Microsoft Word X?z? v? Siy?z. ?h tar doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nəriman Əşrəf oğlu Əliyev
5 Hələ Çar Rusiyası dövründə bu əhalinin “tatar” – yəni türk olduğu qeydiyyata alınmışdır. Xızının Qomişər (Gəmişər) ma- halının tam şəkildə, Beşbarmaq mahalının Sayad-Xızı, Baxşılı, Fındığan, Əngilan, Sayadlar, Saadan, Təkə-Şıxı, Təkəli kənd- lərinin məhz türk əsilli əhalidən ibarət olduğu qeyd edilmişdir. Göyxan mahalı barəsində isə demək olar ki, ümumiyyətlə heç bir məlumat verilməmişdir. 1931-ci ilin arxiv sənədlərində bu mahalın əhalisinin də milliyyətcə türk olduğu qeyd edilmişdir. Bu camaatın həyat tərzini, adət-ənənələrini, formalaşma tarixini, tayfa və nəsil adlarını tam araşdırmadan, ərazinin toponimlərini tədqiq etmədən fikir yürütmək düzgündürmü? Əlbətdə ki, yox. XIX və XX əsrin (1935-ci ilə qədər) arxiv sənədlərində milliyyətinin türk olduğu təsbit edilmiş, isalu- əfşar, xirək-əfşar, dəlülər-əfşar, xız (quz), qazılu, quzman, saruqlu, quşçu, küş, zəngi, gərmiyanoğulları, quzman-qazaq, anasıoğlu, atabəylu, qədirli, çigil, bulaq, muradlu, hacılu, qağalu kimi oğuz tayfa və nəsil adlarını əsrlər boyu yaşatmış dağlıların milli mənsubiyyəti gün kimi aydındır. Bu aydınlıq Rəfail Oğuztürkün 20 ildən artıq vaxt ərzində apardığı dərin və ətraflı tədqiqat işinin nəticəsidir. Dərbənd-Beşbarmaq keçidin- dəki sədlərin inşa tarixləri isə fərqli rakursdan açıqlanmış, Beşbarmaq dağının qaynaqlardakı müxtəlif adlarının izahı təd- qiqata cəlb olunmuşdur. Monoqrafiyanın tərkib hissələri olan “Sədlərin inşa tarixləri haqqında”, “Tarixdə Dərbənd-Beşbar- maq sədlərindən vahid müdafiə sistemi kimi istifadə etmiş dövlətlər”, “Sədlərin adları ilə bağlı açıqlamalar”, “Ən qədim zamanlardan oğuz türklərinin yurdu olmuş Xızıya 1044 və ya 1045-ci ildə səlcuq oğuzlarının – Arslan Yabqunun elatının gəlişi və məskunlaşması tarixi”, “XIII-XVII əsrlərdə Beşbar- maq dağı ətrafına gəlmiş türksoylu tayfalar”, “Sovetlər döv- ründə dağlıları mənsub olduqları azər-türk köklərindən ayırmaq cəhdləri”, “Beşbarmaq dağı ətrafında məskunlaşmış dağlıların kökündə duran tayfalar, nəsillər, onların adət-ənənələri və yaşadıqları ərazinin toponimləri”, “XIX-XX əsrlərdə dağlıların 6 işğalçılara qarşı mübarizəsi” adlı bölmələrdə Azərbaycan tarixinin (vətənimizin şimal-şərq zonası ilə əlaqəli) bir sıra problemlərini aydınlaşdıran dəqiq və dolğun faktlar öz əksini tapmışdır. Öncə sədlərin, istehkamların inşa tarixi haqqında mənbələrdə olan məlumatlar nəzərdən keçirilmiş və bu mənbə- lərin özündə olan təzadlar qeyd edilmişdir. Monoqrafiyada qədim As-ər ölkəsi və onun paytaxtı, As istehkamı, Xız qalası, As-Van (Hun-Çin) müharibələri, Xızır və Musa peyğəmbərlə- rin tarixi görüşü haqqında müqəddəs İncildə, Quranda, skan- dinav