Microsoft Word ti 2 mv az cap doc

 

 

 

13

 

Toplum halında qiymәtlәndirmә 

Toplum halında qiymәtlәndirmә şagirdlәrin bilik vә bacarıqlarını әn obyektiv şәkildә qiymәtlәn-

dirmәyә imkan verir. Lakin bu üsul digәr qiymәtlәndirmә formalarına nisbәtәn mürәkkәb olduğu 

üçün daha çox sәy tәlәb edir. Bunun üçün hәr şagirdә bir qovluq ayrılır. Qiymәtlәndirilәcәk işlәr 

müәllim vә ya şagirdin özü tәrәfindәn bu qovluğun içinә yığılır. Müәllim vә şagirdlәr qiymәtlәndiri-

lәcәk materialları müәyyәn etdikdәn sonra şagirdlәrin qoyulmuş mәqsәdә çatmaq sәviyyәsini mü-

әyyәn etmәk  üçün bu materiallar üzrә qiymәtlәndirmә meyarları barәdә razılığa gәlirlәr. Bu mate-

riallar dәrsin mövzuları üzrә çalışma vә tapşırıqlardan, müxtәlif testlәrdәn, layihәlәrdәn, tәdqiqat 

işlәrindәn, ev tapşırıqlarından, özünüqiymәtlәndirmә formalarından, dәrsdәnkәnar praktik tapşırıq-

lardan, şagirdlәrin formalaşdırdığı suallar toplusundan vә s. ibarәt ola bilәr. Bu, toplum vasitәsilә 

summativ qiymәtlәndirmә adlanır. 

 

MÜӘLLİM ÜÇÜN METODİK VӘSAİTDӘ İSTİFADӘ OLUNAN FӘAL TӘLİM ÜSULLARI 

 

BİBÖ cәdvәlindәn istifadә 

BİBÖ cәdvәlindәn istifadә  şagirdlәrә  әvvәlki bilik vә  tәcrübә, yeni biliklәr arasında  әlaqә 

yaratmağa imkan vermәklә  şagirdin düşünmәsini optimallaşdırır. Bu üsulu tәtbiq etmәk üçün  

müәllim şagirdlәrlә birlikdә yazı taxtasında aşağıdakı qaydada cәdvәl çәkir.  

 

BİLİRİK 

İSTƏYİRİK BİLƏK 

ÖYRƏNDİK 







? 

? 

? 





 

 

Mövzuya uyğun olaraq, şagirdlәr “Bilirik” qrafasında ümumi razılıqla  әldә olunan fikirlәri ya-

zırlar. Suallar isә vahid razılıq әldә olunmayan detallardan, dәqiq müәyyәnlәşmәmiş mövqelәrdәn 

vә fikir ayrılığından irәli gәlir. Hәmin sualları  ”İstәyirik bilәk” qrafasında yerlәşdirirlәr. Mövzunu 

oxuyan zaman hәmin sualları yaddaşlarında möhkәm saxlayırlar.  Şagirdlәr mәtni oxuyub qurtar-

dıqdan sonra onların diqqәti “İstәyirik bilәk” qrafasında sadalanan sualların üzәrinә qaytarılır. Oxu 

zamanı sualların hansına cavab tapdıqlarını aydınlaşdırır vә bu cavabları “Öyrәndik” qrafasına ya-

zırlar. Cavabsız qalan sualları isә müәllimin göstәrişi ilә şagirdlәr müxtәlif yollarla cavablandırırlar. 

Tәsviri incәsәnәt dәrsinin mәqsәdindәn asılı olaraq BİBÖ cәdvәlinin “Öyrәndik” hissәsi doldurulan 

zaman oraya sözlәr, ifadәlәr yazmaq deyil, öyrәnilәnlәri әks etdirәn rәsm çәkmәk olar. 

 

ZİQZAQ üsulu 

Ziqzaq üsulu qısa vaxt әrzindә mövzunu әhatәli keçmәyә imkan verir. Bu üsulu tәtbiq etmәk 

üçün  şagirdlәr “doğma” qruplara bölünür. Sonra qrupdakı hәr şagirdә tәklif olunur ki, bir rәqәm 

söylәmәklә saysın. Öyrәnilәcәk mәtnin hәcmindәn asılı olaraq, o, müәyyәn hissәlәrә ayrılır (mә-

sәlәn, 4 hissәlidirsә, 1-dәn 4-ә kimi sayılır). Belәliklә, hәr bir şagirdin söylәdiyi rәqәm onun nömrә-

si olacaqdır.  

Sonra şagirdlәrin diqqәti öyrәnilәcәk mәtnә yönәldilir. Qısa şәkildә mövzunun adı vә mәzmunu 

müzakirә edilir. Müәllim izah edir ki, әsas vәzifә  mәtni araşdırmaq, onun mәğzinә varmaqdır. 

Mәşğәlәnin sonunda hәr bir qrup mәtni tam başa düşmәlidir. 

