Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6.Temir birikmalarning oksidlanib qaytarilishi.
- 7. Xulosalar.
- 1. Almashlab ekishning mikrobiologik asoslari.
- 2. Organik o‘git tayyorlashdagi mikrobiologik jarayonlar.
temirga muhtoj. Chunki bu element oksidlanish qaytarilish amalga oshishiga eng moyil elnment. Temir o‘z valentligini oson o‘zgartirib Q2 va Q3 valentlikka aylana bilish qobiliyati, oksidlanish qaytarilishda, ya’niy elektron chiqarib yuborish va qabul qilishda juda ahamitli. Tuproqda temir organik va onarganikshakilda bo‘ladi. Organik shakli fermentlaridan katalaza, perioksidaza, temir sitoxroloksidaza, temirporfirinlik birikmalari tarkibida bo‘ladi. Ko‘pchilik xemosroganogeteretrof (bakteriya, aktinomisitlar, zamburuglar) temirni minerallashtirish qobiliyatiga egalar. Bular ta’sirida aerob sharoitida temir organik birikmalaridan ajralib chiqadi va temir oksidi gidratlarni hosil qilib cho‘kmaga o‘tadi. Ammo, bu jarayon mikroorganizmlarning temirga emas, u bilan birikma hosil qilgan organik moddaga ta’siri natijasida sodir bo‘ladi.
Temirning oksidlanishida bevosita yoki bilvosita ishtirok etuvchi mikroorganizmlar xilma xildir. Suv xavzalarida yashovchi bakteriyalarning Blastokaulis avlodiga, tuproqdagi Seleberna avlodiga, ipsimon bakteriyalarning Leptotripks, Krenotriks avlodiga mansub. Organizmlar shular jumlasidandir. Leptotrikslar 2 valentlik temirt birikmalarini gidrolizlab, aerob sharoitida ulardan 3 valentlik temir birikmalarini hosil qiladilar. Galeionella avlodi vakillari o‘zlaridan kolloid holatida temir oksidi gidratlarini chiqazadilar. Xemolitoavtotrof
Giobasillus ferroksidanis ham oksidlash qobiliyatiga ega bo‘lib, 2 valentlik temirni 3 valentlikka aylantiradi. Mikroorganizmlar boshqa elementlarni ham oksidlash qobiliyatga egadirlar. Masalan: metallogenium silibiotikum aerob sharoitida marganes oksidlaydi va x.k.
Xulosa qilib aytganda tabitda (tuproqda va suvda) turli xildagi mikroorganizmlar mavjud bo‘lib ular turli xil organik va anorganik birikmalarga ta’sir qiladilar. Bularning faoliyati natijasida shu moddalarda parchalanish, oksidlanishi, qaytarilish sodir bo‘lib, o‘simlik va boshqa tirik mavjudotlar o‘zlashtira oladigan shakllarga aylanadilar. Shu bilan tabiatdagi moddalar almashinuvini muvozanatida saqlashga ham o‘z hissalarini qo‘shadilar. SAVOLLAR: 1. Oltingugurt birikmalarining biologik sikli sodir bo‘lishi yo‘llari qanday bo‘ladi. 2. Oltingugurtlik organik birikmalaridan qaysi birlari tuproqda mavjud bo‘ladi. 3. Anorganik oltingugurt birikmalari oksidlanishi va unda ishtirok etuvchi mikroblar nimalari bilasiz? 4. Oltingugur anorganik birikmalari qaytarilishi qanday sodir bo‘ladi? 5. Fosfor saqlovchi anorganik birikmalar o‘zgarishi qanday sodir bo‘ladi? 6. Fosfor saqlovchi anorganik birikmalar nimalar va ularning ahamiyati nimada? 7. Temir birikmalarning oksidlanib qaytarilishini yuzaga keltiruvchi mikroorganizmlardan qaysi birlarini bilasiz? 8. Temir birikmalari oksidlanishi - qaytarilishi ahamiyati nimada?
