Microsoft Word tarfilmet11. doc

    Bolmıs tolık adamda sonın menen akırgı soraular yagnıy dunya xakkında, rux 

xakkında, kuday xakkında ilimge kol jetpegen xalda payda bolıp barlıgı ulıuma 

sheshilmeytugınlıgı menen juzege kelmeydi. İsenim jardeminde onı sheshiuge boladı. 

Oytkeni isenim bilimnen tıskarı ne jatkanın bilsek boladı xam katnasık arkalı 

trantsendentsiyaga adam ozinin negizgi bolmısın jaratıuı mumkin. Sonın ushın 

filosofiya ayrıksha uyreniu turi sıyaklı Yaspers penen pikirlesedi. Oytkeni uyrenilgen 

funktsiya xesh kanday baxalıklarga iye bolalmaydı,al sonın ushın ol filosofiyalık 

xakıykattı ekzistentsiyalık yagnıy kaytalanbas xam bir xareketli dep esaplaydı. Ol 

ulıuma tusinikli xam xarakter eriksizligine iye bola almaydı.  İlim sıyaklı alle sonın 

xesh kanday rezultat alıp kelmeydi. Yasperske tiykarlanıp filosofiyalastırıu 

xakıykatka iye emesligin anlatadı. Al onın izleui karsı uakıyadaol dogmatizmge 

kulagan bolar edi. Yagnıy ulıuma pitkerilgen baslangısh bolim bergen bolar edi. Bul 

tuurıdan tuurı juz bermeydi, sebebi filosofiyalastırıu Yaspers ushın «Jolda bol» degen 

manini anlatadı. Bul  ayrıksha metod bolıp trantsentirleniu predmet tobesi oytkeni 

akırgı esapta tolık dunya bolmıs filosofyaida predmetinde bar. Ya joklıgı kanshama 

aytkanda bull tusinikler predmetti anlatpaydı. Yaspers dunya juzlik tariyxıy protsesti 

dauirlerge boliudi 3 izbe-izlik penen almasıp turıushı fazaga bolgen xam sheshedi.  

Tariyxka shekemgi tariyxtı dunyalık tariyxtı usı dauirde boliudi olshem menen tolık 

oz-ozine xam shegarasına adam bolmısı tusinigi yamasa negizgi xadiyse ornına 

aylanadı.  

   Yaspers ozinin dunya juzlik tariyxtagı ulıumalık korinisin anık sumanikalık manisli 

mazmunlı bolıuı menen ornatpa tusinigi dogereginde balans etilgen xamde sxeması 

rauajlangan jamiyetine kirgen xam usınıs etedi. 

(9 tema  5-soraw)  

 

P.A.Sorokinnin’ tarıyx filosofiyası. 

 

  Adamzat  tariyxının’ tsivilizatsiya, yag’nıy sotsial – ma’deniyattın’ izbe – iz 

o’zgeriwinin’ original teoriyasın P.A. Sorokin (1889 – 1968 jj) usındı. 

Sotsial ma’deniyat dep Sorokin adam ta’repinen jaratılg’an jan’a du’nya 

suporganikalıq du’nyasın ataydı. Sotsial ma’deniyat to’mendegi bo’limlerden ibarat. 

- 

til, ilim, din, filosofiya, h’uqıq, etika, a’debiyat, jivopis, 

skulptura, arxitektura, muzıka, ekonomika, siyasat, sotsial teoriyalar h’.t.b. 

sistemasına birlesken bay ideologiyalıq ma’niler; 

- 

a’pwayı miynet qurallarınan baslap quramalı u’skenelerge 

shekemgilerdi o’z ishine alatug’ın, usı ma’nilerdi zatlıq tu’rinde ju’zege 

shıg’aratug’ın materiallıq ma’deniyat; 

- 

Ma’niler jıynag’ının’ jeke yamasa toparlıq qollanıwdı ishine 

alatug’ın barlıq h’a’reketler, da’stu’rler, ilajlar. 

