Microsoft Word S?BN?M s docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
74 eləcə də müxtəlif üsullarla məlumatların işlənməsi prosesinə digər müdaxilələr, həmçinin milli qanunvericiliyə uyğun olaraq saxtalaşdırma hesab olunan qanun pozuntularına şərait yaradılması. • kompüter məlumatlarının və proqramlarının zədələnməsi; • kompüter sabotaji: Kompüter və telekommunikasiya sistemlərinin fəaliyyətinə mane olmaq məqsədilə kompüter məlumatlarının və proqramlarının sanksiyalaşdırılmamış (icazəsiz) məhvi, zədələnməsi, korlanması və digər müdaxilələr. • icazəsiz giriş: Mühafizə vasitələrinin pozulması ilə kompüter sistemi və ya şə bəkəsinə sanksiyalaşdırılmamış icazəsiz giriş. • icazəsiz ələ keçirmə; • qorunan kompüter proqramlarının təkrar istehsalı; • sxemlərin icazəsiz təkrar istehsalı. “Əlavə” siyahı isə özündə aşağıdakıları birləşdirir: • kompüter məlumatlarının və proqramlarının dəyişdirilməsi; • kompüter cəsusluğu; • kompüterlərin ixtiyarsız (icazəsiz) istifadəsi; • Qorunan kompüter proqramlarının səlahiyyətsiz istifadəsi: qtisadi xeyir əldə etmək və ya proqramın qanuni sahibinə zərər vurulması məqsədilə qanunla qorunan kompüter proqramının icazəsiz (səlahiyyətsiz) istifadəsi. Tövsiyyələr ondan 10 il sonra qəbul edilmiş AŞ-nın “Kibercinayətkarlıq haqqında” Konvensiyasından fərqli olaraq Avropa ölkələrinin qanunvericiliklərinin inkişafına və dəyişdirilməsinə daha böyük təsir göstərmişdir. 1990-cı ildə BMT-nin cinayətkarlığın qarşısının alınması və qanun pozucuları ilə davranış üzrə VIII Konqressi BMT-yə üzv dövlətləri milli cinayət qanunvericiliyini müasirləşdirməklə, eləcə də kompüter cinayətkarlığı sahəsində məhkəmə təqibində və cəzalandırmada beynəlxalq standartların və prinsiplərin inkişafına yardım etməklə kompüter cinayətkarlığına qarşı mübarizədə səylərini artırmağa çağıran qətnamə qəbul etmişdir. Həmin ilin 14 dekabrında BMT-nin Baş Assambleyası tərəfindən üzv dövlətləri 75 1992-ci il 26 noyabr tarixində Ə T Şurası informasiya sistemlərinin təhlükəsizliyinin təmin olunmasının rəhbər prinsipləri haqqında minimal standartların müəyyən olunduğu Tövsiyə qəbul etmişdir. Bu standartlar özündə cinayət qanunvericiliyinin informasiya sistemlərinin təhlükəsizliyinin pozulmasına görə məsuliyyəti müəyyən edən məcburi normalarını birləşdirir. 1995-ci ildə isə kompüter cinayətkarlığı halının tədqiqatının, eləcə də kompüter məlumatlarının və informasiyanın müdafiəsi haqqında mövcud cinayət qanunve- riciliklərinin təhlilinin aparıldığı və bu sferada beynəlxalq əməkdaşlıq imkanlarının təhlil edildiyi “BMT-nin kompüterlərlə əlaqədar cinayətkarlığa nəzarət və bu cinayət- lərinin qarşısının alınmasına dair Məlumat kitabçası” dərc edilmişdir. Həmin ildə nterpolun kompüter cinayətkarlığı üzrə ilk beynəlxalq konfransı keçirildi. Bu tədbir beynəlxalq aləmin kibercinayətkarlığın yayılması ilə bağlı nara- hatlığını bir daha təsdiq etdi. Konfrans iştirakçıları tərəfindən bu növ cinayətkarlığa qarşı istifadə oluna biləcək beynəlxalq rasional və effektiv mexanizmin yoxluğunun böyük narahatlığa səbəb olduğu vurğulanmışdır. Sonrakı belə