saqalarında, Çin əfsanələrində, “Nart” eposunda, qədim oğuznamələrdə verilən məlumatlar bir araya gətirilmiş, tarix ədəbiyyatında verilən məlumatlarla, faktlarla uzlaşdırılmışdır. Tədqiqat işində Beşbarmaq dağı ətrafında məskunlaşmış əhali- nin (dağlıların) qədim oğuztürk mənşəli olduğu və XI-XVII əsrlərdə bu ərazilərə gəlmiş səlcuq oğuzlarının, şahsevənlərin bu camaatın təşəkkülündə iştirakı tarixi faktlarla sübuta yetiril- mişdir. Düşünürəm ki, monoqrafiya həm geniş oxucu auditoriyasına təqdim olunmaq, həm də ixtisas üzrə mütəxəssislərin yetişdiril- məsi baxımından dəyərli elmi mənbədir. Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Memarı, memarlıq doktoru, Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyasının akade- miki, Şərq Ölkələri Beynəlxalq Memarlıq Akademiyasının müxbir üzvü, professor Nəriman Əşrəf oğlu Əliyev 7 Türk dünyasının dahi yazarlarından olan Cəfər Cabbarlının, “pantürkizm”də günahlandırılaraq şəhid edilmiş Mikayıl Müşfiqin, sovetlər dövründə “Oğuz” təxəllüsü ilə çıxış etməsi yasaqlanan Cabir Novruzun əziz xatirəsinə ithaf edirəm MÜƏLLİFDƏN Azərbaycan tarixçiləri S.Əliyarovun və Y.Mahmudovun re- daktəsilə çap edilmiş “Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar” kita- bında yazılır: “Kitabda verilən qaynaqlar bir-birindən istər mənşəcə, istərsə də mahiyyətcə seçilir. Onların yalnız bir qismi Azərbaycan mənəvi mühitinin yetişdirməsidir, böyük bir hissəsi isə ayrı-ayrı ölkələrdə, tarixin ayrı-ayrı dövrlərində yazılmış tarixi-coğrafi əsərlər, gündəliklər və b. məxəzlərdən- dir. Buna görə də, topludakı qaynaqlar tariximizə baxışda bir- birindən seçilən iki yanaşma meyarına əsaslanan şərti qruplara bölünür. Bunlardan birincisi, indiki tarixşünaslıqda «özünü təsviretmə» adlanan üsulla bağlıdır, yəni Azərbaycan tarixinin acılı-sevincli hadisələrinə sanki bu ölkənin öz vətəndaşının gözü ilə baxırıq, bu tarixi və onu təmsil edən xalqı sanki «ev güzgüsündə» görürük. İkinci qrup qaynaqlar «özgələrin boyası ilə» yaranıb, yəni bu qaynaqlar başqa ölkələri və xalqları təmsil edən müəlliflərin yazılarıdır. Söz yox, hər iki qrup qaynaqların obyektiv və subyektiv üstünlükləri və çatışmazlıqları var, buna görə onların hamısına indiki mənbəşünaslığın tənqidi gözü ilə baxmaq tələb olunur” (22, s. 5). Zənnimcə qaynaqların təsnifat- landırılmasında «ev güzgüsü» və «özgələrin boyası» ifadələri o qədər dəqiq oxşatmalardır ki, bu ifadələrin əvəzlənməsi müm- künsüzdür. İstər Çar Rusiyası, istərsə də onun xələfi sovet imperiyası dövründə qaynaqların birtərəfli tədqiqi Azərbaycan xalqının tarixinin subyektiv izahına gətirib çıxarmışdır. Xüsu- silə də azərbaycanlıların soykökü tarixi ilə əlaqəli məsələlərdə Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|