Microsoft Word zahid -ders vesaiti docx
Yüklə 4,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
143 dəhlizinin tətbiqiq yeni əməliyyat strukturunu nəzərdə tutmaqla MB iqtisa- diyyatda pulun dəyərinə təsir etmək imkanların genişləndirəcəkdir. Mərkəzi Bank pul siyasətini aşağıdakı alətlər vasitəsilə həyata keçirir: 1. açıq bazarda əməliyyatların aparılması; 2. faiz dərəcələrinin müəyyənləşdirilməsi; 3. kredit təşkilatları üçün məcburi ehtiyatların müəyyənləşdirilməsi; 4. kredit təşkilatlarının yenidən maliyyələşdirilməsi; 5. depozit əməliyyatlarının aparılması; 6. bank əməliyyatlarının məhdudlaşdırılması; 7. beynəlxalq təcrübədə qəbul edilmiş pul siyasətinin digər alətləri. 8. Mərkəzi Bank müəyyən edilmiş məqsəd və funksiyalarına uyğun olaraq bu Qanunun 29.1-ci maddəsində göstərilənlərdən özünə müvafiq alətləri tətbiq edir. Mərkəzi Bank pul siyasəti üzrə hədəflərinə nail olmaq üçün faiz dəh- lizinin parametrləri, məcburi ehtiyat normaları, açıq bazar əməliyyatları kimi alətlərdən aktiv istifadə etmişdir. Mərkəzi Bank açıq bazarda aşağıdakı əməliy- yatları apara bilər: dövlətin buraxdığı qiymətli kağızlarla alqı-satqı və digər ə məliyyatlar; özünün buraxdığı qiymətli kağızlarla alqı-satqı və digər əməliy- yatlar; xarici valyuta ilə alqı-satqı və digər əməliyyatlar. Pul siyasətinin həyata keçirilməsi məqsədilə buraxılan Mərkəzi Bankın borc qiymətli kağızlarının buraxılışı və dövriyyəsi qaydaları qanunvericiliklə müəyyən edilir. Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini və öz əməliyyatları üzrə faiz dərəcələrini müəyyənləşdirir, ölkədəki mövcud makroiqtisadi durumu və maliyyə bazarının vəziyyətini nəzərə alır. Mərkəzi Bank öz əməliyyatları üzrə faiz dərəcələrini pul bazarının likvidlik vəziyyətini nəzərə alaraq özünün açıq bazar, yenidən maliyyələşdirilmə və depozit əməliyyatları üzrə faiz dərəcələrini təsbit etməklə və ya hərraclarda tələb və təklif əsasında müəyyənləşdirir. Mərkəzi Bank müəyyən etdiyi uçot dərəcəsini və öz əməliyyatları üzrə faiz dərəcələrini dərc etdirir. Mərkəzi Bank kredit təşkilatlarına məcburi ehtiyatlar saxlamaq barədə göstəriş verə bilər. Məcburi ehtiyatlar Mərkəzi Bank tərəfindən pul siyasətinin həyata keçirilməsində istifadə olunan əsas alətlərdən biri olaraq pul kütləsini və bank sisteminin likvidliyini tənzimləyən mexanizmdir. Ehtiyatlar depozitlərin faizi nisbətində müəyyən edilir və Mərkəzi Bankda saxlanılır. Tələb olunan ehtiyatların norması, hesablanması və saxlanması qaydası Mərkəzi Bankın darə Heyəti tərəfindən müəyyən edilir. Məcburi ehtiyatlar təmin edilmədikdə, Mərkəzi Bank ehtiyatı təmin et- məyən kredit təşkilatına və onun inzibatçılarına qarşı Azərbaycan Respublika- sının nzibati Xətalar Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş inzibati tənbeh tədbirlərini tətbiq edə bilər.
144 Məcburi ehtiyatlar depozitlərin valyutasında (manat və xarici valyuta) Mərkəzi Bankda bankın müvafiq müxbir hesablarında saxlanılır. Pul siyasətinin həyata keçirilməsi məqsədilə Mərkəzi Bank tərəfindən kredit təşkilatlarının yenidən maliyyələşdirilməsi həyata keçirilir. Bu zaman verilən kreditlər dövlət qiymətli kağızları, dövlətin və digər etibarlı emitentlərin qarantiyaları və zaminliyi, xarici valyuta, qızıl, müxtəlif formada qiymətli metallar və digər aktivlərlə təmin olunmalıdır. Yenidən maliyyələşdirilmənin forma, qayda və şərtlərini Mərkəzi Bankın darə Heyəti müəyyən edir. Kreditlər kredit təşkilatlarının baş idarələrinə verilir. Depozit əməliyyatları Mərkəzi Bank özünün müəyyən etdiyi şərtlərlə və qarşılıqlı razılaşma əsasında kredit təşkilatlarından depozitlər cəlb edə və onlarda depozitlər yerləşdirə bilər. Pul siyasətinin həyata keçirilməsi məqsədilə istisna hallarda, qanunverici- liyə müvafiq olaraq, Mərkəzi Bank kredit təşkilatları tərəfindən aparılan ayrı- ayrı əməliyyatları müvəqqəti məhdudlaşdıra, o cümlədən onların əməliyyatları üzrə faiz dərəcələrinin aşağı və yuxarı hədlərini müəyyənləşdirə bilər.
Sistemli bank böhranının başlanğıcı ümumilikdə bank sektorunda müstəsna rolu olan bir və ya bir neçə bankın ödəmə qabiliyyətində ciddi problemlərin yaranması ilə bağlı ola bilər. Bu cür bankların dağılması «domino effekti»ni təhrik edə və bununla da sistemli böhran yarada bilər. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində bank böhranları qanunauyğun haldır və ona xas olan immanent disproporsiyalar və ziddiyyətlərlə şərtləndirilir. Bu çər- çivədə bank sektorundakı böhranların səbəblərini araşdıran elmi-tədqiqat işləri son illər artmaqdadır. Məlum olduğu kimi, dünya maliyyə böhranı (2008) Amerikanın daşın- maz əmlak bazarında möhtəkirlikdən başlanmışdır. Bundan başqa, törəmə maliyyə alətlərinin yaranma səbəblərindən biri risklərdən qorunmaq olsa da, onların spekulyativ məqsədlə istifadəsi sürətlə artdı. poteka “köpüyü” partlayaraq, bütün dünyada bank sektorundakı böhrana təkan vermişdir ki, bu da, öz növbəsində, dünyanın bütün dövlətlərinin iqtisadiyyatında real sektorda resessiyaya səbəb olmuşdur. Bütün bunlar maliyyə bazarlarında güvən amilinin itməsinə və çaxnaşmanın yayılmasına gətirib çıxardı. Amerikanın bank sistemində başlayan böhran sürətlə dünyanın inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrinə yayıldı. ABŞ-ın iqtisadiyyatda dərinləşən tənəzzül meyilləri qlobal iqtisadi artıma mənfi təsir edən mühüm amillərdən biridir. ABŞ iqtisadiyyatında tələbin zəifləməsi Avropanın ixracyönümlü iqtisadiyyata malik ölkələrində iqtisadi Yüklə 4,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|