Microsoft Word seyid c?F?R pis?V?RI. doc

 
8 
fəaliyyətindən,  ölkədə  tərəqqipərvər  təşkilatların.  Fəaliyyəti 
üçün  yaranmış  imkan  və  şəraitdən  söz  açır.  Məlumdur  ki, 
“Azərbaycan  Coze-Layənfəkke- ran”  qazetinin  darısqal  mühiti 
S.C.Pişəvərini heç də uzun müddət təmin edə bilməzdi. O, özu 
üçün  daha  geniş  fəaliyyət  meydanı  tapmalıydi.  Buna  görədə 
1298-ci  ilin  ortalarında  Məhəmməd  Fətullazadə,  Yusif  Yəqub 
və  Bəhram  Ağazadənin  zəmanəti  əsasında  ran  Ədalət 
Firqəsinin  Bakı  təşkilatı  sıralarına  daxil  olur.  Bu  dövrdə 
S.C.Pişəvəri  tərəqqipərvər  ranlılar  tərəfindən.  Bakıda  açılmış 
“ ttihad” məktəbində müəllimlik edir. Ədalət firqəsinin bayrağı 
altında  ran  xalqlarının  azadlığı  yolunda  gərgin  mübarizə 
aparır. 
S.C.Pişəvərinin  Rəsmən  firqə  sıralarına  qəbul  edilməsi  ilə 
ə
laqədar  olaraq  ran  Ədalət  Firqəsinin  Mərkəzi  Komitəsi  onu 
firqənin  orqanı  “Hürriyyət”  qəzetinin  məsul  redaktoru  təyin 
edir.  S.C.Pişəvərinin  həmin  vəzifədə  çalışması  Azərbaycanda 
sovet  hakimiyyətinin  qurulduğu  günə  dək  (28  aprel  1920) 
davam  etmişdir.  O,  qəzetin  nəşr  edildiyi  dövrdəki  ağır  siyasi 
şə
rait  haqqında  belə  yazmışdır:  “...  “Hürriyyət”  nəşrə 
başlayanda vəziyyət elə müdhiş (dəhşətli), elə vəxim (pis) idi ki, 
ngiltərə  komandanlığının  təqibi  qorxusundan  idarəmizin 
ünvanını  belə  aşkar  surətdə  yaza  bilmirdik.  Lakin  biz  də 
tutduğumuz  yolda  mətanət  göstərirdik.  Lazım  gəldikdə 
müanidlərimizə (inad edənlər) cavab verirdik.” 
1298-1299  (1919-1920)-ci  illərdə  S.C.Pişəvəri  “hürriyyət” 
qəzetini  nəşr  etməklə  yanaşı,  ran  Ədalət  Firqəsinin  mərkəzi 
xarici  bürosunda  katib  kimidə  çalışmış  və  ranın  müxtəlif 
yerlərində  firqənin təşkilatlarını yaratmağa səy göstərmişdir. 
Bu  dövrdə  S.C.Pişəvəri  Azərbaycan  dilində  “kommunist” 
qəzetinin nəşr olunmasına aktiv yardım göstərdikdən bilafasilə 
sonra  vətənə  qayıtmağa  tələsir.  Məlum  olduğu  kimi  o  vaxt 
ranın  hər  yerində,  xüsusilə  Azərbaycan,  Gilan  və  Xorasan 
ə
yalətlərində  demokratik  hərəkat  genişlənməkdə  idi.  Azadlıq 
 
365 
Xoyda açıb, yaşmağını gülür bizə, 
Deyir baxın nə xan qalıb, nə əmniyə. 
Xar yerinə bənövşələr çıxıb, düzə 
Qurdla qoyun bəham gəzir ülfət deyə. 
Bir gün səhər dan yerinə düşəndə lək 
Könülləri salamladı el nəğməsi. 
Ilkin dəfə koroğlunun nərəsi tək. 
Dalğalandı radiomuzun mğrur səsi. 
Qurban olum şux dilinə danış Təbriz 
Deyilməmiş sözün çoxdur bilir hamı. 
Dünya olsun şokətinlə tanış Təbriz 
Alğışlasın səndəki, bu ehtşamı. 
Zinət verdi cəlalına Azər ayı, 
yirmibir qələm çəkdi rizarətə 
Yirmi dördün ulduzlara bənəzər ayı 
Tarix oldu, şöhrət oldu bir millətə. 
Bəxtim kimi gülümsədi incəsənət 
Susən qəmli sənətkarlar dilə gəldi. 
Açdı qoynun sənətkara milli dövlət, 
Koyugundən çıxan sazlar dilə gəldi. 
Arzulara qanad verdi filarmonu, 
“Sazçı qızlar” süzüb, gəldi dəstə-dəstə 
Vətən atdı əynindəki köhnə donu, 
Göyərçinlər mahını dedi dağlar üstə. 

