Microsoft Word tam jurnal -1 018 Nadir m pdf doc
Yüklə 1,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 128 Bəzən qoyulmayır hər söz yerinə, Şeirimiz oxşayır biri – birinə”. Şairi hər zaman düşündürən bu məsələyə özü də çox ciddi yanaşır, hər sözün mənasına can yandırır, alın təri axıdır: “Ürək qoyub, can yandırıb hər bir sözün mənasına, Deyirəm ki, salam verim şeir – sənət dünyasına”. Sözə müqəddəs bir ehkam kimi baxan şair bəzən hər sözün üstündə uzun zaman fikrə gedir. Bir əsər yazarkən özünün dediyi kimi: “Yazdıqca “Muğan”ın hər nəğməsini, Gecələr şam kimi mən də yanıram... Duyduqca çöllərin xoş nəfəsini, Vaxtından tez yatıb, tez oyanmışam. Mən indi hər sözün üstündə bəzən Saatlar uzunu fikrə gedirəm”. Şairin bədii yaradıcılığında bir fakt da özünü tez- tez büruzə verir - söz həqiqətə əsaslanmalıdır. Uydurma sözün ömrü uzun olmur və o, sahibinə ləkə gətirir, belə sözlərin kəsəri də az olur. Lakin doğru söz “iti bir bıçaqdır”. Ömürlük, dahiyanə söylənilən bir söz insanın adını əbədiləşdirir. Şair özünü belə sözlərin aşiqi adlandırır: “Ömürlük sözlərə aşiqəm düzü, Onsuz da insanın ömrü az olur”. Şair göstərir ki, insanı davranışı ilə bərabər nitqi, danışığı ilə də gözəl tanımaq olur. Hər bir söz özlüyündə insan mənəviyyatının güzgüsüdür. Adi bir şəxsin yersiz sözlər işlətməyi, danışmağı başqalarında şübhələr yaradır, ona qarşı müxtəlif xəyallara düşürlər. “İnci xanım” şeiri bu baxımdan daha xarakterikdir: “Bəzən ona böhtan atır bizim acı dillərimiz, Acıyıram bu ceyrana...tez açılar könül bağı. Bəzən onun yersiz gülüb, yersiz sözlər danışmağı Şübhə salır ürəklərə, iştahlanır bir çoxları”. S.Vurğunun bədii yaradıcılığında toxunduğu bu kimi məsələlər nitq mədəniyyəti ilə də müəyyən dərəcədə bağlıdır. Şair satirik bir dillə mənasız, yersiz danışanları, sözü ilə əməli düz gəlməyən “saxta” insanları ifşa edir: “Vaxtsız xoruz olub çıxırsan dama, Səsin gülüş gəlir qanan adama, Qəlbin çamırlıqdır, çox qırıldama, Qurbağa səsindən qulaq kar olmaz”. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 129 Şair burada göstərir ki, hərcayı, mənasız, uzun – uzadı danışmaq insan şəxsiyyətini alçaldır, onu hörmətdən salır. Belələrinin nitqini ədib “qurbağa səsinə” bənzədir. S.Vurğun bədii yaradıcılığında ana dili məsələlərindən də geniş bəhs edir. Belə ki, şair sənətkarlar qarşısında sadə, aydın, təmiz bir dildə, hətta dağda çobanın belə başa düşəcəyi bir dildə yazmağı estetik tələb kimi qoyur. Təsadüfi deyildir ki, “S. Vurğun öz böyüklüyünü əsərlərinin el - oba arasında yayılmasında, uşaqlı – böyüklü hamının dillər əzbəri olmasında görürdü”(2, s. 17) “Nədən bu torpağın şirin ləhcəsi Şairəm deyənə biganə qalsın? Nədən şeirlərim ağıza düşüb, Dağların çobanı məni anmasın?” Prof. İ. Məmmədlinin də doğru olaraq qeyd etdiyi kimi, “S. Vurğun bütün yaradıcılığı boyu dildə süniliyə, qondarma, yersiz sözlərin işlənilməsinə qarşı çıxırdı: Bəzən qoyulmayır hər