Microsoft Word Zamanin axari 2
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
74 tanıyanların hər biri tərəfindən qəbul olunurdu. «Şah İsmayılın vaxtında… Azərbaycan dili dövlət dili kimi rəsmiləşir. Azərbaycan dili nəinki saray danışıq – ünsiyyət vasitəsi kimi işlənir, eyni zamanda dövlətlərarası yazışmalar bu dildə aparılır». (22) Amma təəssüflər olsun ki, Azərbaycan ədəbi dilinin taxta çıxdığı Şah İsmayıl Xətai dövrü onun varisləri zamanında istənilən səviyyədə qoruna bilmədi. Getdikcə fars dilinin sarayda və idarəçilikdə üstünlüyü müşahidə olundu. Azərbaycan dilinin tarixi haqqını qazanması 500 il ağrılar, əziyyətlərdən sonra – ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra baş tutdu. Bu dahi öndər hər şeydən əvvəl dil ətrafında yaradılmış süni siyasi konyunkturaları aradan götürdü. Azərbaycan xalqının tarixən formalaşmış dili ətrafındakı mübahisələrini optimal məcraya yönəltdi. Ana dilində gözəl danışmağın, yazmağın, siyasi, diplomatik görüşlər keçirməyin, qısa, məzmunlu müsahibələr verməyin, şirin, incə yumorlar söyləməyin, fikrin, düşüncənin qısa, konkret, birbaşa ifadə formalarını çatdırmağın nümunəsini nümayiş etdirərək hər bir vətəndaşda müstəqil dövlətimizin dilinə sevgi hissi yaratdı. Mətbuatın, elektron- informasiya vasitələrinin geniş şəbəkəsini yaratmaqla ana dilinin inkişafına təkan verdi. Şah İsmayıl Xətainin bir vaxtlar çiçəklənib tez solan Azərbaycan dili arzuları məhz Heydər Əliyevin müdrikliyi və uzaqgörənliyi hesabına gerçəkləşdi. Bu dil – Ana dili – Azərbaycan dili millət durduqca yaşayacaq, dünyəvi dillər sırasında özünə möhkəm yer tutacaq, xalqın milli varlığı, mənəvi mövcudluğu kimi əsrlər boyu inkişaf yolunu uğurla davam etdirəcəkdir.
75 ƏDƏBİYYAT 1. Şeyx Səfiəddin Ərdəbili. «Qara məcmuə». Tərtib edən: doktor Hüseyn Sədiq, Tehran, 2001, səh. 20 2. Yenə orada, səh. 32 3. Yenə orada, səh. 102 4. Yenə orada, səh. 81 5. Həmid Araslı. Azərbaycan ədəbiyyatı: tarixi və problemləri. 1998, səh. 298 6. Salman Mumtaz. Azərbaycan ədəbiyyatının qaynaqları. 1986, səh. 301 7.
А . Крымский . История
Персии
, ее
литературы
и древнейший
философии , Москва
, том
III, 1914-1917, стр
. 139 8. Əzizağa Məmmədov. «Şah İsmayıl Xətainin əsərləri». Bakı, 1973, səh. 5 9. Doktor Cavad Heyət. «Azərbaycan ədəbiyyat tarixinə bir baxış». I cild, Tehran, 1980, səh. 32 10.
Əliyar Səfərli və Xəlil Yusifli. «Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi». Redaktor və köçürəni: Hüseyn Şərqi (Soytürk), Tehran, 1997, səh. 226 11.
Doktor Cavad Heyət. «Azərbaycan ədəbiyyat tarixi». səh. 39
12. «Cahanquşay Xaqan» (Şah İsmayıl) yazılma tarixi, 955- 948-hicri. Tərtib edən doktor Allah Deta Müzəffər, Ravelpendi, 1986, səh. 9 13. «Tribun» jurnalı. İsveç, 1999, № 4, səh. 78 14. Yenə orada, səh. 79 15. Ə. Dəmirçizadə. «Azərbaycan ədəbi dilinin tarixi», I hissə, 1979, səh. 166-167 16.
«Varlıq» jurnalı. Tehran, 1992, № 82-3, səh. 16 17.
«Tribun» jurnalı. № 4, səh. 74 76 18. Adam Oleari. Vermehrete neue Bescheibunq der muscovitischen und persischen Reyse, (Schtesviq, 1656) 512 19.
Voyaqes du chevalier chardin en perse (Paris, 1911, səh. 238)
20. «Varlıq» jurnalı. Tehran, № 109-2, 1377, səh. 20 21. Yenə orada, səh. 19 22. T. Hacıyev. Azərbaycan ədəbi dili tarixi. 1976, səh. 121
«Azərbaycan» qəzeti, 26 sentyabr 2004-cü il
77
«XUDAFƏRİN» MƏNƏVİ KÖRPÜYƏ ÇEVRİLİR
XXI əsrin əvvəlləri Cənubi Azərbaycanda yaşayan soydaşlarımızın mənəvi həyatında böyük oyanışlarla yadda qalır. Xalqın ictimai şüurunun oyanmasında, milli-mənəvi dəyərlərə sahiblik haqqının dərk olunmasında, maarif və mədəniyyətin kütləviləşməsində ən öncül xidmət vasitəsi olan yeni jurnal – «Xudafərin» işıq üzü gördü. Gənc və istedadlı qələm sahibi, tədqiqatçı Hüseyn Şərqinin «Varlıq»dan sonra yaratdığı ikinci milli dərgimizin çap olunma xəbəri nədənsə mənə Şərqdə ilk milli mətbuatın əsasını qoymuş (1875, «Əkinçi»), bir vaxtlar xarici və daxili təzyiqlərə ürək ağrısı ilə dözüb xalqı maarif işığı ilə, gələcəyə aparmaq amalı ilə mübarizə aparan görkəmli maarifçi-demokrat Həsən bəy Zərdabinin cəhalət aləmində qeyri-bərabər mübarizəsini yada saldı. «Əkinçi»nin nəşri əleyhinə çıxan qaragüruhçu Həsən Qoca Hadinin həcvini oxuyub əsəbiləşən Həsən bəy Zərdabi yazırdı: «Fikrim budur ki, bizim Zərdab kəndində Qarabağın sərhəddində bir daş qoydurub onun üstə zikr olan həcvi tamam qazdıram ki, gələcəkdə bizim övladlar o yadigara baxıb bilsinlər mən bu zəhmət ilə milləti islamı-qəflətdən ayıltmaq istəyən vaxtda necə nadanlara rast gəlmişəm» («Əkinçi» qəz. 1877, № 8). Cəlil Məmmədquluzadə yazırdı ki, «Molla Nəsrəddin»i zəmanə özü yaratdı. İranda bugünkü mətbuat bolluğu şəraitində yenicə çapa başlayan «Xudafərin» jurnalı da regiondakı müasir mülayim ictimai-siyasi şəraitdən,
Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|