---

 
364 
Ana dildə mən kitabın nişan verib, 
-buyur ana bu da sənin doğma dilin. 
Nəmli gözlər baxdı mənə, 
O kövrəlib, gülə-gülə saçlarıma çəkdi əlin............ 
Şə
r yaradan tüfeylilər daraqlandı. 
Hər quşədə hökm eylədi bir intiqam. 
Köhnə qanun, köhnə nizam varaqlandı. 
Müjdə verdi, gələckdir yeni əyyam. 
Kargərlər birləşdilər şuralarda 
Ə
mək, qayğı cavanlaşdı biləklərdə. 
Şə
fa tapdı köz bağlayan yaralar da, 
Həyat eşgi təzələndi diləklərə. 
Toy paltarın geyib bizim Meşkin şəhər 
Fədailər küçələrdə dəstə-dəstə 
Qaradağın şux gəlini nazlı Əhər 
Sanki səhər damcısıdır yarpaq üstə. 
Ulduz kimi o sayrışan səhəndə bax, 
Vəsmə çəkir Marağanın qaşlarına 
Urmiyyənin gözlərində yanır çıraq 
“Azad Vətən” keşik çəkir el varına. 
Diqqətlə bax!!! O bəxtəvər Mərəndə sən 
Gündüz salıb gecələrə öz rəngini. 
Yolun düşər o diyara gələndə sən 
Eşidərsən səadətin ahəngini. 
 
9 
yolunda  mübarizə  edən  qüvvələrin  təzyiqi  nəticəsində  işğalçı 
ngilis  qoşunları  Qəzvinə  geri  çəkilmiş  və  cəngəlilər  Rəşt 
şə
hərini  tutmuşdular.  Belə  bir  şəraitdə  ran  Ədalət  Firqəsi 
ölkədə  daxili  irticaçılar  və  müdaxiləçi  imperialistlər  əleyhinə 
mənfur  Vüsuqüd-dövlə  qərardadının  ləğv  olunması  yolunda 
vahid  mübarizə  cəbhəsi  yaratmağa  çalışırdı.  Məhz  həmin 
məqsədlə firqə cəngəlilər hərəkatının başçıları ilə əlaqə yaradır. 
1299-ci  il  xordad  ayının  əvvəllərində  (23  may  1920)  Mirza 
Kicikxanla  danışıq  üçün  S.C.Pişəvərinin  başçılığı  ilə  Rəşt 
şə
hərinə  xüsusi  nümayəndə  heyəti  göndərir.Heyətin  apardığı 
danışıqlar  müvəffəqiyyətlə  nəticələnir  və  xordad  ayının 
ortalarnda,  Yəni  1920-ci  il  iyun  ayının  4-də  Gilan  Cumhuri 
Hökumətinin  təşkili  elan  olunur.  S.C.Pişəvəri  isə  bu  inqilabi 
hökumətin  Xarici  işlər  naziri  təyin  edilir.  O,  həyatının  həmin 
dövrlərindən  bəhs  edərəkyazmışdır:  “...vaxtı  tələf  etmədən 
oraya  (Gilana)  tələsdim.  O  günkü  dostlarımdan  bir  çoxunun 
bildiyi kimi orada daima birinci sırada idim. Qazet çıxarır, nitq 
edir,  milli  məqsədləri  irəlilətmək  xatirinə  ən  çətin  və 
məsuliyyətli işləri öhdəyə götürdüm. O vaxt mən gənc idim.  ş 
,fəaliyyət  və  inam  məni  irəliyə  çəkir,  tanıtdırır,  öz  istəyimdən 
asılı olmayaraq azadixahların sıralarında mənim üçün nüfuz və 
etibar qazandırırdı. Bu isə məni daha təşviq edirdi. Hazırda bir 
çoxları  Hizbi-Tudeyi- ranin  sıralarına  daxil  olmuş  səmimi 
dostlarımla birlikdə o vaxt kənddə,şəhərdə,cəbhədə top atəşləri 
altında irəliləyir və döyüşürdük. Ruhumuzu qıdalandıran yalnız 
iman və əqidə idi. Ələ qələm aldıqda və yaxud hər hansı addımı 
atmaq  istədikdə  mənafeyi  uğrunda  mübarizə  etdiyim  sinif 
həmişə göz önündə canlanırdı.” 
Bu  dövrdə  bütün  randa,  xüsusilə  Azərbaycan,  Gilan  və 
Xorasan  əyalətlərində  kütləvi  azadlıq  hərəkatının  güclənməsi,  
ran Ədalət Firqəsinin ölkə daxilində o vaxta dək gizli şəraitdə 
fəaliyyət  göstərməyə  məcbur  qalmış  təşkilatları  üçün  əlverişli 
şə
rait meydana gətirdi. Məlum olduğu kimi bu dövrdə ölkənin 
feodal,  ruhani,  burjua  və  xırda  burjua  təbəqələrinə  mənsub  bir 

---