söz yerinə, Şeirimiz oxşayır bir – birinə... Eyni xatirələr, eyni şəkillər Xəyala açmayır yeni bir səhər”. Şair hələ1931 – ci ildə “Şeir və xaltura” adlı əsərində dildə hər cür süniliyi pisləyərək qəzəblə yazırdı: “Kəndə, kəndə və kəndə və yenə də kəndə! Belə yazdı bəziləri Şerin başına turp əkəndə... Sevmədim Qurama sözlərin Ansız hərəkətini və beynimə zorla pərçimlənən bu sözlərin ləzzətini” S. Vurğun dilimizin təmizliyini, saflığını, əlvanlığını, ahəngdarlığını qoruyub saxlamağa çalışan şairlərdən idi. O deyirdi ki, artıq bir sözün gəlməsi dilin başına nə qədər oyun aça bilər” (10, s.40). Doğma ana yurdunun qızğın, alovlu övladı olan S. Vurğunu ana dili məsələləri bütün yaradıcılığı boyu düşündürmüş, dil uğrunda mübarizənin tarixindən müəyyən səhifələri parlaq lövhələrlə əks etdirmişdir. Bu baxımdan “Vaqif” dramında Vaqifin Qacarla qarşılaşdığı səhnə daha maraqlıdır: “Gərək fars dilində yazsın sənətkar” – deyən D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 130 yırtıcı, vəhşi, qəlbi və vicdanı qan olan Qacarın tələbinə qarşı məğrur şair üsyankar bir mövqedə dayanır, Azərbaycan xalqının övladı olduğunu və öz xalqına sadiq qalacağını söyləyir: “Farsın da öz qüdrətli şairləri var, Nə çoxdur onlarda böyük sənətkar. Azəri yurdunun oğluyam mən də, Az – az uydururam, yeri gələndə”. Realist ədəbiyyatın banilərindən olan Vaqifin ana dilinə doğma münasibəti, məhəbbəti S. Vurğunun “Şairin ölümü”, “Azad ilham” şeirlərində əsil poeziya tələbləri səviyyəsində inikas olunur: “Gərdi sinəsini o, fars dilinə, Bağırdı öz dilim, öz şeirim gərək! Bir dahi can verdi doğma elinə Üfüqdən –üfüqə qanad gərərək” (7, s.18) Bəzən şairin döyünən ürəyi köksünə sığmır, indi onun öz ana dili də istibdadın pəncəsindən qurtulub azad, müstəqil dövlət dilinə çevrilmişdir. “İyirmi bahar” şeirində şair yazır: “Xəbər aldım Nizamidən, Deyir “Xoşbəxt oldu vətən” Öz sevgilim - ana dilim Can qurtardı yad əllərdən Təzə gəldim dünyaya mən” (6, s.57). Vətənin, elin vurğunu olan böyük şairin nəzərində ana yurdu, ana torpağı xoşbəxtdir, çünki onun “öz sevgilim” – deyə obrazlı bir dillə qələmə aldığı Azərbaycan dili yad təsirlərdən xilas olmuşdur. “Bəsti” poemasında şair Azərbaycan qadınına müraciət edərək yazır: “Artıq saçlamayır səni qoçular, Hər yerdə, hər dildə danışmağın var”. Şair Muğanı, Mili, odlar ölkəsini qarış - qarış gəzdikcə öz şeirlərinin, Vaqifin, Füzulinin şeirlərini doğma ana dilində dinlədikcə fərəhlənir, şairin şeir rübabı daha gur səslənir. Ədib fəxr edir ki, alim də, şair də, dağda çoban da öz mahnısını ana dilində deyir: “Bir yeni rəng alır Mil də, Muğan da Bu bayram günündə, bayram elində. Alim də, şair də, dağda çoban da, Deyir mahnısını ana dilində” (6, s.209). “Təbriz gözəli” şeirində böyük sənətkar qanı bir, dili bir olan cənublu qardaş və bacılarının halına acıyır. Bu kədər və nifrət hissləri Yüklə 1,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|