Şagirdlәrin diqqәtinә çatdırılır ki, mәtn dörd hissәyә bölünmüşdür. Hәr bir qrupdakı 1 nömrәli 

şagird birinci hissә, 2 nömrәli şagird ikinci hissә (3 vә 4 nömrәli şagirdlәr dә bu qayda ilә) üçün 

cavabdeh olacaqlar. Sonra eyni nömrәli  şagirdlәr bir yerә toplaşırlar.  İzah olunur ki, 1, 2, 3, 4 

nömrәli şagirdlәrdәn ibarәt olan qruplar indi “ekspert” qruplar adlanır. Onların vәzifәsi mәtnin öh-

dәlәrinә düşәn hissәsinin mәzmununu diqqәtlә öyrәnmәkdәn ibarәtdir. Onlar hәmin hissәni oxu-

malı, tәrәfdaşlar kimi onun mәzmununu müzakirә etmәli vә materialı lazımınca qavradıqlarına 

әmin olmalıdırlar.    

Çap üçün deyil

---

 

 

 

14

“Ekspert” qrupların işi başa çatdıqdan sonra onlar öz “doğma” qruplarına qayıdaraq, öyrәndiklә-

rini, materialın mәzmununu yoldaşlarına izah edirlәr. Nәticәdә bütün qrupun üzvlәri mәtnin 

mәzmununu tam mәnimsәmәlidirlәr.  

 

 “ZİQZAQ” sxemi 

 

 

 

ESSE 

Esse hәr hansı problem haqqında  şagirdlәrin müstәqil düşüncәlәrini  әks etdirәn sәrbәst yazı 

formasıdır vә dәrsin istәnilәn mәrhәlәsindә aparıla bilәr. Bu yazı qısa vaxt әrzindә yerinә yetirilir. 

Şagird lakonik vә intensiv şәkildә mövzu üzrә öz mülahizәlәrini dayanmadan sәrbәst yazır. Әgәr 

biri nә yazmalı olduğunu bilmirsә, yaza bilәr ki, “bilmirәm nә haqqında yazım”. Әsas odur ki, da-

yanmadan, yazdığını oxumadan, düzәliş etmәdәn yazsınlar. Esse öyrәnilәn mövzuya dair biliklәrin 

yekunlaşdırılmasına vә  şagirdlәrin beynindә  nәlәr baş verdiyindәn müәllimin xәbәrdar olmasına 

kömәk edir. Onun müddәti beş vә on dәqiqәdir. Sonra müәllim yazılardan bәzilәrini oxuda bilәr vә 

yaxud onları toplayıb, başqa vaxt  tanış ola bilәr.   

 

VENN diaqramı 

Venn diaqramı cisim vә ya hadisәlәri müqayisә etmәyә, onların oxşar vә  fәrqli cәhәtlәrini 

müәyyәnlәşdirmәyә kömәk edir. Bu diaqram nisbәtәn üst-üstә düşәn iki vә  ya  daha  artıq çevrә 

üzәrindә qurulur. Ondan ümumi vә  fәrqli cәhәtlәri olan iki aspektin müqayisәsi zamanı istifadә 

olunur. Çevrәlәrin üst-üstә düşdüyü hissәdә 

nә isә yazmaq üçün kifayәt qәdәr yer 

olmalıdır. Hәmin yerdә ideyaların ümumi 

cәhәtlәri qeyd edilir. Sol vә sağ  tәrәfdәki 

dairәnin hissәlәrindә isә yalnız onlar üçün 

sәciyyәvi cәhәtlәr göstәrilir. 

 

ŞAXӘLӘNDİRMӘ (KLASTER) 

Şaxәlәndirmә şagirdlәri mövzu haqqında açıq vә sәrbәst düşünmәyә sövq edәn, әvvәlki tәcrü-

bәni nәzәrdәn keçirәn pedaqoji üsuldur. O, yalnız fikirlәrarası әlaqәlәr barәdә düşünmәyә tәkan 

verәn birlәşmәlәr yaradır. Bu, tәfәkkürün beynimizin necә fәaliyyәt göstәrmәsi ilә daha sıx әlaqә-

dә olan qeyri-xәtti formasıdır.  

Şaxәlәndirmәdәn mövzu әtraflı öyrәnilmәmişdәn  әvvәl, tәfәkkürә  tәkan vermәk üçün istifadә 

edilir. Ondan hәmçinin öyrәnilәnlәri yekunlaşdırma vasitәsi, yeni assosiasiyaların meydana gәlmә-

sinin stimullaşdırılması üsulu vә ya yeni tәsәvvürlәrin qrafik tәsviri metodu kimi istifadә oluna bilәr.  

Şaxәlәndirmә mәrhәlәlәri asan yadda qalır vә sadәdir.  

 Әsas sözü vә ya ifadәni vәrәqin, yazı taxtasının mәrkәzinә yazın.  

 Seçilmiş mövzu ilә әlaqәli ağlınıza gәlәn söz vә ya ifadәlәri yazmağa başlayın.   

  Fikirlәr yada düşüb yazıldıqca onların arasında әlaqәli görünәnlәri xәtlәrlә birlәşdirmәyә 

başlayın.  

 Vaxt bitәnә vә ya bütün fikirlәriniz tükәnәnә qәdәr ağlınıza gәlәn mümkün qәdәr çox fikir 

yazın.  

 

FӘRQLİ

FӘRQLİ

 

OXŞAR 

Çap üçün deyil

---