Microsoft Word X?z? v? Siy?z. ?h tar doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
14 mi” də, uydurma “erməni soyqırımı” məsələsi də rus imperializ- minin doğub dünyaya gətirdiyi saysız-hesabsız miraslardandır. Hal-hazırda dünyanın bir çox xalqları kimi, azərbaycan xalqı da rus imperializminin “mirasları” ilə mübarizə aparmaq məcburiy- yətindədir. Son zamanlar xalqın öz keçmişinə olan marağı daha da art- mışdır. Belə ki, həm mədəni, həm sosial, həm də elmi-texniki tərəqqi yolunda yüksək nailiyyətlər əldə etmiş ölkəmizin vətən- daşı bu gün siyasi arenada baş verən hadisələri dərk etmək üçün keçmişini daha dərindən öyrənməyə ehtiyac duyur. Bu gün Azərbaycan həqiqətlərini rus şovinizminin, erməni fitnəkarlığının ləkələrindən təmizləmək xalqımızın ziyalılarının qarşısında duran təxirəsalınmaz vəzifələrdən biridir, bəlkə də birincisidir. Doğma vətənimizin yüzlərlə tarixi abidələrindən biri olan, şi- mal-şərq tərəfdən ulu əcdadlarımızın inşa etdiyi Dərbənd-Beş- barmaq sədlərinin, bu sədlərin bu günə qədər gəlib çıxmış izləri- nin, fraqmentlərinin və hərbi-tarixi əhəmiyyətinin araşdırılması xalqımızın qədim və şərəfli tarixinin öyrənilməsi baxımından ən aktual mövzulardan biridir. Çar Rusiyası və Sovet Rusiyası işğalı dövründə Qarabağın, ümumiyyətlə qərbi Azərbaycanın “erməniləşdirilməsi”, şərqi Azərbaycanın “farslaşdırılması” kimi çirkin siyasi məqsədlər güdən tendensiyalar uzun müddət öz mövqeyini saxlamış və xalqın mənəviyyatına ağır zərbələr vurmuşdur. Məhz bu səbəb- dən, hər memarlıq abidəsinin, hər arxeoloji obyektin, o cümlə- dən Dərbənd-Beşbarmaq sədlərinin diqqətlə öyrənilməsi vacib əhəmiyyət kəsb edir. Dərbənd-Beşbarmaq keçidindəki sədlər barəsində I və II əs- rin yunandilli və latın müəlliflərinin, Bizans, alban, erməni tarixçilərinin, Ərəb Xilafəti dövründə yaşamış ərəb tarixçilərinin əsərlərində, eləcə də müasir dövrdə yazılmış bir çox əsərlərdə yetərincə məlumat verilmişdir. XIX əsrin sonlarından başla- yaraq bu günümüzə qədər sədlərin öyrənilməsi baxımından 15 arxeoloqlar, tarixçilər bir sıra tədqiqat işləri aparmışlar. Lakin bu günə qədər Dərbənd-Beşbarmaq keçidindəki sədlərin inşa tarixi ənənəvi olaraq sasanilər dövrü ilə əlaqələndirilmiş, bu barədə məlumat verən qaynaqların özlərində olan təzadlar diq- qətdən yayınmışdır. Digər tərfdən Dərbənd-Beşbarmaq keçi- dində olan indiki Quba, Qusar, Xaçmaz və Şabran rayonları ötən illər ərzində müəyyən qədər öyrənilsə də, Beşbarmaq dağı ətrafındakı Xızı və Siyəzən rayonlarının tarixinin, etnik tərkibi- nin, toponimlərinin öyrənilməsi üzrə tədqiqat işləri demək olar ki, yox dərəcəsindədir. Bu vaxta qədər bu ərazilər haqqında söylənilən fikirlər əsasən “ötəri baxış” xarakterli olmuşlar. Dərbənd-Beşbarmaq keçidindəki sədlərin inşa tarixlərinin tamamilə fərqli rakursdan açıqlanması, Beşbarmaq dağının qaynaqlardakı müxtəlif adlarının izahı, Xızı və Siyəzən rayon- larının tarixinin, etnik tərkibinin, toponimlərinin tarixi faktlar əsasında araşdırılması ilk dəfə tədqiqata cəlb olunmuşdur. Təd- qiqatın qarşısında duran başlıca məqsəd və vəzifə: sədlərin inşa tarixlərinin açıqlanması; Beşbarmaq