Microsoft Word seyid c?F?R pis?V?RI. doc

 
16 
Bu dövrdə O, qırx dörd gündəlik qəzeti birləşdirən mətbuatın 
“Azadlıq  Cəbhəsi”  adlı  leqal  təşkilatında  öz  fəaliyyətini 
gücləndirərək  kütlələri  ayıltmaq,  onları  mənəvi  cəhətdən 
silahlandırmaq yolunda var qüvvə ilə səy göstərir. 
S.C.Pişəvəri  Azərbaycanda  doğulmuş  inqilabi  şəraiti  dərk 
edən  ilk  şəxsiyyətlərdən  olmuş  və  Azərbaycan  Demokrat 
Firqəsi  məhz  onun  rəhbərliyi  altında  yaranmışdır.  Bu  dövrü 
S.C.Pişəvərinin  təşkilatçılıq  fəaliyyəti  və  rəhbərlik  istedadının 
qüdrətli  mərhələsi  adlandırmaq  olar.  Məhz  zəngin  inqilabi 
təcrübəyə  malik  olan  S.C.Pişəvərinin  təşkilatçılıq  məharəti  və 
müdrik  rəhbərliyi  sayəsində  Azərbaycan  Demokrat  Firqəsi 
qissa  müddət  ərzində  Azərbaycanın  bütün  zəhmətkeş 
təbəqələrini  və  milli  qüvvələrini  öz  bayrağı  altında  toplayıb 
tarixi xalq hərəkatı yarada bilmişdir. 
Azərbaycan  Demokrat  Firqəsinin  birinci  konqresində  bir 
səslə  firqənin  sədrliyi  vəzifəsinə  seçilmiş  S.C.Pişəvəri  tarixi 
“12  Şəhrivər”  bəyannaməsinin  hazırlanmasında,  Azərbaycan 
ruznaməsinin  nəşr  edilməsində,  Azərbaycan  xalqının  milli 
tələbatının  irəli  sürülməsi  və  müdafiəsi  işində  birinci  dərəcəli 
rol oynamışdır. O, Azərbaycan Demokrat Firqəsinin rəhbərliyi 
altında  Azərbaycan  xalqının  21  Azər  nehzətini  təşkil  etmişdir. 
Bu  nehzət  qələbə  çaldıqdan  sonra  Azərbaycanın  Milli  Məclisi 
S.C.Pişəvərini  Azərbaycan  Milli  Hökumətinin  baş  vəziri  təyin 
etmişdir.  Məhz  həmin  hökumət  ran  çərçivəsi  daxilində 
Azərbaycan xalqının təyini-müqəddərat hüququnu bərpa edərək 
azərbaycanlıların  öz  ana  dillərində  danışmaları,  yazıb 
oxumaları  üçün  şərait  yaratdı.  Məktəblərdə  ana  dilində  dərs 
keçirilməsini  təmin  etdi.  Ümumi  icbari  təhsil  üsulunu  həyata 
keçirtdi. Savadsızlığın kökünü kəsmək üçün qəti addımlar atdı. 
Azərbaycanda  ilk  dəfə  olaraq  darıl-fünun  təsis  etdi.  Fəhlələr 
üçün  səkkiz  saatlıq  iş  günü  və  mütərəqqi  əmək  qanunu 
hazırladı.  Bütün  ran  miqyasında  ilk  dəfə  olaraq  qadınların 
kişilərlə  bərabər  hüquqlu  olmasını  həyata  keçirtdi.  Təkcə  ran 
deyil,  bütün  yaxın  və  orta  şərq  ölkələri  üçün  inqilabi 
 
357 
Sən anadan olan gündən, 
Inqilabçı yarandın sən. 
Üsyan etdin qaranlığa, 
Düşmən oldun fironluğa. 
Hər tərəfdə sitəm gördün, 
Zülm əlindən matəm gördün, 
Getdin xalqın köməyinə, 
Çarə etdin diləyinə. 
Qələm çaldın sola-sağa, 
Ş
ahlar düşdü əl-ayağa. 
Süngü oldun dar gözlərə 
Salam dedin gündüzlərə 
Ellər gəldi sorağına 
Göz tikdilər bayrağına. 
Baıxıb sənə can dedilər, 
Günəş kimi yan dedilər. 
Haray saldın, car eylədin. 
Azadlığı var eylədin. 
Qından çəkib, qılıncını 
Nişan aldın şah tacını. 
ngilislər hürüşdülər, 
Amerikayla görüşdülər. 
Boylandılar bizim yurda, 
Var dedilər xətər burda, 