Konfranslar nterpol tərəfindən 1995, 1996, 1998 və 2000-ci illərdə keçirilmişdir. nterpolun kibercinayətkarlıqla mübarizəyə yanaşması “işçi qrupların” və “ekspert qrupların” fəaliyyətinin təşkili ilə konfrans iştirakçılarının informasiya texnologiyaları sferasındakı cinayətlərlə mübarizə təcrübəsinin istifadə olunmasından ibarətdir. şçi qruplar regional təcrübənin öyrənilməsi məqsədilə yaradılmaqla Avropa, Asiya, Afrika və Şimalı və Cənubi Amerikada mövcuddur. nterpolun informasiya texnologiyaları sferasındakı cinayətlər üzrə ilk işçi qrupu olan Avropa işçi qrupu 1990-cı ildə yaradılmışdır. 1997-ci ildə Böyük Səkkizliyin daxili işlər və ədliyyə nazirlərinin Vaşinq- tondakı görüşündə “yüksək texnologiyalar sferasında cinayətlərlə mübarizənin 10 prinsipi” qəbul edilmişdir. 1999-cu ildə isə rəsmi beynəlxalq sənəd olmasa da mühüm ə həmiyyət kəsb edən Təhlükəsizlik və əməkdaşlıq Mərkəzinin (C SAC) kibercinayət- karlıq haqqında Konvensiyası imzalanmışdır. Bu konvensiyada cinayət tərkiblərinin dəqiq xarakteristikası verilməsə də hansı əməllərin kriminal xarakterli olması müəyyən edilmişdir. Konvensiyada bu əməllərə aşağıdakılar aid edilir: 76 − kompüter sistemlərinə qanunsuz olaraq daxil olma; − kompüter sistemlərinin fəaliyyətinin pozulması məqsədilə məlumatların idarə edilməsi; − şəxsiyyətə və mülkiyyətə zərər vurulması məqsədilə məlumatların idarə edilməsi; − kompüter təhlükəsizliyi tədbirlərinə müdaxilə; − konvensiyada nəzərdən keçirilən cinayətlərin törədilməsi üçün zəruri olan avadanlıqların istehsalı və yayılması; − qanunsuz fəaliyyətin həyata keçirilməsində kompüter texnologiyalarının istifadəsi; − konvensiyaya tərəfdar olan dövlətlərin infrastrukturuna zərbələr vurmaq məqsədilə yuxarıda qeyd edilən pozuntulardan istənilən birinin törədilməsi. 2000-ci ilin mayında “Böyük Səkkizlik” dövlətləri əsas mövzusunun nternet şə bəkəsində cinayətkarlıqla mübarizədə səylərin koordinasiya edilməsi məsələsinin təşkil etdiyi kibercinayətkarlıq üzrə Konfrans keçirmişdir. “Böyük Səkkizlik” dövlət- lərinin bu məsələ ilə bağlı fikirləri qlobal informasiya cəmiyyətinin Okinavi Xartiya- sında öz əksini tapmışdır. Bu xartiyanın 8-ci paraqrafında qeyd olunur: “Beynəlxalq ə məkdaşlığın qlobal informasiya cəmiyyətinin inkişafına yönəldilmiş səyləri təhlü- kəsiz və cinayətlərdən azad olan kibermühitin yaradılması üzrə fəaliyyətlə müşayiət olunmalıdır. Bundan başqa kompüter şəbəkə və sistemlərinə icazəsiz daxil olma, eləcə də kompüter virusları kimi aktual problemlərin effektiv siyasi həllinin tapılması zəruridir. 2000-ci ilin iyun ayında AŞ-nın sammitində AŞ-na üzv 15 dövlətin başçıları 2002-ci ilin sonuna qədər kibercinayətkarlığa dair koordinasiyalaşdırılmış və ardıcıl bir yanaşmanın formalaşdırılmasına çağıran “Avropa elektron fəaliyyət planı”-nı qəbul etdilər. 1999-cu ilin oktyabrdan AŞ-nın gündəliyində olan bu məsələ çox illik səylərin məhsulu olaraq 2001-ci il 23 noyabr tarixində AŞ-nın kibercinayətkarlıq haqqında Budapeşt Konvensiyasının qəbul edilməsi ilə öz həllini tapdı. Bu qlobal Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|