Microsoft Word Toxumshunasliq 2014 mbm
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
244 aydınlaşdırmaq üçün bir dərzin təhlilini nəzərdən keçirək, Sahənin karantin və zəhərli bitkilərlə zibillənmə dərəcəsinin faizi yox, yalnız onun sayı müəyyən edilir. İki dərz götürülən sahələrdə hər bir dərz ayrıldıqda təhlil edilib aprobasiya aktına yazılır. Sort təmizliyi və zibillənmə faizləri iki dərzdən alınan orta rəqəmlə tapılır. Aprobasiya aparılan sahələr sort təmiz- liyinə görə aşağıdakı dörd dərəcəyə bölünür. Çarpaz tozlanan bitkilər isə alınan nəsillərə görə dərəcələrə bölünür. Elitadan sonra birinci nəsil, birincidən sonra ikinci nəsil və sonra hesab olunur. Dərzlərin təhlili zamanı sort təmizliyi, yaxud əkinlərin tipik- liyi, çətin ayrılan mədəni bitkilərlə, karantin, zəhərli, ziyanlı, çətin ayrılan alaqlarla zibillənməsi (alaqlanması), xəstəlik və ziyanvericilərlə sirayətlənməsi təyin edilən zaman aprobator ərazinin torpaq-iqlim şəraitindən, tətbiq olunan aqrotexnikadan və sair faktorlardan asılı olaraq sortun ayrı-ayrı əlamətlərinin morfoloji dəyişkənliyini nəzərə almalıdır. Elmi-tədqiqat institutlarının təcrübə təsərrüfatlarının toxum- luq əkini sahələrindən götürülmüş hər iki dərz ayrılıqda təhlil olunur və aprobasiya aktına daxil edilir. Sort təmizliyi, yaxud tipikliyi və əkinlərin digər keyfiyyət göstəriciləri hər iki dərzin orta riyazi rəqəmləri əsasında hesablanır. Aprobasiya dərzlərinin təhlilindən sonra bütün fraksiyalar ayrılıqda, əsas bitkilərin gövdələri isə yüz-yüz bağlanır. Sonra bütün fraksiyalar əsas sortla birlikdə bir dərzdə aprobator tərəfindən yerindəcə bağlanır, əkin tarlasının adı, bitkinin sortu və dərzi götürmə vaxtını bildirən etiket yazılaraq bir nüsxəsi dərzin içərisinə qoyulur, ikinci nüsxə isə dərzə çöl tərəfdən bağlanır. Seçilib götürülmüş dərzləri aprobator şəxsən özü çeşidləmə məntəqəsinə aparılmalıdır. Aprobasiya dərzi bütünlüklə analiz edilir və aşağıdakı qruplara ayrılır: • Aprobasiya edilmiş bitkilərin əsas sortunun gövdələri; • Digər sortların, növ müxtəlifliklərinin gövdələri və apro- 245 basiya edilmiş bitkilərin (sort qarışıqları) növləri; • Çətin ayrıla bilən alaqların gövdələri; • Çətin ayrıla bilən mədəni bitkilərin gövdələri; • Çox zərərli alaqların gövdələri; • Karantin alaqların gövdələri; • Əsas bitkilərin tam inkişaf etməmiş gövdələri; Dərz nəzərdən keçirildikdən və bütün qruplar üzrə analiz edildikdən sonra hər bir dərzdəki gövdələrin sayı hesablanır; Sortun təmizlik faizi, əsas sortun məhsuldar (dənli) gövdə- lərinin sayının aprobasiya edilmiş bitkilərin bütün inkişaf etməmiş gövdələrinin sayına (sürmə ilə zədələndiyi müəyyən edilmiş gövdələri çıxmaqla) nisbəti ilə təyin edilir. Əkinlərin sürmə ilə zədələnmə faizi hər bir sürmə növü üzrə ayrılıqda təyin edilir və əsas bitkilərin (sürmə ilə zədələnmiş gövdələr daxil edilməklə) inkişaf etmiş bütün gövdələrin sayına olan nisbəti ilə hesablanır. Əkinlərin çətin ayrıla bilən mədəni bitkilərlə və çətin ayrıla bilən alaq otları ilə zibillənməsi faizi həmin qrupların hər hansı birini dənli gövdələrinin sayına (təyin edilən bitki qrupu da daxil olmaqla və sürmə ilə zədələndiyi müəyyən edildiyi qrup gövdələrini çıxarmaqla) əsas bitkinin məhsuldar gövdələrinin ümumi sayına olan nisbəti ilə təyin edilir. Misal: Fərz edək ki, Pərzivan-1 yumşaq buğda sortunun aprobasiya dərzinin analiz edilməsi nəticəsində aşağıdakılar müəyyən edilmişdir: - Pərzivan-1 sortunun əsas gövdələri -1070; - Başqa sortların və növ müxtəlifliklərinin sayı-20; - O cümlədən Milturum gövdələri – 10; Ferruqineum gövdələri-8; Hordeiforme gövdələrinin sayı -2; - Sürmə ilə sirayətlənmiş əsas bitkilərinin gövdələri -12; o cümlədən tozlu sürmə ilə sirayətlənmiş gövdələrinin sayı -4; bərk sürmə ilə sirayətlənmiş sayı -8-dir; - Çətin ayrıla bilən mədəni bitkilərin gövdələri -8; o cümlədən arpa gövdələrinin sayı -8; 246 - Çətin ayrıla bilən alaq otlarının gövdələri -3; Bu zaman əkinin keyfiyyət analizləri belə hesablanır: Sort təmizliyi 1070 x 100 = 107000 =98,1% 1070+20 1090 Çətin ayrıla bilən bitkilərlə (arpa ilə) zibillənmə; Zibillənmə 8 x 100 = 800 =0,7% 1070+20+8 1098 Tozlu sürmə ilə sirayətlənmə 4 x 100 = 400 =0,4% 1070+20+4 1097 Əkinlərin bərk sürmə ilə zədələnmə faizi də tozlu sürmə ilə sirayətlənmə faizi kimi hesablanır. Çətin ayrıla bilən mədəni bitkilərə aşağıdakılar aiddir: buğdada – arpa, çovdar; arpada – buğda, vələmirdə - arpa; Əgər əkinin bütün çətin ayrıla bilən bitkilərlə zibillənməsi 5%-dən artıq deyilsə onda aprobator, toxumun diqqətlə təmizlənməsi haqqında göstəriş verir. Əkinlərin bütün çətin ayrıla bilən mədəni bitkilərlə zibillən- məsi 5%-dən artıq olduqda həmin əkinin məhsulu toxumluq üçün yararsız hesab edilir və belə əkinlər üçün çıxdaş aktı yazılır. Sort təmizliyinin faizlə miqdarı onda bir ədədlə, digər keyfiyyət göstəriciləri isə təlimatda nəzərdə tutulmuş qaydada hesablanır (onda bir, yaxud yüzdə bir ədədlə). Digər hesabat rəqəmləri sadə olsun deyə yuvarlaqlaşdırılır. Yerli sortların sort təmizliyi, yaxud tipikliyi müəyyən edilmir və aktda yalnız onların növmüxtəlifliklərinin faizlə miqdarı göstərilir. Yerli sortlar aprobasiya edilərkən aprobator dərzdə çox rast gəlinən sortun adını (növmüxtəlifliyini) yazmalıdır. Sortun Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|