---

 
356 
O göz ucu baxıb, güldü zindanlara 
Qışda tufan, yay çağında isti qumlar, 
Məhəbbətin kəsəmmədi insanlara. 
Vətən dedi o göz yumdu eyşi-nuşdan, 
Qürbətdə də can söylədi dosta, yara, 
Araz üstə ötüb keçən qaranquşdan 
Dedi: “Məndən salam apar obalara, 
Salam apar ana yurda bilsin ki, mən 
Ayrılığın həsrətindən daş üstəyəm 
Doğrudur ki, o tay vətən, bu tay vətən 
Sənsiz yenə harda olsam qəfəsdəyəm”. 
Salam apar, söylə məndən qoç Təbrizə, 
Eşidirəm qolunda ki, zəncir səsin 
Araz necə dərin olsa üzə-üzə, 
Gələcəyəm heç də düşmən sevinməsin... 
Sən öləndə təəsüflər kölgə saldı 
Qaldı elin baxşıları yolarına 
Son nəfəsdə yana-yana gözün qaldı, 
Bu tayların xəzən vurmuş baharında. 
Bağban oldun, girdin bağa gülə-gülə 
Bir gül əkdin, qunçələndi gül açmadı. 
Saz götürüb, nəğmə dedin bizim elə 
Ə
fsus ola sarı simlər dil açmadı. 
***** 
 
17 
ə
həmiyyətə malik olan torpaq islahatını icra etdi. Azərbaycanın 
şə
hər və kəndlərində tarixdə misli görünməmiş abadlıq işlərinə 
başladı.  S.C.Pişəvərinin  başçılıq  etdiyi  Azərbaycan  Milli 
Hökumətinin  bir  il  ərzində  həyata  keçirdiyi  bu  tədbirlər  hətta 
Azərbaycan  xalqının  qati  düşmənləri  tərəfindəndə  etiraf 
olunmuşdur.  Qərbin  irticaçı  dairələrinə  mənsub  mətbuat 
dəfələrlə  yazmışdır  ki,  S.C.Pişəvərinin  rəhbərlik  etdiyi  milli 
hökumət  bir  il  ərzində  Azərbaycanda  yarım  əsrilik  fəaliyyət 
göstərmişdir  və  bu  islahat  inkar  edilməzdir.  Amerika 
imperializminin  fəal  yardımı  ilə  ran  irticaçının  Azərbaycana 
xəyanətkar  basqını  və  şahpərəst  cəlladlar  tərəfindən  axıdılan 
qanlar  S.C.Pişəvərini  həddən  ziyadə  kədərləndirsədə    onu  əsla 
məyus  etmədi.  Bu  hadisəni  sonra  O,  mühacirət  şəraitində 
təcrübəli  təşkilatçılıq  fəaliyyətini  davam  etdirməklə  yanaşı  öz 
geniş və hərtərəfli ədəbi irsinidə zənginləşdirməyə çalışmışdır. 
1326-ci  il  Tir  ayının  20-də  (iyunun  11-i  1947)  təsadüfi 
avtomobil  qəzası  mübariz  inqilabçı  S.C.Pişəvərinin  ran  və 
Azərbaycanın  azadlığı  və  istiqlalı  arzusu  ilə  çırpınan  ürəyini 
dayandırdı.  Lakin  onun  bütün  ömür  boyu  şərəflən  daşıdığı 
inqilabi  mübarizə  bayrağı  hal-hazırda  Azərbaycan  Demokrat 
Firqəsi tərəfindən əsas məqsədə doğru aparılmaqdadır... 
Məqaləni  tərtib  edənlər:  Tağı  Musəvi-Əhməd  Əminzadə-
Hüseyn  Ciddi  Milli  Nehzətdən  qabaq  Azərbaycanda  siyasi 
Firqə  və  ictimai  təşkilatlar. 
Bütün  randa  gözə  dəyən  siyasi 
hərəkatlar  və  ictimai  təşkilatları  əzib,  ortadan  aparmaqla 
bərqərar  olan  Pəhləvi  səltənəti  davam  etdiyi  iyirmi  il 
müddətində 15 milyon nüfuza malik olan  ran xalqları ölkənin 
heç  bir  nöqtəsində  bəlli  başlı  ictimai  bir  təşkilat  qurmağa 
müvəffəq  olmamışdır.  Rza  xanın  Azərbaycan  xalqından  və 
onun  azadlığa  olan  əlaqəsindən  həmişə  nigaran  olduğuna  görə 
mərhum Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin rəhbərlik etdiyi hərəkat 
(qiyam)  basdırıldıqdan  sonra  orada  firqə  naminə  heç  bir  ciddi 
müəssisənin  yaradılamsına  imkan  verilməmişdir.  Hətta 
Süleyman  Mirzənin  (1300-1308-ci  illərdə)  (1921-  1929) 

---