Sarokinnin’ aytıwınsha, sotsial ma’deniyat o’zinin’ mentallıg’ına, o’z filosofiyasına 

h’a’m ko’z – qarasına, o’z dinine h’a’m a’wliye u’lgisine, h’uqıqtı wa’m bolmawı 

kerek bolg’an na’rseni ju’zege shıg’arıwına, o’z so’z h’a’m iskusstvo formasına, o’z 

h’uqıqı h’a’m nızamlarına, h’ulıq – h’a’reket kodeksine, sotsiallıq baylanıslar 

formasının’ basım keliwine, o’z ekonomikalıq h’a’m siyasıy sho’lkemlesiwine, 

sonday – aq tek g’ana o’zine ta’n mentalitet h’a’m minez – qulıqına iye. 

---

  Sarokinnin’ pikirinshe sotsial ma’deniyattın’ tiykarı h’a’m fundamenti oraylıq 

printsipti anıqlastıratug’ın qa’diriyatlar bolıp tabıladı. Qa’diriyatlar tu’sinigin Sarokin 

orta a’sirlerdegi batıs ma’deniyatı  mısalında tu’sindiredi. Bul ma’deniyattın’ bas 

printsipi h’a’m bas qa’diriyatı – Quday. Onın’ baslı bo’limleri usı fundamental 

qa’diriyattı  jırlaydı. Arxitektura yaki ma’deniyat – tastag’ı bibliya boldı. Jivopis, 

muzıka, a’debiyatqa dinnin’ ta’siri sin’dirildi. İlim bolsa og’an xızmet etti. Ha’tteki 

semya muqaddes diniy awqam boldı. Baslı da’stu’rler, u’rp - a’detler, jasaw obrazı 

h’a’m pikirlew Quday menen birlikke tayandı, al seziw du’nyası adamnın’ qudaydın’ 

ma’n’gi du’nyasına alıp baratug’ın waqıtsha makan sıpatında qaraldı. 

  Qanday ja’miyet bolsa da usıg’an ta’n qa’diriyatlar sisteması menen xarakterlendi. 

Ol adam is – h’a’reketinin’ tiykarg’ı retlestiriwshisi boldı. Sorokin, ma’deniy 

sıpatlardı (a’h’miyetin, normasın, qa’diriyatlardı) individlerdin’ an’ında jasırıng’an 

h’a’m is – h’a’rekette (ma’deniy u’lgilerde) ashılatug’ınlıg’ın izertley otırıp, uzaq 

adamzat tariyxı da’wirlerinin’ qa’diriyatlarına, yag’nıy tu’rli ma’deniyatlarg’a 

tayanatug’ınlıg’ı ashılatug’ınlıg’ın ayttı. Bul ma’deniyatlardın’ h’a’r biri 

ta’krarlanbas, ol tuwıladı, gu’llenedi h’a’m son’ınan o’ledi. Onın’ ornına basqa 

ma’deniyat – jan’a qa’diriyatlar sistemasına tayang’an, adam o’mirinin’ o’z aldına 

du’nyasın jaratatug’ın ma’deniyat keledi. Ma’deniyat tariyxıy pu’tinliktin’ o’zine ta’n 

tipi sıpatında o’zinin’ tiykarında bir neshe ko’z – qaraslarg’a; ta’biyiy reallıq 

tu’sinigi, adamnın’ tiykarg’ı tutınıw (talap) ta’biyatı h’a’m olardı qandırıw metodları 

h’aqqında tu’siniklerge iye. Unikal ma’deniyatlardın’ izbe – izligi tariyxıy protsessti 

na’zerde tutadı. 

