30
IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve
Sosyal Bilimler Sempozyumu
27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
IV. International Symposium on Educational and
Social Sciences in Turkish Cultural Geography
27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
XX Əsrin Əvvəllərində Azərbaycanda Maarifçi Ideyalarin Əsas Istiqaməti və Hədəfləri
Məhəmməd CƏBRAYILOV
AMEA-nın Fəlsəfə İnstitutu, böyük elmi işçisi, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru,
mehemmed1970@hotmail.com
XÜLASƏ
Mövzunun aktuallığının bir tərəfi Xalq Cümhuriyyəti ilə əlaqəlidirsə, digər tərəfi isə XX əsrin əvvəlləri
Azərbaycanda mürəkkəb problemlər dövründə yaranan maarifçiliyin ictimai fikrə olan təsirinin natamam
araşdırılması ilə bağlıdır. XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda yaranan maarifçiliyi, tədqiqat
obyektinə çevirən müəlliflərin bir çoxu ideoloji stereotiplərlə qarşılaşmış, beynəlmiləlçi sosialist prinsipləri əldə
rəhbər tutmuşdur. XX əsrin əvvəlləri Azərbaycanda mövcud olmuş maarifçiliyin ideya və hədəflərini dəqiq
müəyyənləşdirən, o dövr haqqında ümumi mənzərə yaradan, vahid izahata gətirib çıxaran elmi nəticələr demək
olar ki, yox səviyyəsindədir. Məhz bu baxımdan, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunmasına yalnız siyasi
qərarın nəticəsi olaraq yanaşılması, Cümhuriyyətin yaranmasına birbaşa təsiri olan maarifçilik ideyalarının
doğurduğu nəticələri elmi metodoloji baxışlardan kənarda saxlanılması deməkdir. Yəni, Azərbaycanda XX əsrin
əvvəllərində maarifçilik dalğasını yaradan əsl səbəblərin mahiyyəti düzgün işıqlandırmalı, dövrün elmi
araşdırmaları hər hansı ideologiyanın, siyasətin təsirindən uzaqda saxlanılmalıdır. Bir tərəfdən regionda baş
verən geosiyasi proseslərin, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin siyasi quruluşuna olan təsirləri, bu dövrə olan
müəllif yanaşmasında nəzərə alınırsa, digər tərəfdən Cümhuriyyətin mədəni, mənəvi xarakterində mövcud olan
dəyərlərin formalaşması birbaşa özündən əvvəl maarifçiliyin doğurduğu nəticələr kimi nəzərə alınmalıdır. Məhz
bu baxımdan XX əsrin əvvəlləri Azərbaycan maarifçiliyi xalqın milli şüurunun oyanışında, milli özünüdərkin
təyinində obyektiv tarixi şəraiti uzaqgörənliklə, layiqincə qiymətləndirir, millətinin əsl ruhunun daşıyıcısı kimi,
türk milli kimliyini önə çıxarırdı. Bu, o dövrdə maarifçiliyin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətində milli maraqların
həqiqi ifadəsi baxımdan demək olar ki, gördüyü inqilabi bir iş idi. Bütün bu qeyd olunanları nəzərə alaraq qeyd
etməliyəm ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin var olmasında misilsiz xidmətləri olmuş maarifçilərin milli-
mənəvi irsini mənimsəmədən, onların ideya və hədəflərini təhlil etmədən fəlsəfi və ictimai fikir tariximizin
öyrənilməsi, araşdırılması istiqamətində aparılan elmi tədqiqatlar bu sahədə olan boşluqların yerini doldura
bilməyəcəkdir. Bu dövrə yeni konseptual baxışda maarifçilik- Cümhuriyyəti doğuran səbəb olaraq, tariximizin
ümumi harmoniyası kimi nəzərdən keçirilməlidir. Konfransa təqdim edəcəyimiz məqalədə yuxarıda qeyd
olunanlar daha geniş şəkildə nəzərə alınacaqdır.
