Microsoft Word Tebriz folkloru doc

 

  

٣٨

canı var”. İki top tutsa, iki canı var. Hәmin oyunçu  bu “can”-

larla qıraqda qalan oyunçu yoldaşlarını yenә içәriyә  gәtirә bi-

lәr. Elә ki, axırda bir nәfәr oyunçu arada qaldı, kәnarda daya-

nanlar gәrәk topu yüksәkdәn atıb-tutalar ki, qәflәtәn axırıncı 

oyunçunu da top ilә vursunlar. Әgәr vura bilmәsәlәr, yenә hә-

min dәstә içәri gәlәcax. Bu oyun çox tәhәrrükli vә yorandır, 

bәdәni çalışmağı çoxaldıb, oyunçuları diqqәtә, birliyә, ayıq-

sayıq olmağa tәşviq edir.  

 

AYAQ CIZIĞI 

 

Bu oyun cızıq kimidir. Oyunçular neçә  nәfәr olur olsun, 

hәr biri öz hesabına oynayar. Tәkcә  cızığın formasında o biri 

cızıqdan cüzi fәrq var. Bu oyunun formasında 8 “ev” (evcik) 

olar vә xaç şәklindә olduğuna gözә “ermәni cızığı” da deyәllәr.  

 

 

 

 

 

 

 

Cızığın başında “cәhәnnәm” adlı balaca bir yarımdairә 

olar. Bu oyunda daşı atıllar, ayaq ilә vurmazlar, daş atılan 

“ev”in gәrәk üstünnәn atılalar. Oyun birinci “ev”dәn başlar, 

sәkkizincidә bitәr. Oyunun axırında “cәhәnnәm atlama” var, 

daşı “cәhәnnәm”nәn kәnara atıb naxışlı “ev”lәrdәn gedir, cә-

hәnnәmi atlayıb, daşı geriyә atır, “ev”lәrdәn birini ala bilsә, 

oyunu aparır.  

Bu oyun uşaqların bәdәnini çalışdırmaqla bәrabәr, hәm dә 

onların zehninin inkişaf etdirilmәsindә  әhәmiyyәt daşıyır, 

oyunçuları birliyә yönәldir.  

1 

 

2 

 

3 

5 

4 

6 

8 

7 

Cә

hә

n

n

ә

m

---

 

  

٣٩

UŞDU, UŞDU 

 

Bu oyun da qarlı-yağışlı havada üstüörtülü yerdә oynanır. 

Bu oyunda bәzәn uşaqlarla birgә böyük yaşlılar da oynaya 

bilir. Oyunçular ikidәn artıq istәnilәn sayda ola bilәr. Bu oyun-

da oyunçular dövrә vurub әylәşәrlәr. Onların arasında iti dü-

şüncәli olan oyunun ustası seçilir. Bütün oyunçular bir bar-

maqlarını qoyallar yerә. Usta deyәr: uşdu, uşdu, quş  uşdu! 

Oyunçular  әllәrini göyә qalxızallar. Sonra usta deyәr: uşdu, 

uşdu, kәhlih uşdu! Usta dediğca oyunçular barmaqlarını göyә 

qovzayallar. Usta hamının başını qatannan sonra başlar ara-bә-

rә uşmayan zirvәlәrin adını saymağa. Oyunçular da gәrәk diq-

qәtli olub huş-baş ilә qulaq verәlәr ki, uçan quşun adı çәkilirsә, 

әllәrini göyә qalxızalar, uşmayan olsa, barmaqlarını qalxızma-

yalar. Oyunçulardan karıxıb әlini qalxızan olsa, yanıb oyundan 

qırağa çәkilәr. Axır qalan oyunçu oyunu aparar.  

Bu oyunun yaxşı keçmәsi ustanın ayıq-sayıq olması vә nә 

qәdәr söz sayması ilә bağlıdır ki, nә sayaq oyunçuları yahaldıb 

oyundan çıxartsın. Burada bәdәnin çalışdırılması bir o qәdәr 

nәzәrә çarpmasa da, uşaqlarda fikir, diqqәt vә zehnin konsen-

trasiyasına kömәk edir.  