  Sarokin adamzat tariyxındag’ı du’nyag’a ko’z – qarastın’ yag’nıy ma’deniyat 

tiplerinin’ u’shke bo’linetug’ınlıg’ın ideatsional (ideational), idealistlik (idealistic) 

h’a’m seziw (sensate) bo’linetug’ınlıg’ın aytadı. So’zbe – so’z awdarıw Sarokin 

terminleri ma’plerin tolıq bermeydi. V. Serbin olardı «diniy», «aralıq», h’a’m 

«materiallıq» ma’deniyat dep awdarıwdı usınadı. Tiykarg’ı ma’deniyatlardın’ h’a’r 

biri qa’diriyatlar ulıwma fundamental shkalasına tiykarlang’an bir ulıwma 

fundamental printsipke bag’ınadı. 

  Diniy ma’deniyat tiykarın adamnın’ jerdegi jasawı bag’ınıshlı qudaydın’ h’a’mme 

na’rsege kirip barıwı h’aqıyqatlıg’ı h’aqqında tu’sinik. Bunday ma’deniyatqa mısal 

orta a’sirdegi Batıs Evropa bola aladı. Materialistlik ma’deniyat pu’tkilley qarama – 

qarsı printsipke tiykarlanadı: 

Tek g’ana seziw organları arqalı qabıl etiletug’ın na’rseler h’aqıyqatında da bar. 

«Zattın’ barlıg’ı» printsipine usı ma’deniyattın’ barlın’ ta’repleri de tayanadı – onın’ 

siyasatı h’a’m ekonomikası, iskusstvo h’a’m a’debiyatı, etikası h’a’m h’uqıqları. 

Materialistlik ma’deniyat da’wirinde din jalg’an din bolıp qaladı, yag’nıy aspandag’ı 

emes, al jerdegiler menen qatnasta bolatug’ın. Ma’selen AQSh ta milionlag’an 

adamlar qudaydın’ bayıwg’a, karerasına, konkurentlerdi jen’iwge egerde shın kewli 

menen sıyınsa ja’rdem beriwine isenedi. Aralıq ma’deniyat o’zinde diniy 

ma’deniyattın’ da, materialistlik ma’deniyattın’ da elementlerin biriktiredi. Onın’ 

tiykarg’ı printsipi: h’a’zirgi reallıqtın’ bir bo’legi seziw organları arqalı, basqa bo’legi 

intuntsiya arqalı qabıl etiledi. 

 Adamzattın’ barlıq tariyxın Sarokin usı tiplerdegi ma’deniyatlardın’ izbe – iz orın 

almasıwı dep sanaydı. Antik Gretsiyada bizin’ eramızg’a shekemgi IV a’sirge 

---

shekem diniy ma’denit basım boldı. Onın’ ornına bizin’ eramızdın’ IV a’sirine 

shekem jasag’an grek, rim materialistlik ma’deniyatı keldi. Bul da’wir xristian diniy 

ma’deniyatı menen almastı.Son’ınan,onsha uzaq emes bolg’an aralıq ma’deniyattan 

son’ materialistlik ma’deniyat h’u’kim su’rdi. Ha’zir bul ma’deniyat teren’ krizis 

h’alında, yag’nıy bul jan’a jetilisken formadag’ı diniy ma’deniyattın’ payda 

bolıwınan derek beredi. Sarokinnin’ aytıwınsha, o’tiw da’wirinin’ tu’ni bizin’ 

u’stimizge jabıldı, onın’ qorqınıshları, qorqıtıwshı sayaları, quyqanı juwlatatug’ın 

qorqınıshlı h’a’diyseleri menen. Onın’ pitiwi menen jan’a ullı ideatsional ma’deniyat, 

keleshek adamları bolg’an jas a’wladtı qollawshı tan’ atadı. 