Açar sözlər: Azərbaycan, AXC, maarifçilik, hədəflər, ideya istiqamətləri
31
IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve
Sosyal Bilimler Sempozyumu
27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
IV. International Symposium on Educational and
Social Sciences in Turkish Cultural Geography
27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
Öğretmenlerin Gerçeklik Şoku
Erdal BAY
TÜRKDEB
erdalbay@hotmail.com
Öğretmenlik eğitiminden, ilk öğretmenlik işine geçmek bazen üzücü ve etkileyici bir deneyim olabilir.
İngiliz ve Alman literatüründe bu dönüşüm sıklıkla “gerçeklik şoku”, “dönüşüm şoku”, “çalışma şoku” olarak
adlandırılmaktadır. Bu kavram genelde, öğretmenlik eğitimi boyunca edinilen “sert ve kaba günlük sınıf yaşantısı
gerçeklerinin” çöküşünü ifade etmek için kullanılır. Bu nedenle göreve yeni başlayan bir öğretmenin karşılaştığı
problemler küçümsenmeyecek kadar önemlidir. Bu bağlamda araştırma, farklı branşlardaki öğretmenlerin,
meslek hayatlarının ilk üç haftasında yaşadıkları deneyimleri belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırma kapsamında
bu deneyimleri ilk derslerde yaşanan tedirginlikler, kendini nasıl tanıttığı, sınıfta disiplini sağlamaya yönelik
alınan tedbirler, sınıf yönetimine yönelik algıları, plan yapma, öğrenci gözüyle sergilenen öğretmen profilinin
nasıl olması gerektiği, öğretmenin giyimi ve olumlu bir sınıf iklimi oluşturma çabaları konularının belirlenmesi
planlanmaktadır. Bu kapsamda araştırma için nitel araştırma modeli benimsenmiştir. Araştırmanın çalışma grubu
amaçlı örnekleme yöntemlerinden uygun örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Dolayısıyla araştırmanın çalışma
grubunu farklı branşlardan ve farklı mesleki deneyime sahip 40 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri
toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilmiş yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır.
Görüşme formu araştırma kapsamında belirlenen konuları temele alarak 8 sorudan oluşmaktadır. Veriler
araştırmacı tarafından ve yüz yüze görüşme yapılarak öğretmenlerden toplanmıştır. Verilerin analizinde betimsel
analiz yöntemi kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgular incelendiğinde; öğretmenlerin büyük çoğunluğunun ilk
haftalarda tedirginlik yaşadığı, yine öğretmenlerin büyük çoğunluğu sert mizaçlı bir görünüm oluşturmaya
çalıştığı ortaya çıkmaktadır. Sınıf disiplinini sağlamaya yönelik aldıkları tedbirleri ise düzeni bozan öğrencileri
ısrarla uyarma olarak ifade ederken, bazı öğretmenler ceza yöntemine başvurdukları ifade etmişlerdir. Ceza
olarak ise çoğunlukla 2. Tip cezayı kullandıklarını belirtmişlerdir. Öğretmenlerin ilk haftalarda sınıf yönetimine
yönelik algıları çoğunlukla iletişim kanallarının açık olması olarak vurgulamışlardır. Öğretmenler ilk haftalarda
öğretmen kılavuz kitabındaki plana bağlı kaldıklarını, giyim konusunda ise çok renkli ve dikkat çekici kıyafetlerden
uzak durmak olarak belirtmektedirler. Bu karşın daha düzenli, öğrenciye örnek olabilecek tarzda ütülü ve uyumlu
olması gerektiği üzerinde durmuşlardır. Öğretmen profili konusunda öğretmenlerin büyük çoğunluğu demokratik
bir yaklaşım sergilemek olarak ifade etmişlerdir. Son olarak ise öğretmenlerin olumlu bir sınıf iklimi oluşturma
konusunda ön plana çıkan davranışları, öğrencilerle iyi bir iletişim kurma, onlara sevgiyle yaklaşma, yanlışlara
karşı toleranslı olma vb. davranışlardır.
Anahtar Kelimeler: Öğretmen, deneyimler, öğretmenlikte ilk haftalar
Dostları ilə paylaş: |