Microsoft Word Tural dissertasiya docx
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
47
Azərbaycanın milli maraqları bütövlükdə elmi–texniki strategiyanın mühüm tərkib hissəsi olan, yeni iqtisadi və sosial-iqtisadi reallıqlara cavab verən, istehsalın modernləşdirilməsi üçün irimiqyaslı kapital axınını təmin edən innovasiya siyasətinin formalaşması və həyata keçirilməsi üzrə qəti tədbirlər tələb edir. “Bizim fəaliyyət xəttimiz təkcə bir siyasi–iqtisadi strukturdan digərinə keçid istəyinin rəmzi olmayıb, həm də moderndən postmodernə, sənaye dünyasından postsənaye dünyasına transformasiya arzusunun təcəssümü idi. Şübhəsiz, zəruri inkişaf nöqtəsinə çatmaq üçün biz hələ çox iş görməliyik: inkişaf vektorunu təkmilləşdirmək, iqtisadiyyatı neft ixracından asılılıqdan azad etmək və biliklər iqtisadiyyatının, elm tutumlu istehsalatların, yüksək texnologiya və innovasiyalar sahəsinin yaradılmasına keçmək lazımdır” (5. I Fəsil ).Bundan çıxış edərək, öndə olmaq və qarşıda qoyulan məqsədlərə nail olmaq üçün yeganə üsul innovativ mexanizmlərdən istifadə etməyi öyrənmək, energetika, biotexnologiyalar, nanotexnologiyalar və istehsalın elmi əsaslarla fəaliyyət göstərən digər sektorlarına aid biliklərə əsaslanan tamamilə yeni sahələri işə salmaqdır. nnovativ texnologiyalar əmək məhsuldarlığının və iqtisadiyyatın ayrı–ayrı sahələrinin inkişafının ən mühüm mənbəyidir. “Müxtəlif ölkələrin tarixinə, keçmişinə, təcrübəsinə nəzər salaraq görürük ki, ölkənin inkişafını, potensialını elmin inkişafı müəyyən edir. nkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsinə nəzər salsaq, onu da görəcəyik ki, nə təbii ehtiyatlar, nə coğrafi vəziyyət yox, məhz intellektual potensial, elmin səviyyəsi o ölkələrin tərəqqisini müəyyən və təmin edir, ölkəni inkişaf etmiş ölkəyə çevirir”.(19). Cəmiyyətimizin sürətli və sabit inkişafından doğan müvəffəqiyyətlər, müasir tarixin və zamanın tələbləri bizi artıq innovasion ictimai sistem, innovasion (proqressiv) iqtisadiyyat, nümunəvi və mütərəqqi mənəvi həyat barədə daha dərindən düşünməyə və əməli işlər görməyə vadar edir. Cəmiyyətin və dövlətin innovasiyalara olan kütləvi və kəskin tələbatı bu gün bir fakt olaraq qalmaqdadır. Bu tələbat çoxşaxəli və çoxsəviyyəlidir. nnovasion tələbat yeni iqtisadi üsul və formalardan tutmuş yeni sosial təşkilatlanma və idarəetmə məsələlərinə qədər problemləri əhatə edir. Biz bir tərəfdən, qabaqcıl elmi- texniki və texnoloji nailiyyətləri mənimsəməli, müvafiq iqtisadi, təsərrüfat sistemi 48
daxilində bu nailiyyətlərdən səmərəli istifadə etməli, digər tərəfdən, fərdi və kollektiv yaradıcılığa, daha yüksək birgə yaşayış və birgə fəaliyyət mədəniyyətinə yol açan sosial-siyasi, hüquqi norma və prinsiplər əsasında təşkilatlanıb tənzimlənən ictimai mühit yaratmalıyıq. Burada bir məsələni diqqətinizə çatdırmaq istərdim: Dünya ölkələrinin təcrübəsi göstərir ki, həqiqi innovasion tələbat o vaxt etibarlı surətdə ödənilir ki, yeniləşmə istəyində olan cəmiyyətdə pozitiv mahiyyətli mənəvi (ruhi) çevriliş baş verir, iqtisadiyyat, idarəetmə, siyasi və bütövlükdə ictimai həyat elmi biliklərə, intellektual resurslara arxalanmaqla qurulur, fəalliyət göstərir. Əlbəttə ki, bu zaman qabaqcıl ölkələrin təcrübələrindən istifadə etmək lazımdır (məs.: ABŞ, Yaponiya, Sinqapur, srail və s.). Qeyd etdiyim ölkələrin elmi–texniki siyasətinin təhlili göstərir ki, elm, istehsal və sosial həyatın qarşılıqlı əlaqəsi bu ölkələrin dövlət siyasətinin başlıca vəzifəsidir. Həm də bu yeni tipli