  Ha’r bir ma’deniyattın’ qulawı ja’miyet o’mirinin’ barlıq sferalarında krizis h’alatı 

menen keshedi. Ma’selen, grek – rim materialistlik ma’deniyatının’ juwmaqlawshı 

da’wirinde moral h’a’m u’rp - a’detlerdin’ buzılıwı, semya baylanıslarının’ buzılıwı, 

ja’miyettin’ ekonomikalıq qurılısının’  buzılıwı, zorlıqtın’ keskin o’siwi baqlandı. Sol 

waqta jasawshılarg’a du’nyanın’ aqırı jaqınlastı keleshek joqtay bolıp ko’rindi. 

Sarokin h’a’zirgi zaman materialistlik ma’deniyatının’ kriziske ken’ toqtaladı. 

 Onın’ baslanıwı qayta tuwılıw da’wiri boldı. Orta a’sir asketizmi h’a’m aspan 

o’mirinin’ artıqmashlıg’ı h’aqqında tu’sinikten keyin adamlar jerdegi du’nyanın’ 

h’a’m o’mirdin’ go’zzallıg’ın, qorshag’an ta’biyattı u’yreniwdi 

- geografiya, ilim h’a’m ruwxıy ko’z – qaraslardı ashtı. Biraq a’ste – aqırın 

materialistlik ma’deniyattın’ tvorchestvalıq energiyası a’zziley basladı, onın’ 

qa’diriyatları qa’dirsizlendi, idealları go’nerdi. Bul krizis XIX a’sirdin’ aqırında 

baslandı h’a’m h’a’zir ele de ku’sheymekte. Ha’zirgi zaman ma’deniyatının’ 

iskusstvası du’nyag’a belgili xudojniklerdi berdi, biraq h’a’zirgi ko’rinisi 

turg’anınday o’z o’liminin’ zarodıshın o’zi menen alıp keldi. Orta a’sirlerde iskusstvo 

adamdı quday menen biriktirdi, materialistlik ma’deniyatta ol xudojniktin’ 

tamashago’y menen so’ylesiw quralına aylandı h’a’m bazar tovarına aylandı. 

Kubizm, abstraktsionizm h’.t.b. İskusstvonın’ tozg’an formasına qarsı ko’terilis bolıp, 

ol biraq keleshek iskusstvosı emes. Joqarı texnikalıq jetiskenliklerdi ta’miynlegen 

ilimde materialistlik usıllardın’ ku’shli krizisi baqlandı. Enshteynnin’ salıstırmalılıq 

teoriyası, kvant mexanikası, anıqsızlıq printspleri payda bolıwı menen materiya 

tu’sinigi, energiya tu’sinigi menen salıstırıp ketti. İlimde h’u’kim su’rip atırg’an anıq 

emeslikke bo’liniw du’nyada fizikalıq jaqtan qabıl etiw mu’mkin emes bolg’an 

h’a’mmesin baslawshı ku’sh bar degen ideyag’a alıp keledi. Etika h’a’m h’uqıq 

tarawındag’ı krizistin’ ko’rinisi etika h’a’m h’uqıq normalarının’ to’menlewinde 

ko’rinedi. Morallıq qa’diriyatlar ratsionallasadı utilitar ma’ni bildiredi. Negativ 

morallıq qa’diriyatlar tu’sinigi menen almasadı h’a’m nızam menen 

quwdalanbaytug’ın na’rsenin’ ba’ri ruxsat etiletug’ın bolıp qaladı. Moral h’a’m 

h’uqıqtı utilitar beriw jinayattın’ ko’beyiwine, zorlıq h’a’m terrorizmnin’ o’siwine 

alıp keledi. Krizis h’alat semyag’a, siyasıy sho’lkemlesiwge, ekonomikalıq 

strukturag’a, xalıqaralıq qatnasıqlarg’a da ta’sirin tiygizdi. Adam o’zinin’ 

h’a’reketlerin ko’terin’ki idiologiya menen an’laytug’ın, tu’siniw qıyın bolg’an 

h’aywan da’rejesine shekem morallıq degradatsiyag’a ushıradı. Du’nya 

kataklizmalar, urıslar ko’terilisler, revolyutsiyag’a tolıp ketti. Eki da’wir 

aralıg’ındag’ı h’a’zirgi zaman adamı eskeksiz qayıqqa uqsap, o’zinin’ h’aywanıy 

qızıg’ıwların a’melge asırıw ushın h’a’reket etip atırg’an ratsional h’a’m joqarı 

