlıqla mübarizə məsələsinə vahid yanaşmanın formalaşdırılması üçün edilmiş səylərin inkişafını nümayiş etdirəcəkdir. Kibercinayətkarlıq probleminin hərtərəfli tədqiqi və onunla beynəlxalq miqyasda cinayət-hüquqi mübarizə tədbirləri ilk dəfə Ə T tərəfindən həyata keçirilmişdir. Bu təşkilat 1983-1985-ci illər ərzində kibercinayətlərə görə cinayət məsuliyyətini müəyyən edən normalarının harmoniyalaşdırılması imkanlarını tədqiq etmişdir. Bu təşkilatın gəldiyi nəticələr “Kompüterlərlə əlaqədar cinayətlər: hüquqi siyasətin təhlili” adlı məcmuədə qeyd olunmuşdur. Məcmuədə təşkilatın mövcud qanunvericiliyi təhlil edərək orada islahatların həyata keçirilməsi ilə bağlı təklifləri, eləcə də kriminal xarakterli hesab olunan əməllərin minimal siyahısını vermişdir. Buraya daxildir: 1. Maliyyə vəsaitlərinin və digər maddi nemətlərin qanunsuz yerdəyişməsi məqsədilə kompüter məlumatlarının və ya kompüter proqramlarının qəsdən dəyişdi- rilməsi, gizlədilməsi və silinməsi. 73 2. Kompüter məlumatlarının və ya kompüter proqramlarının saxtakarlıq edil- məsi (niyyətilə) məqsədilə dəyişdirilməsi, gizlədilməsi və silinməsi. 3. Kompüterin və ya telekommunikasiya sisteminin fəaliyyətinə mane olmaq (niyyətilə) məqsədilə kompüter məlumatlarının və ya kompüter proqramlarının qəsdən dəyişdirilməsi, gizlədilməsi və silinməsi. 4. Kompüter proqramlarının kommersiya məqsədli istifadəsi və ya onun satışa buraxılması niyyətilə bu proqram sahiblərinin hüquqlarının pozulması. 5. Kompüter məlumatlarına və ya telekommunikasiya sistemləri məlumatlarına bu sistemin fəaliyyətinə görə məsul şəxsin icazəsi olmadan və ya təhlükəsizlik şərtlə- rinin pozulması ilə qəsdən törədilmiş giriş, eləcə də ələ keçirmə. 1985-ci ildən 1989-cu ilə qədər Avropa Birliyinin kompüterlərlə əlaqəli cina- yətkarlıq məsələləri üzrə Xüsusi Komitəsi Avropa Birliyinin Nazirlər Komitəsi tərə- findən təsdiq edilmiş 13.09.1989-cu il tarixli 89 №-li Tövsiyəni işləyib hazırlamışdır. Bu sənəddə kompüter cinayətləri ilə əlaqədar vahid cinayət-hüquqi strate- giyanın hazırlanması üçün AB iştirakçı ölkələrinə tövsiyə edilən qanun pozuntu- larının siyahısı verilmişdir. Həmçinin burada kompüterlərlə əlaqədar bir sıra cina- yətlərin kriminallaşdırılması məsələsində beynəlxalq konsensusun əldə edilməsi zəruriliyi də qeyd olunmuşdur. Tövsiyədə cinayətlərin 2 növ – “minimal” və “fakültativ (əlavə)” siyahısı öz əksini tapmışdır. “Minimal” siyahı özündə mütləq şə kildə beynəlxalq qanunvericiliklə qadağan edilməli olan və məhkəmə qaydasında təqibi həyata keçirilən əməlləri birləşdirir. “Əlavə” siyahıda isə həlli ilə bağlı beynəl- xalq razılığa gəlinməsinin mürəkkəb olduğu qanun pozuntuları qeyd olunmuşdur. 1 Qanun pozuntularının “minimal” siyahısına daxildir: • kompüter dələduzluğu: Qeyri-qanuni iqtisadi xeyir əldə edilməsi niyyətilə üçüncü şəxslərə iqtisadi ziyan vurulmasına səbəb olan kompüter məlumatlarının və ya kompüter proqramlarının daxil edilməsi, dəyişdirilməsi, silinməsi, zədələnməsi, eləcə də məlumatlarının işlənməsi prosesinə digər müdaxilələr. • kompüter informasiyasının saxtalaşdırılması: Kompüter məlumatlarının və ya kompüter proqramlarının daxil edilməsi, dəyişdirilməsi, gizlədilməsi, məhv edilməsi, 1 URL:http://cm.coe.int/ta/rec/1989/89r9.htm Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|