Microsoft Word Sultan Huseyn Bayqara+
Sultan Hüseyn Bayqara * Divan
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
223 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan könlԥ gԥliúinԥ görԥ, úöylԥ dԥ sözlԥri do÷ru vԥ xԥbԥrli kiúilԥrin arzumuza yetiriúlԥrinԥ görԥ, iúlԥri – mԥ’na dürlԥrini düzüm çÕ- zÕ÷Õna çԥkmԥk vԥ diqqԥt gövhԥrlԥrinԥ vԥzn libasÕnÕn zinԥt vԥ bԥ- zԥyini verԥn tԥxminԥn minԥ yaxÕn kiúi var. Heç bir dövrdԥ elin minindԥn onu vԥ heç vaxt yüzündԥn biri bunlar tԥk olmamÕúdÕr. Bu adÕ bԥyan edilԥnlԥr vԥ vԥsfi yazÕlanlar farsca qoúqu düzüú mԥclisindԥ bԥzm quran vԥ farsca yazÕú dԥnizinԥ tanÕúlÕq görkԥzԥn kiúilԥrdir. Ԥmma bu günԥ qԥdԥr heç kiúi mԥ’na qÕzlarÕna türkanԥ libas geydirԥn deyildir vԥ ol nazԥninlԥri bu ziba xԥlԥt ilԥ görünüúԥ görkԥzmԥyԥ gԥtirԥn deyildir, hԥm dԥ bu müúk ԥtirli rԥ’na gözԥllԥr pünhanlÕq öylԥrinin tԥbiԥtindԥ çÕlpaqlÕqdan yana örtüklü qalandÕrlar. Bu huri úԥkilli gözԥllԥr hüllԥsizlikdԥn yana naz cilvԥsini edԥ bilmԥmiúlԥr. Bu bԥxtiyar zamanda vԥ bu mübarԥk dövrdԥ bu natԥvan olan mԥnim bayrÕ el-günümdԥn vԥ sadԥ xalqÕmdan qulluq qatarÕndan gögԥldaúlÕq (süd qardaúÕ – R.Ԥ.) dԥrԥcԥsinԥ yetԥn, xidmԥt ediú yörԥlgԥsindԥn söhbԥtdԥúlik sԥrmayԥsini kԥsb edԥn, hԥrԥm kԥbutԥri tԥk xԥlvԥt pԥrdԥxanasÕnda mԥhrԥm olan, úԥrab ördԥyi tԥk gecԥ söhbԥtindԥ hԥmdԥm olan, haq sözü demԥkdԥn çԥkinmԥyԥn Nԥvai tԥxԥllüsü ilԥ mԥúhur vԥ úeir- lԥrindԥ bu tԥxԥllüsü yazan Mir Ԥliúir (Allah-tԥala úan-úöhrԥtini artÕrsÕn!) türki dilin ölԥn cԥsԥdinԥ øsa dԥmi ilԥ ruh verdi. ùol ruh tapanlara türki yörԥlgԥli sözlԥrin tarlarÕndan vԥ ipԥklԥrindԥn toxunan hüllԥlԥri vԥ qiymԥtbahalÕ xԥlԥtlԥri geydirdi. Söz gü- lüstanÕnda növbahar qԥlbindԥn axÕb gԥlԥn ya÷ÕntÕlar ilԥ rԥngbԥrԥng güllԥr açdÕ. Qoúqu dԥnizinԥ fikir buludundan ruhlandÕrÕcÕ damcÕlar ilԥ dürlü-dürlü dürlԥr saçdÕ. Hԥr sinif úeir meydanÕnda at çapdÕrsa, ol yurdÕ dil qÕlÕncÕ ilԥ öz ԥlinԥ keçirdi. Onun nԥzminin-qoúqusunun vԥsfindԥ dil kԥltԥ vԥ bԥyan acizdir. Onun úu göstԥrilԥn mԥ’nadakÕ mԥsnԥvilԥrindԥn bir neçԥ beyt könlԥ gԥlir. Ol úudur: Mԥsnԥvi MΩn ol mΩn ki, ta türk bidadÕdÕr, Bu dil birlΩ ta nΩzm bünyadÕdÕr. 