---

ratsional ku’shler ta’sirinde ol jaqtan bul jaqqa urıladı. Biraq du’nya ma’deniyatı 

ma’n’gi h’a’m o’tmishke ketip baratırg’an materialistlik ma’deniyattın’ ornına jan’a 

jetilisken ma’deniyat keledi. Ha’zirgi waqıtta h’a’m jaqın keleshektegi qaran’g’ıdan 

o’tip, adamzat ja’ne jarıqqa shıg’adı, bunday jaqalanıwlar du’nya tariyxında bir neshe 

ma’rte bolg’an. 

 Sarokin materialistlik ma’deniyattan diniy ma’deniyatqa o’tiwdin’ ulıwma 

formulasın keltiredi: krizis – qulaw – tazalanıw – qa’diriyatlardı qayta bah’alaw – 

qayta tuwılıw (tikleniw). Qayta tuwılıw degende jan’a dinnin’ payda bolıwı yamasa 

burıng’ısının’ qayta tuwılıwı tu’siniledi. 

«Qulaw» - materialistlik usıldın’ boslıg’ı h’a’m biykarlıg’ı, bul qa’diriyatlardı qayta 

bah’alaw h’a’m jan’a o’mir filosofiyasının’ payda bolıwı menen keshedi. 

  Sarokin ta’repinen rawajlandırılg’an du’nya tariyxı kontseptsiyası og’ada sxemalı. 

Egerde diniy h’a’m materialistlik ma’deniyatlar aralıq ma’deniyattı shetke shıg’arıp 

qoysaq, onda kontseptsiya yaki ma’deniyat bir – biri menen gezeklesip keledi. Solay 

etip din adamzat o’miri h’a’m adamzat tariyxında ma’n’gi faktor bolıp qaladı. 

Dinnin’ formaları o’zgeredi, biraq diniy ma’deniyattın’ tili ma’n’gi h’a’m ol barqulla 

materialistlik ma’deniyattın’ ornına keledi. Bul ideya Sarokinnin’ tariyx maqsetleri 

h’aqqındag’ı ko’z – qaraslarına tuwrı keledi: adamnın’ tariyxıy missiyası shegarasız 

do’retiwshilikten, h’aqıyqatlıqtı jetilistiriwden, go’zzallıq h’a’m jaqsılıqtan ibarat 

bolıp adamdı qudayg’a jaqınlastıradı, onı qudaydın’ balası dep esaplaydı. Biraq, 

tariyx aldında adamnın’ a’ste aqırın qudayg’a usap barıwı degen maqset guman 

tuwdıradı. Sonday – aq dinnin’ adam menen barqulla birge bolıwı da onsha anıq 

emes. Ol adamzat tariyxı dereklerinde tuwıladı h’a’m a’yyemgi h’a’m orta a’sirler 

ma’deniyatlarının’ ajıralmas xarakteristikası bolıp esaplanadı, biraq kapitalizmnin’ 

payda bolıwı menen ekinshi plang’a o’tedi. O’zinin’ ta’biyatı boyınsha ateistlik 

bolg’an totalitar ja’miyetlerde dinnin’ ta’siri bilinbeydi. Adamzat jan’a ullı dinge 

qaram emes, al dinnin’ qulawının’ aldında tur dep oylawg’a tiykar bar. Bunday 

dinnin’ tuwılıwının’ h’esh bir belgileri joq. 

 Sarokinnin’ 

sxeması diniy h’a’m materialistlik ma’deniyattı gezeklestiriwi Batıs 

Evropa tariyxına baylanısadı da, du’nyanın’ basqa regionları  sırtta qalıp qoyadı. 

