Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
19 gücü ilə çağdaş ədəbiyyata, sənətə ədəbi-bədii, tənqidi təkan verən tənqidçi, “məsul vəzifədə olsa da “vaxt azlığı” çərçi- vəsində döyünən, çırpınan qəlbi ilə çağdaş ədəbiyyatımızın aparıcı qüvvəsi” sayır, digər tərəfdən Elçini, V.Yusifli, T.Əliş- oğlu, Ə.Cahangiri öz əlinə almaqda, tənqidçiləri də Elçinin nəzərində olmaq xatirinə ondan yazmaqda qınayır. Maraqlıdır, əgər Q.Nəcəfzadə bir şair kimi Elçinin yazıçı, tənqidçi məziy- yətlərini görə və qiymətləndirə bilirsə, bəs tənqidçilərin bunu görməsi, qiymətləndirilməsi niyə qəbahət sayılmalıdır. Axı bu tənqidçilərdən hər biri sırf Elçin yaradıcılığından çıxış edirlər. Lütfanə təriflər içərisində itib-batmırlar. Özü də təkcə Elçindən yox, heç bir məsul işdə çalışmayan şairdən də, yazıçıdan da ədəbiyyatın sıra nəfəri kimi yazıblar. Elə təkcə V.Yusifli adı kifayətdir deyək ki, sənətə ilk vəsiqə alan bir çox cavan şair- lərin təqdimini onun imzasından tanımışıq. Hətta buna görə dəfələrlə qınanılıb da. Eləcə də T.Əlişanoğlunun “neo-60 cılar” və digər məqalələri kimlərəsə mübahisəli görünsə belə ça- ğımızın ədəbi gəncliyinə diqqətin əlaməti deyilmi? O cümlədən də Ə.Cahangir bu gün məsul vəzifədə çalışan Elçindən ədəbiyyatın sonbeşik şairi Aqşinə qədər yazmağı vacib bilirsə onda bu cür umu-küsüyə lüzum varmı? Q.Nəcəfzadə yazır: “60-cı illər ədəbiyyatı ona görə seçilə bildi ki, R.Rza gənc ədəbiyyatı müdafiəyə qalxdı. Elçini, İ.İsmayılzadəni, Ə.Salahzadəni, V.Səmədoğlunu, V.Nəsibi, bir neçə başqalarını öz qanadları altına aldı. Bəs 60-cılardan kim 90-cı illərdə ədəbiyyata gələnləri müdafiə edir?” Bəli, R.Rza böyük fədakarlıq və cəsarət göstərərək gəncləri yaşlı nəslin hücumundan qoruyub. Görəsən 90-cıları kimin hücumundan qorumaq lazımdır. Axı onlar özləri hücuma keçiblər (ən yaxşı müdafiə hücumdur!). Və əgər bu hücumda “keçmişə atılan daşlar”ın ən böyüyü dünənin cəfakeş şairinə atılır və ona bu cür “minnətdarlıq” bildirilirsə, onda çətin ki, bundan sonra hansı şair, yaxud yazıçı xeyirxahlıq sevdasına düşə. Ümumiyyətlə, bu gün ədəbi prosesdə ən ağrılı məqam ədəbi tənqid problemi deyil, yox, daha çox ədəbi nəsil problemidir, irs-varis münasi- 20 bətlərində hökm sürən nizamsızlıqdır, “keçmişə atılan daşlar”ın mənəvi ağrılarıdır. 90-cılar “yeni ədəbiyyat” yaratmaq iddia- sına düşüb şair və yazıçıları onlara mane olmaqda qınayırlar. Bu qınaqdan tənqidçilərə də pay düşüb. Ədəbi tənqidin 90-cılar haqqında fikirləri onları razı salmır, birinin sözünü digəri həzm eləmir. N.Cəfərov 60-cı illərin ədəbi tənqidi haqqında yazır ki, 40-45-ci illərin ədəbi tənqidi 60-cı illərdə meydana çıxan ədəbiyyatı başa düşməkdə özünün nəzəri-estetik təsdiqini ta- nımaq üçün öz tənqidini formalaşdırmağa başladı (halbuki əv- vəlki onillərin tənqidini daha çox ictimai varlığın özü