224 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan FΩlΩk görmΩdi mΩn kimi nadiri, Nizami kimi nΩzm ara qadiri. NΩ nΩzmidir ΩrsΩm mΩni dΩrdnak Ki, hΩr lΩfzi ola onun dürrü pak. Xuda yetirΩr anca surΩt mana, Ki olmaz bitirΩm fürsΩt mana. Bu meydanda Firdövsi ol gΩrd ΩrΩr Ki, gΩr gΩlsΩ RüstΩm cΩvabÕn verΩr. RΩqΩm qÕldÕ fΩrxundΩ «ùahnamΩ»yΩ Ki, sÕndÕ cΩvabÕnda hΩr hΩmayΩ. MüsΩllΩm durar guya ki bu iúi Ki, müriz gΩlmΩz durar hΩr kiúi. Dedi öz dili birlΩ ol kani-gΩnc «Ki, si sal bordΩm bΩ «ùahnamΩ» rΩnc». Onu derΩ olsa haçan rΩ÷bΩtim, ΨrΩr anca haq lütfündΩn qüvvΩtim. Ki gΩr neçΩ tΩb kΩfil olsa saray, BitirΩr mΩn otuz ilin otuz ay. ΨgΩr xas mΩ’na gΩr eyham ΩrΩr, Onun gündΩ yüz beyti hΩlvam ΩrΩr. NΩ «ùahnamΩ» kim, «XΩmsΩ»yΩ ursam Ωl, Onun pΩncΩsi sarÕ yetirsΩm Ωl, 225 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan Ümidim bu kim, eylΩbΩn fΩthi-bab, Qolum verΩm ol pΩncΩmΩ dΩxi tab. Otuz ilΩ onu nizam demiú, QaúÕmda ΩrΩr iki-üç illik iú. Haçan onu der, bΩzmi düzΩr mΩn, DemΩyi xΩlayÕqΩ görkΩzΩr mΩn. Bu beytlԥr onun qԥlbindan baú urub çÕxan vaxtlarÕnda ilk baúda el qaúÕnda úairanԥ laf urmalar vԥ öygülü yanramalar olub görünԥrdi. Hԥqiqԥtdԥn dԥ, ol bu bԥxtiyar fürsԥtdԥ vԥ bu gün- gündԥn artan dövlԥtdԥ «Xԥmsԥ»nin pԥncԥsinԥ ԥl urdu vԥ onu qutarma÷a ixlas-tԥala etdi. ùeyx Nizami qoúquçu xԥlayiqin ustadÕ olsa da, öz «Xԥmsԥ»sini bԥlli oldu÷una görԥ, otuz ildԥ tamamlayÕbdÕr. «Xԥmsԥ»nin beytlԥrinin sayÕnÕ otuz mindԥn on sԥkiz minԥ qԥdԥr qÕsaldÕb düzԥn Mir Xosrov (Dԥhlԥvi – R.Ԥ.) isԥ mԥúhur oluúuna görԥ, altÕ-yeddi ildԥ qurtarÕbdÕr. Bu bԥdiilik meydanÕnÕn yenilmԥz batÕrÕ, süxԥnvԥrlik cԥngԥlinin úiri isԥ çox ԥf- sanԥlԥrԥ – ԥrtԥki – hekayԥlԥrԥ könül çԥkici tԥfsirlԥr vԥ könlԥ yatan düzԥliúlԥr vermԥyinԥ baxmadan, bünyadÕnÕn baúlan÷ÕcÕndan axÕrÕna qԥdԥr hamana iki ildԥn ötmԥdi. Deyilԥn vaxtlar hesaba girsԥ, altÕ aya yetmԥdi demԥk mümkündür. Onun ԥfsanԥlԥrinin rԥngbԥrԥngliyini, beytlԥrinin cadulayÕcÕlÕ÷ÕnÕ, düzümlԥrinin