Ha’zirgi zaman materialistlik ma’deniyatı du’nya ju’zlik bolıwı mu’mkin be? 

Ko’rinip turıptı, joq. Ol tek g’ana rawajlang’an kapitalistlik ma’mlektlerdi o’z ishine 

aladı. Du’nyanın’ basqa ta’repleri sayada qalıp qoyadı. 

  Sarokinnin’ pikirlerinde belgili ishki izbe – izlik joq. Aldın ma’deniyat pu’tkil 

ruwxıy h’a’m materiallıq ma’deniyattı o’z ishine alatug’ın quramalı ko’p aspektli 

h’a’m differentsiyalang’an pu’tinlik dep qaraladı. Biraq, son’ınan ma’deniyat  a’pwayı 

tiykarın salıwshı printspke keltiriledi, al ma’deniyatlardın’ almasıwı – usınday 

printsplerdin’ almasıwına. Biraq h’a’zirgi zaman kapitalizmin bir printspke yamasa 

onsha ko’p bolmag’an fundamental printsplerge keltiriw mu’mkin be eken? Bul 

kapitalizm teoriyasın aksiomalastırıw bolg’an bolar edi. Biraq, ulıwma qabıl etilgen 

usınday teoriya joq, al eger bar bolg’anda da aksiomatikalıq qurılıwg’a jol 

qoyılmag’an bolar edi. Orta a’sir ma’deniyatı ma’selesi de usınday quramalı, onın’ 

tiykarın salıwshı printsipi sıpatında qudayg’a keltiriw ju’da’ qıyın. Orta a’sirler 

ma’deniyatının’ basqa belgilerin qudayg’a iseniw anıqlap bermeydi, al usı 

ma’deniyattın’ sisteması bul dindi o’z elementlerinin’ biri dep esaplaydı. 

---

  Sarokin ta’repinen krizis h’a’m o’tiw da’wiri dep esaplaytug’ın XX a’sir onın’ 

dıqqatın onshelli tartpaydı. Na’tiyjede totalizm h’a’m kollektivistlik h’a’m 

individualistlik ja’miyetlerdin’ qarama – qarsılıg’ı shette qalıp qoyadı. Al bul usı 

a’sirdin’ siyasiy tariyxının’ ma’nisin quraydı. 

 Haqıyqattan da Sarokin jarqın sa’wlelendirgen h’a’zirgi zaman ja’miyeti teren’ 

krizisti bastan keshirip atırma?   Zamanago’y kollektivlik ja’miyetinin’ problemaları 

shette qalıp ketkende so’z h’a’zirgi zaman kapitalizminin’ krizisi h’aqqında bolıwı 

kerek. Keyingisinin’ rawajlanıwı shınında da gu’manlı, biraq onın’ jaqın keleshekte 

qalıwına alıp keletug’ın teren’ krizisi h’aqqın aytıwg’a tiykar joq. Sarokin XIX 

kapitalizminin’ gu’llengen da’wiri h’a’m endi bunnan bılay qulawı h’a’m shiriwi 

ku’tiledi dep esapladı. Biraq keyingi ju’z jıllıq tariyx sonı ko’rsetti, kapitalizm o’z 

potentsialın endi an’lay basladı h’a’m onın’ qulawı h’aqqında h’a’tteki usı a’sirdin’ 

aqırında da aytıw erte. Kapitalizmnin’ ekonomikalıq krizisi de, siyasiy krizisi de joq. 