dağının qaynaqlardakı müxtəlif adlarının izahı; Xızı və Siyəzən rayonlarının tarixinin, etnik tərkibinin, toponimlərinin tarixi faktlar əsasında araşdı- rılması; elmi-praktik tələblər əsasında konkret təkliflərin veril- məsi. Qeyd etdiyimiz kimi, Xızı və Siyəzən rayonlarının tarixi, et- nik tərkibi, toponimləri ümumiyyətlə öyrənilməmiş, etnik tərki- bi yalnız türk soylarından təşəkkül tapmış Xızı əhalisi və böyük əksəriyyəti türk soylarından formalaşmış Siyəzən camaatı, sovet dövrünün siyasi xəttinə uyğun olaraq, başqa adlarla adlandırıl- mış, son zamanlar isə tarixi faktlara əsaslanmadan bu rayonların əhalisi haqqında tamamilə yanlış fikirlər söylənilmişdir. Şübhə- siz, tarixşünaslığımızda təhlil edilmiş faktlarla yanaşı, kifayət qədər araşdırılmamış, mübahisəli, bəzən də ziddiyyətli mülahi- zələr də vardır. Aydındır ki, mübahisələr obyektiv və elmi mü- badilə səpkisində aparılmalıdır. 16 Tədqiqat işində elmi yeniliklərdən biri müqəddəs Qurana mənbə kimi istinad edilməsilə əlaqədardır. Bir zaman Səlcuqi- lər, Osmanlı, Səfəvilər kimi böyük dövlətlər qurmuş, islam dün- yasını Xaç yürüşlərindən xilas etmiş ulu babalarımız, qüdrətli oğuz igidləri, Qərbin aşkar himayəsi altında İranda doğulmuş, müqəddəs Quranın hökmlərini inkar edən dini fanatizmin təsiri- lə biri-birinə düşmən kəsildilər. Məhz bu dini fanatizmin təsiri altına düşmüş türk ölkələri nəticədə nə Çar Rusiyasına, nə də sovet Rusiyasına qarşı, demək olar ki, heç bir layiqli müqavimət göstərə bilmədilər, əsarətə düşdülər. Başımıza gələn fəlakətlərin kökündə duran məsələlərin biri, bəlkə də ən əsası dini fanatizm olmuşdur. Sovetlər dövründə də müqəddəs Quran müsəlmanlar- dan “əlçatmaz məsafədə” saxlanmış, uzun illər ərzində din adı altında xurafat təbliğ edilmişdir. Bu xurafat Türk xalqının, ümu- miyyətlə islam dünyasının vəhdətinə qarşı yönəlmiş vasitədən başqa bir şey deyil. Bu gün də İranda və bəzi başqa yerlərdə təb- liğ edilən dini fanatizmin islam dininə heç bir aidiyyəti yoxdur. Müqəddəs Quran insanlarda vətənə, ailəyə, valideynlərə, qonşu- lara, qohumlara sevgi, böyüklərə hörmət, halallıq, düzgünlük kimi gözəl xüsusiyyətlər tərbiyə etməklə yanaşı hər cürə zorakı- lığı, xurafatı, hiyləgərliyi, ikiüzlülüyü kəskin şəkildə pisləyən, insanları sülhə, fiziki və ruhi sağlamlığa səsləyən Allah kəlamı- dır. Bütün bunlarla yanaşı Quranda coğrafiya, tarix, fizika, kim- ya və s. elmlərə aid misilsiz məlumatlar vardır. Qərb tarixçiləri- nin öz tədqiqatlarında İncilə, Tövrata istinad etmələri çoxdan bir ənənəyə çevrilmişdir və təkcə “miladdan əvvəl”, “miladdan son- ra” ifadələrinin bütün dünya tarixçiləri tərəfindən tətbiq olunma- sını misal göstərməklə bu ənənənin həm qədimliyi, həm də miq- yası məlum olur. Bu gün səmavi kitablarda verilən məlumatlar elmi şəkildə, daha dərindən araşdırılır. Bu tədqiqat işində, ilk dəfə olaraq, tunc dövrünün başlanma- sına səbəb olmuş “Qalay yolu” geniş müzakirə obyektinə çev- rilmiş, Herodotun, müqəddəs Quranın, İncilin verdiyi məlumat- larla tarixi faktlar uzlaşdırılaraq Qalay yolunun marşrutu müəy- Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|