Microsoft Word seyid c?F?R pis?V?RI. doc
Yüklə 1,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
20 onları tanıyıb hesaba ala bilmirdi. Məşrutə hərəkatında tutuquşu kimi ağızdan-ağıza söylənilib gələn təntənəli kəlmələrin təkrarını xalq daha eşitmək istəmirdi. Mühitinin şəraitinə görə xalqın yeni arzuları, yeni amal və yeni istəkləri var idi. Köhnə siyasətçilər isə onları dərk edə bilmirdilər. Bunların bədbəxtliklərinin biri də həsadət və xudpəsəndlikləri idi. Onlar özlərindən savayı kimsəni pəsənd etməyib (bəyənməyib), xalqı qoyun sürüsü hesab edərək, istədikləri yerə çəkib, satmağa çalışırdırlar. Cəmaat içərisində gözə çarpan təzə ərsiyə çıxmış ləyaqətli adamlar onlar üçün taun və vəbadan daha mohlek (təhlükəli) idi. Ona görə birinci günlərdən Hizbi-Tudənin əyalət komitəsindən mühkəm yapışıb, onun qapılarını bilikli, bacarıqlı adamların üzlərinə açmaq istəmirdilər. Bunlara görə yazdığımız dövrdə Azərbaycanda mühüm bir siyasi firqə meydana çıxa bilməmişdi. Hizbi-Tudeyi ranın Azərbaycan təşkilatı niyə irəli getmirdi Uzun müddətdən bəri bu firqənin Azərbaycan təşkilatı böhranlı bir hal keçirirdi. Azərbaycan əyalət komitəsini Sərtibzadə başda olmaq üzrə mürtəcelər, monopolçular bir tərəfə, həbsxanalardan xilas olunmuş azadixahlarla işçilər, kəndlilər və sair zəhmətkeşlər digər tərəfə çəkməklə onsuz da sayı məhdud olan əfradın içərisində geniş keşməkeş, şiddətli intriqa vücudə gəlmişdi. Tehranın müdaxiləsi isə onu gündəngünə şiddətləndirməkdə idi. Hər kəs hər nə deyir desin, Azərbaycanda milli təəssübün dərin rişəsi vardır. Bu təəssüb istər Azərbaycanda, istər də ranın sair şəhərlərində yaşayan azərbaycanlıların rəftar və əfkari ümumisinin qüvvətli bir amili olub, xalq mədəniləşdikcə genişlənməkdə və ciddiləşməkdədir. Azərbaycanlılar doğrudan-doğruya Tehrana, hətta onun azadixahlarına daha ürəkdən inanmadıqlarını mükərrər (təkrar) surətdə sübuta yetirmişlər. Onların arasında milli təəssüb ciddi bir şəkil aldığından istər-istəməz qeyri Azərbaycanlıya onların ürəkləri qıza bilmirdi. Onlar xaricdən gələn adamları mənimsəyə bilmirdilər, hətta Hizbi-Tudənin Təbrizə göndərdiyi azərbaycanlı təbliğatçılara belə yerli camaat biganə kimi 353 təşkilini dünyaya və Azərbaycan xalqına bildirmək, eyni zamanda ölkənin daxili əmniyyətini təmin edərək, dövlət işçilərinin vəzifələrini göstərmək və dövlət əmvalını (vəsaitini) təərüzdən (dağılmaqdan) saxlamaq üçün intişar verdiyi aşağıdakı elamiyyədən ibarətdir. Azərbaycan Milli Hökumətinin Elamiyyəsi Azərbaycan Milli Məclisinin seçdiyi Azərbaycan Milli Dövləti, ranın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyünü saxlamaqla yanaşı, işə başladığını bu vasitə ilə bütün xalqa elan edir. Bu elamiyyə yayılan gündən (12 Dekabr 1945-ci il) etibarən, xüsusi mülkiyyət qorunmaq şərti ilə bütün Azərbaycanda olan dövlət idarələri yeni hakimiyyətin ixtiyarına keçdiyindən, bütün dövlət məmurlarına öz vəzifələrini düzgünlük və sədaqətlə yerinə yetirməklərini tapşırılır. Yeni dövlətin əmrlərinə tabe olub, onun göstərişi ilə hərəkət edən işçilər üçün münasib iş şəraiti yaradılacaq, işləməkdən imtina edənlər isə tam ehtiramla istədikləri yerə göndəriləcəklər. Azərbaycan Milli Hökuməti xalqın səadət və xoşbəxtliyindən ötrü qurulduğu üçün, bütün xalqı fəaliyyətə, düzlüyə, asayiş və əmniyyəti qorumağa, bir-biri ilə qardaşcasına yaşamağa çağırır. Əmniyyətə xələl gətirən və xalqın malı, canı, namusu və şəxsiyyətinə toxunanlar, həmçinin dövlət malına xəyanət əli uzadıb dövlət idarələrindən sui- istifadə edənlər və ya dövlət idarələrində təxribatıq, boşluq və öz vəzifəsində nöqsana yol vermək kimi xəyanətlər büruzə verənlər isə xalq düşməni hesab olunub, xalq və dövlətin nifrətini qazanmaqdan əlavə, qanuni məhkəmə vasitəsi ilə cəzalandırılacaqlar. Azərbaycanın gələcəyi yolunda hamıdan xalqa və ölkəyə xidmət və ciddiyyət gözlənilir. Dövlət isə onun şə raitini yaratmağa çalışacaqdır. Azərbaycan Milli Nazirlər heyət eyni zamanda Azərbaycanda ezamiyyətdə olan xarici dövlətlərin diplomatik nümayəndələrinə məlumat verir ki, ə vvəlcə olduğu kimi onların beynəlxalq qanunlar şəraitində