bԥrkliyini vԥ mԥ’nalarÕnÕn nԥfisliyini oxuyan kiúi bilԥr vԥ görԥn kiúi anlar. Yenԥ mԥsnԥvi üsulunda deyil, bԥlkԥm ԥrԥb süxԥnvԥrlԥrinin vԥ ԥcԥm bԥdii sözlülԥrinin bԥzԥk verԥn vԥ divan edԥn hԥr dürli qoúqu görünüúlԥrinin ԥhlisinԥ bu hԥm qԥlԥm sürtüb, onlara hԥmlԥ urubdur. Onun bԥyanÕ divanÕnÕn fihristindԥ – mԥzmununda bԥyan edilԥndir vԥ yazÕlandÕr. Yox, divan deyil! Allah, Allah! Ol sapÕ- qatarÕ sözlԥrdԥn dolu gövhԥr olan cԥngdir vԥ pak mԥ’nalardan dolu ulduz olan fԥlԥk vԥrԥqlԥridir. DemΩ divan, qΩmü dΩrd ΩhlinΩ afΩt de onu, KöymΩkü úö’leyi-qΩm birlΩ qiyamΩt de onu. 226 Sultan Hüseyn Bayqara * Divan HansÕ qoúqusu eúq ԥhlinin canÕna od urmaz, hansÕ mԥzmunu hicran qoúununun cismini köydürmԥz, bԥlkԥ külüni göyԥ sovurmaz?! HansÕ misrasÕ fԥraq ciyԥr xununun ba÷Õr qanÕnÕ damdÕrmaz, hansÕ sözü hicran biçarԥsinin göz yaúÕ seli ilԥ sԥbr- qԥnaԥt qoúununu axdÕrmaz?! Nԥzm-qoúqu iqlimindԥ hansÕ gürga- nԥ- qala köç gԥtirԥndԥ özünԥ qarúÕ eúik açÕlmadÕ?! HansÕ ulu yurda qԥlb-úeir qoúunu ilԥ çapovulluq edԥndԥ onu basÕb almadÕ?! Bu gün nԥzm-qoúqu sütunlarÕnÕn yer üzündԥ qԥhrԥman odur. Onu bu yurdlarÕ basÕb alma÷Õn sahibgiranÕ desԥk olar. ùeir ΨrΩr söz mülkünün kiúvΩr satanÕ, HanÕ kiúvΩr satan Xosrov niúanÕ. DemΩ Xosrovniúan kim, qΩhrΩmanÕ, ΨrΩr gΩr çin desΩn sahibgiranÕ. Bunun kimi ԥcaib ԥsԥrlԥrin vԥ tazԥ görünüúlü qoúqularÕn coú- qun-daúqÕnÕ bu dövlԥtdԥ vԥ úö’lԥ salÕúÕ bu sultanlÕqda oldu. Pak vԥ bülԥnd pԥrvԥrdigar onu bu fԥlԥk misilli dԥrgahÕn qullu÷unun ixlas- canibkeúi vԥ bu fԥriútԥ xasiyyԥtli hԥlim zatÕn öygüçülԥrinin keúikçisi etdi. Bu da çox úükürlԥr etmԥyԥ ԥsasdÕr. Rübailԥr Ya rΩb, hansÕ úükrünü Ωda qÕlÕm mΩn, NΩ dil bilΩ onu ibtida qÕlÕm mΩn. Yüz canÕm ΩgΩr olsa fΩda qÕlÕm mΩn, DesΩm ki, Ωda oldu, xΩta qÕlÕm mΩn. Ya rΩb, mΩni qullu÷una qadir eylΩ, GΩr yetsΩ bΩlayü dΩrd, sabir eylΩ. YadÕna dΩxi içimi tΩhir eylΩ, ΨncamÕna hΩm dilimi zakir eylΩ. Sultan Hüseyn Mirzԥ BayqaranÕn risalԥsi dolu xeyir bilԥn tamam oldu. Pԥs vԥ fԥqir Ԥliverdi bin Söhbԥtqulu. Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|