Ha’zirgi zaman ilimi sezilerli da’rejede qıyınlastı h’a’m ta’biyattın’ barlıq sırların 

tu’sinip jetiw h’aqqındag’ı absolyut a’rmanınan waz keshti. Biraq ilimde de, h’a’m 

onın’ menen baylanıslı texnikada da krizis h’aqqında ga’p bolıwı mu’mkin emes, 

h’a’tte individlerdin’ avtonomiyası h’a’m ja’miyet turmısında kollektivlik 

baslanıwlardın’ a’zzilewine qaramastan sonı da isenimli tu’rde zamanago’y 

iskusstvoda (XIX a’sirdin’ realistlik iskusstvosınan parq etetug’ın) krizistin’ ayırım 

belgileri bar dep ayta alamız. 

 

 

 

10-Tema: G’a’rezsiz O’zbekstanda tariyx filosofiyası 

2 saat lektsiya, 4 saat a’meliy. 

İ.A.Karimovtın’ miynetleri «Ka’mil insan»dı qa’liplestiriwde tariyxtın’ 

tutqan ornı. Tariyx - xalıq yadı. Tariyxtın’ milliy ideya h’a’m milliy ideologiyanın’ 

qa’liplesiwinde tutqan ornı. Tariyx h’a’m milliy rawajlanıw ma’seleleri. 

G’a’rezsizlik h’a’m tariyxqa jan’asha ko’z-qaras. Tariyxtı obektiv u’yreniw 

ma’seleleri. Milliy g’a’rezsiz h’a’m ideyalıq siyasiy du’nyaqaras «Watansu’yiwshilik 

ideyası h’a’m tariyx. 

Milliy o’zlikti an’lawda tariyxtın’ tutqan ornı. Tariyxıy h’a’m filosofiyalıq 

miyras ma’seleleri. Tariyx h’a’m milliy pikirlewdin’ qa’liplesiwi. 

Tariyx h’a’m ma’na’wiyat. Milliy h’a’m ulıwma insanıy qa’diriyatlar. 

İnsanıylıq ideyası h’a’m tariyx. Du’nyalıq pikirlew h’a’m milliy qa’wipsizlik. 

A’debiyatlar dizimi: 

I. Tiykarg’ı a’debiyatlar: 

1. Karimov İ.A.-Wzbekistonning wz istiqloli va taraqqiёt ywli. T., «Wzbekiston» 1992.. 

2. Karimov İ.A.-Wzbekistonning siёsiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolining asosiy 

tamoyillari. T.»Wzbekiston». 1995. 

3. Karimov İ.A. –Wzbekiston Milliy istiqlol, iqtisod, siёsat, mafkura. T., «Wzbekiston». 

1996. 

4. Karimov İ.A. –Tarixiy xotirasiz kelajak ywq. T., «Sharq. 1998. 

5. Karimov İ.A.-Yangicha fikrlash va ishlash-davr talabi. T., «Wzbekiston». 1998. 

---

6. Karimov İ.A. –Jamiyatimiz mafkurasi xalqni-xalq millatni-millat qilishga xizmat 

etsin. «Tafakkur» jurnal bosh muxarrirning savollariga javoblar. T., «Wzbekiston». 

1998. 

7. Barg M.A. Epoxi i idei. Stanovlenie istorizma. M., 1987. 

8. Blok M. Analogii istorii ili remeslo istorika. M., 1986. 

9. Boling Brok. Pisma ob izuchenii i polze istorii. M., 1978. 

 

II. Qosımsha a’debiyatlar: 

1. Burjuaziya filosofskaya antropologiya XX veka. M., 1986. 

2. Bekon F. Sochineniya v 2-x tomax. O.M. 1977-1978. 

3. Veber M. İzbrannıe proizvedeniya. M., 1990. 

4.Viko Dj. Opisanie novoy nauki ob obshey prirode natsiy. L. 1940. 

5.Gaydenko P.İ. Davıdov Yu.N. İstoriya i ratsionalnost. Sotsiologiya Maksa Vebera i 

«veberovskiy reneseans». M., 1991. 

6.Gerodot İstorii. L., 1972. 

7.Gubman L. Smısl istorii. Ocherki sovremennıx zapadnıx kontseptsiy. M., 1991.