olan hüquq və ixtiyarlarına tam diqqət və ehtiramla riayət olunacaqdır. Eyni halda demokratik dövlətlərin vətəndaşlarının 352 çıxmaq) etmədiyi halda, proqramda isə tam mənası ilə demokratik bir hökumət quruluşu irəli sürülmüş, milli muxtariyyətin davam və bəqasını (qalmasını) təmin etmək üçün ciddi tədbir göstərilmişdir. Dövlət bərnaməsində biz elamiyyə və firqə məramnaməsində verdiyimiz vədləri nəzərə alıb, muxtariyyətimizin ran daxilində məhdud olmasını təmin etməyə çalışıb, onun birinci maddəsində səri və aydın surətdə bəyan etmişdik. Bununla belə biz göstərmişdik ki, ranı təcziyə edib (bölüb) dağıtmaq fikrində deyilik. Əgər mürtəcelər imkan versələr, ran çərçivəsində qalmaq şərtilə öz xalqımızın səadətini təmin etməyə çalışıb, fəaliyyətimizi fəqət milli muxtariyyət əsası üzərində əsaslandırmağa kifayət edə bilərik. Bunu isbat etmək üçün hərbi və xarici vizarətxanaların təşkilindən sərfi-nəzər etmişdik. Beləliklə firqəmizin təsisindən başlayıb, intişar verdiyimiz mədrəklər, danışdığımız sözlər, meydana atdığımız şüarların müəyyən bir hədəf, düşünülmüş bir məqsəd üzərində olduğunu daha, qəti surətdə isbat etməyə müvəffəq olmuşduq. Biz bu vasitə ilə xalqa göstərmişdik ki, sözlərimiz təzahür və həvavü-həvəs üçün ağızdan çıxan boş sözlərdən ibarət deyildir. Dediyimizin mənasını bildiyimiz kimi, gördüyümüz işlərin əhəmiyyətini də görürük. Milli Hökumət haqqında milli nehzətin yaratdığı təbii bir üsul idarəsinin başlanğıcı idi. Biz milli şüarlarımızı yazarkən bilirdik ki, muxtariyyət məsələsi əncüməni-əyaləti vasitəsilə təyin olunmaz. Bundan daha əsaslı bir quruluşa mübarizə (etməyə) ehtiyac vardır. Etiraf etməliyəm ki, o gün bu quruluşun Milli Hökumət namı ilə meydana çıxacağın biz iddia edə bilməzdik. Bu quruluşu təcrübə və Tehranın mürtəce qüvvələri ilə apardığımız mübarizə meydana çıxarmışdı. Bizim bilib, düşünüb, anladığımız isə xalqımızın hədəfi Tehranın irticaı dövlətinə ümid bağlamadan öz müqəddəratına hakim olması idi. Bu məqsədə yetişmək üçün təcrübə Milli Hökuməti meydana çıxartdı. Hökumət xalqa və əfkarı ümumiyə (əhalinin fikrinə dayandığı üçün) onun gördüyü birinci qədəm özünün 21 baxırdı. Bir ilin müddətində oraya Hizbi-Tudənin mərkəzi komitəsi 3 mühüm heyəti göndərdiyi halda daxili mübarizəyə xatəmə verib səlahiyyətdar əyalət komitəsi təşkil edə bilmədiyinin də səbəbi budur. Xalq, xüsusən kəndlilər bir pənahgah (sığınacaq), bir mərkəzi-seql (simetriya mərkəzi), daha doğrusu rəhbərlikedici bir təşkilat tapmaq üçün hər bir fədakarlığa hazır olduğu halda, Tehran elə onları qorxudurdu. Bu da komitə üzvlərinin ruhiyəsində təsirsiz qala bilməzdi. Ə yalət komitəsinin başında duranların əksəriyyəti Tehrandan gəldiklərinə və mərkəzdən müqayyəd (asılı) olduqlarına görə, hətta yalançı azadixahlar Sərtibzadə, Ağazadə Astarayi və Əli Birəng firqədən uzaqlaşdırıldıqdan sonra da uzun müddət Tudə təşkilatı xalqın etimadını qazana bilməmiş və Azərbaycan xalqına rəhbər olmaq məqamını kəsb etməyə qadir olmamışdı. Ə vəzində yalnız Azərbaycana dayanan zəhmətkeşlər Təşkilatı və Azərbaycan Cəmiyyəti çox tez bir surətdə parlayıb, kütləvi hal almaqla, xalqın təvəccühünü cəlb etmişdi. Azərbaycan Zəhmətkeşlər Təşkilatı Azərbaycan Zəhmətkeşlər Təşkilatının xalq içərisində nüfuz tapmasının əsl səbəbi də onu təşkil edənlərin Azərbaycanda yaşayan zəhmətkeşlərdən ibarət olması idi. Müxtəlif adamlar məsələn, Suren– srafil Qadiri, Hüseyn Rizvan, Əhməd slami və qeyrilərinin müstəqil surətdə topladıqları dəstələrin birləşməsindən əmələ gələn bu təşkilatın təkcə Təbrizdə on mindən ziyadə üzvü var idi. Şəhərin müxtəlif yerlərində cürbəcür ünvanlar altında təşkil tapan zəhmətkeş klubları gecəgündüz dolu olub, orada danışılan sözlər, aparılan təbliğat xalqın illər boyu arzu etdiyi məqsəd ətrafında idi. “ stibdad hökumətin yıxmaq, zülm və şəqavətə (əzab) xatəmə vermək, ə rbabların,qaniçənlərin əllərini ictimai işlərdən uzaqlaşdırıb, xain məmurlar, qaniçən jandarmlar, rüşvətxor tiryəkinin şərrin bir dəfəlik xalqın başından rəf etmək” sözləri həqiqətdə xalqın Yüklə 1,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|