yetir- mişdi), həmin tənqid əsas məqsədi 60-cıları, bir sıra hallarda isə 70-ciləri müdafiə etmək olduğu üçün ədəbi prosesi bütün- lükdə ehtiva edə bilmirdi, xüsusilə 80-cı illərdə bu daha aydın hiss edildi”. Bəlkə hələ də daha çox 60-cılardan yazan ədəbi tənqid 90-cıları başa düşməkdə çətinlik çəkir. Bəlkə də Elçin “bu yazıçı və şairlərlə eyni ədəbi nəslə mənsub olan cavan tənqidçilər də bu cavan yaradıcılıq barədə bir söz demirlər” iradında bunu nəzərdə tutur. Kim bilir, bəlkə də bu tənqid indən belə təşəkkül tapacaq... Amma bu gün söhbət nə vaxtsa təşəkkül tapacaq tənqiddən yox, bu günün tənqidindən gedir. Bu günün tənqidi sabahın sağlam atmosferli yaradıcılıq arena- sını yaratmaq üçün bütün güc və bacarığını səfərbər edib əv- vəlki nüfuzunu bərpa etməlidir. 21 “YENİ ŞEİR” HAQQINDA ESTETİK-NƏZƏRİ FİKRİN MÜƏYYƏNLƏŞMƏSİ Biz özümüzü üçüncü minilliyin proloqunda hiss etsək də, əslində bir mərhələ kimi 1990-cı illərdən tam ayrılmamışıq. Hələ 1990-cı illərdə qaldırılan bir çox məsələlərin rakursunun tapılmasına yeni minillikdə də cəhdlər edilməsi və bu zaman müəlliflərin geridə qoyduqları dövrün öz ritminə əsaslanmaları 90-cı illərə ötüb getmiş gedişat, yaxud "boşluq mərhələsi" kimi yanaşmaq cəhdlərini heçə endirib onun məhz yeni dövrlə bütöv, mükəmməl və mütəşəkkil görünən panoramını yarat- mağı zəruri edir. Təsadüfi deyil ki, tənqidçi Ş.Salmanov da yeni minilliyin təqvimini səciyyələndirərkən bu kontekstdən çıxış edərək, "XXI əsr indi yox, hardasa 90-cı illərin əvvəllə- rindən başlayır" ("XX əsr normal yaradıcılıq əsri idi” (tənqidçi- ədəbiyyatşünas Ş.Salmanovla müsahibə). "Palitra" qəz., Bakı, 2003, 16 sentyabr) - deyə obyektiv mülahizə irəli sürmüşdür. Bu dövr elə bir mərhələdir ki, XX əsr daxilində öz əlahiddəliyi ilə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Keçid dövrü kimi xarakterizə olunan bu mərhələnin bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edən ikili səciyyəsi – onun həm qopub ayrıldığı sovet dövrünün rudi- mentlərini özündə daşıması, həm də bu qalıqlarla mübarizə apararaq yeni biçimdə özünü ifadə etməyə çalışması kimi əlamətlər onilliyin əsas göstəricisini təşkil edir. XX əsrin son onilliyi tariximizə müharibə və şəhidlik, qaçqınlıq və köçkünlük illəri kimi daxil olub. Digər tərəfdən, illərdən bəri gözlədiyimiz, şüurumuzda və ruhumuzda yaşatdı- ğımız müstəqillik kimi tarixi nailiyyətimiz də bu illərin töhfəsidir. Bəli, 1980-cı illərin axırlarında alovlanan xalq mü- cadiləsi ilə yetmiş il hökmfərma olmuş sovetlər imperiyası öz fəci sonluğuna vardı və Azərbaycan ötən əsrin əvvəllərində qazanmış olduğu müstəqilliyin tarixi varisliyini yenidən elan etdi. Bununla da cəmiyyətin bütün sferalarını əhatə edən sahə- lərin, o cümlədən, poetik düşüncə sisteminin qarşısında yeni Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|