iqtisadiyyatın–innovativ iqtisadiyyatın mahiyyətini təşkil edir. nnovasion iqtisadiyyat dedikdə, yalnız elmin nailiyyətlərini öz inkişafında istifadə edən iqtisadiyyat nəzərdə tutulmur. Bu, elə iqtisadiyyatdır ki, burada intellektual kapital istehsal sisteminin, korporasiya və şirkətlərin, müəssisə və firmaların dəyərinin əsas hissəsini təşkil edir. nnovasion iqtisadiyyatda məhz elmi biliklərə, intellektual kapitala həssas münasibət və qayğı milli daxili məhsulun əsas artımını təmin edir. Amerika iqtisadçısı R.Solou öz araşdırmalarında sübut edib ki, ABŞ-da iqtisadi artımın ən azı 50%-i ənənəvi faktorlardan olan əmək və kapitalın böyüməsi hesabına yox, elmi–texniki–tərəqqinin nailiyyətləri sayəsində təmin edilib (o, öz araşdırmalarını XXI əsrin I yarısı üçün aparmışdır) . Bu gün artıq heç kim şübhə etmir ki, cəmiyyətin bütün həyat sahələrinin inkişafı birbaşa innovasion texnologiyaların inkişafından asılıdır və bu bağlılıq durmadan artmaqdadır. Qabaqcıl ölkələr innovasion silsilələri yaşamaqdadır. Belə olduqda intellektual istehsala və intellektual kapitala günbəgün artan diqqət də dərkolunandır. nnovasion silsilələr, bir qayda olaraq, fundamental elmin hesabına yaranır. Son 30-35 ilin təcrübəsi buna əyani sübutdur. Fundamental kəşf innovasion tsiklin başlanğıc mərhələsidir. Fundamental tədqiqatların və konstruktor–layihələşdirmə işlərinin yüksək riskli 49
olmasını nəzərə aldıqda aydın olur ki, dövlət bu sahədə əsas sponsor kimi qalmalıdır. O da məlumdur ki, dövlət etdiyi qoyuluşun müqabilində kifayət qədər yüksək gəlir götürür (əgər korrupsiya və rüşvətxorluğa yol verilmirsə). Məsələn, ABŞ-da bu gəlir 30 faizdən 80 faizə qədər təşkil edir. “Aparıcı ölkələrdə hökumət müasir proqressiv iqtisadiyyatın "vizit vəsiqəsi" sayılan və əsasən universitetlər nəzdində fəaliyyət göstərən "elmi parklar"ın maliyyələşməsini, demək olar ki, bütövlükdə öz üzərinə götürür. Nəticədə həm elm və innovasion istehsal, həm də dövlətin özü böyük dividentlər əldə edir. Təsadüfi deyildir ki, elmi parklar və texnopolislər müasir Yaponiyanın "iqtisadi möcüzə"sinin əsası sayılır. Qabaqcıl ölkələrdə, bir qayda olaraq, dövlət bankları, fondlar və şirkətlər elm tutumlu məhsul istehsal edən firmalara güzəştli faizlərlə uzunmüddətli kreditlər ayırır, torpaq və əmlakdan, bina və qurğulardan istifadədə güzəştli rejimlər yaradırlar. Hökumət və yerli hakimiyyət orqanları tərəfindən yeni ideya və ixtiralara həssaslıqla yanaşılır, onların "inkubasion dövrü"nə xüsusi diqqət yetirilir - nəzərə alınır ki, hər bir yeni ideya, kəşf və ixtira, körpə uşaq kimi birdən-birə ayaq üstə durmur və ona görə də xüsusi qayğıya, səriştəli münasibətə ehtiyaclıdır”(20 S. 5). Azərbaycanın innovasiya sisteminin yaradılmasını və innovasiya fəaliyyətinin genişləndirilməsini şərtləndirən əsas amillər aşağıdakılardan ibarətdir: - iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi, yeni texnologiyalar sahəsində imkanların beynəlxalq iqtisadi əlaqələrdə istifadəsi; - elmi-texniki və innovasiya sferalarında dövlət siyasətinin aparılması; - elmi nəticələrin ənənəvi inzibati-amirlik metodları ilə tətbiqinin yenisi ilə əvəz edilməsinin labüdlüyü; - ölkənin əmək potensialının bütün növləri və ilk növbədə yüksək ixtisaslıkadrlar üçün iş yerlərinin yaradılması zərurəti; - elm tutumlu istehsal mədəniyyətinin yenidən bərpa edilməsi (1, səh.105). Azərbaycan Respublikasının innovasiyalı inkişafı əsaslı surətdə aşağıdakı amillərdən asılıdır: Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|