 

İP KEÇDİ  

 

Oyun “ip keçdi” yaxud “ip atdı” adlanır. Bu oyunu tәk 

halda da oynamaq olar. Kiçik bir ipi oyunçu bir  topuğuna bağ-

lar, sonra onu topuğunda fırladıb o biri ayağı ilә atılar. Burada 

ipin ayağın altında qalmamasına, fırlanaraq oyunun davam 

etdirilmәsinә diqqәt yetirmәk lazımdır.  İp bir az uzun olsa, 

oyunçu onun o baş-bu başından yapışıb başının dalından gәti-

rib ayaqları altından keçirdәr, yenә  dә ipin ayaqları altında 

---

 

  

٤٠

qalmamasına vә belәliklә oyunun davam etdirilmәsinә diqqәt 

yetirilmәlidir. Oyunçu iki nәfәr olsa, bir az uzun ip ilә yan-

yana dayanıb biri sağ, o biri isә sol әli ilә ipin ucundan yapışar, 

eyni vaxtda ipi başdan aşırıb ayaqdan keçirdәllәr. Gәrәk hәr iki 

oyunçu ipin ayağına ilişmәsinә diqqәt etsin. Әgәr oyunçu üç 

nәfәr olsa, iki oyunçu ipin hәr iki ucundan tutar, üçüncü oyun-

çu da arada dayanar, ipi fırladanda ayağı ipә dәyәnәdәk ipdәn 

atıla bilәr. Oyunçu üçdәn çox olsa, iki-iki, o sayaq ipin o baş-

bu başından tutub ipi atarlar, o biri oyunçular bir-bir ya da üç-

üç, hәtta beş-beş ipin altına girib, atılıb yenә  çıxarlar. Kimin 

ayaği ipә  dәysә, onun fırlanmağına mane olsa, yanacaq. O, 

gәrәk gedib ip fırladan oyunçuların birinin yerindә dayansın. 

  

İT QUSLİ  

 

Bu oyunda 3 nәfәr oyunçu olur. İki oyunçu әllәrini bir-

birinә verib üzbәüz dayanallar, üçünci oyunçi uzaxdan sürәtlә 

gәlib özünü onların  әllәri üstә atar. Әllәrini aça bilsә, oyunu 

aparır, yenә gedib uzaxdan gәlir, yox aça bilmәsә, qarnı üstә 

onların әllәrinin üstә düşәr. Onlar da әllәrini nәnni kimi tәrpә-

dib deyәllәr:  

İt qusli, hay it qusli!  

İtim dәrәdә qusdi!  

Qarqa göylәrә uşdu!  

Dağa gedirsәn ya dәrәyә?  

Әgәr o dağa desә, onu ayaqları üstә atallar yerә, yox әgәr 

dәrәyә desә, onu  başı üstә yerә atallar. Sonra o, bu iki oyunçu-

nun birinin yerindә dayanar, oyun başdan başlar. Bu oyun üçün 

ayrıca yer lazımdır: qumluq vә ya yumşaq yer olmalıdır.  

 

---

 

  

٤١

İNӘ, İNӘ  

 

Bu oyun qış gecәlәrindә oynanılır. Oyunçular yumruqla-

rını yerә qoyallar. Oyunçuların ustası yumruqların üstünә vura-

vura oxuyar:  

İnә, inә  

Uci düymә    

Bәrbәrinci 

Bәrin geçir   

Qoç ağaci 

Qotur geçir  

Şam ağaci  

Şatır geçir  

Habban  

Hubban  

Yırtıl  

Yırtıl  

Su iş  

Qurtul 

Qurtul  

Axırıncı söz kimin yumruğına düşsә, o yumruğun yığar. 

Hansı oyunçunun yumruğu tez qurtulsa, yәni әllәri cәrgәdәn çıx-

sa, kәnara çәkilәr. Yumruğu hamıdan sona qalan oyunçu uduzar.  

 

BEŞ DAŞ 

 

Bu oyunda, adından da bәlli olduğu kimi, beş dana daş la-

zımdır. Bu daşlar gәrәk xırda olub әlin içinә yerlәşsin. Burada 

iki nәfәrdәn başlayaraq istәnilәn qәdәr oyunçu ola bilәr. Oyun-

çular dövrә vurub oturallar. Oyunu başlayan uşaq daşları yerә 

sәpәr, bir-bir götürüb göyә atar, o yerә düşmәmiş, gәrәk yer-

---