8-MAVZU: TUPROQ UNUMDORLIGINI OShIRIShNING MIKROBIOLOGIK ASOSLARI. Reja:
1. Almashlab ekishning mikrobiologik asoslari 2. Organik o‘gitlar tayyorlashdagi mikrobiologik jarayonlar 3. Rizosferadagi mikroorganizmlarning o‘simliklar uchun ahamiyati 4. Mikrobiologik preparatlarni qo‘llash samaradorligi A) Azotobakteriyaning qo‘llash B) Fosforobakteriyani qo‘llash V) Ko‘k-yashil suv o‘tlari va silikat bakteriyalarini qo‘llash 5. Xulosalar Adabiyotlar: 1,11,7
Qishloq xo‘jaligi ekinlarini o‘stirish jarayonda tuproqdagi elementlarini o‘simliklar o‘zlashtiradi va tuproqda ozuqa elementlar miqdori kamayib tuproq kambagallashaveradi. Shuning uchun albatta tuproqqa o‘git kiritish lozim bo‘ladi. O‘git ishlab chiqarish va uni tuproqqa kiritish albatta ko‘p xarajat talab etadi. Agar yerga har yili bir xildagi o‘simlik ekilaversa (monokultura) yerning kambagallashuvi yanada kuchayadi. Shuning uchun qishloq xo‘jalik ekinlarini navbatma-navbat almashab ekib turish lozim. Ba’zi o‘simliklar tuproqni bir tomonlama
kambagallashtirad, shuningdek, ketma-ket kasallik qo‘zgatuvchilari va ildizdan chiqazadigan moddalar bir xil bo‘lgan o‘simliklarni ekish ham samarasizdir. Almashlab ekishda albatta shunga rioya qilish lozim. Ammo, ba’zi o‘simliklar ildizidan chiqqan modda ikkinchisiga ta’sir qiladi buni «allelotsatiya» (kimyoviy ta’sir etish) deyiladi. Masalan: suli ildizi (skopolotin, kumarin), zigir ildizi (aromatik moddalar), beda (alkoloid), kand lavlagi (siklik birikmalarni) ajratib chiqaradi va bular mikroblarga ham ta’sir etadi. Shuning uchun almashlab ekishda har xil usullar qo‘llaniladi. Almashlab ekishda dukkaklilardan foydalanish, ularni keyingi, ekilgan o‘simliklarga ijobiy ta’sir etishligini ko‘rsatgan, chunki tuproqda qolgan mikroorganizmlar keyingi o‘simlik uchun ham moddalarni o‘zlashtirib berish qobiliyatini yo‘qotmagan. Dukkakdoshlar tuproqni azotga boyitishini azotfiksatsiya jarayonidan bilasiz. Dukkakdoshlar boshqa yana ba’zi o‘t o‘simliklari ildizi va barglarida ham azot o‘zlashtiruvchi mikroorganizmlar mavjud bo‘lib, bulardan ham dehqonchilikda foydalanish mumkin.
Tuproq unumdorlishigi oshirishda atrof muhit tozaligini organik o‘gitlarni tuproqqa kiritish ahamiyati kattadir. Ammo go‘ng tarkibidagi foydali elementlarni ko‘p yo‘qotmaslik choralarini ham ko‘rish lozim. Organik o‘gitlarga go‘ng, kompost, shaxar chiqindilari kirib tarkibida 20-24% organik modda, azot, fosfor, kaliy va suv mavjud bo‘ladi. Go‘ngni saqlash D.P.Pryanishnikov tavsiyasi bo‘yicha. 1. Hayvonlar tagida; 2.Chirtish churuqchalarida; 3. «Sovuq» go‘ng tayyorlash go‘ng saqlash joylarida darhol zichlash yo‘li bilan; 4. «Issiq» go‘ng tayyorlash uni govak holda havo chiritib, kam-kamdan zichlab berish bilan amalga oshiriladi. «Sovuq» go‘ngni betonlangan maxsus chuqurlarda (suyuq massa oqib ketadigan quduqchalari mavjud bo‘lgan) zichlab saqlanadi. Bunda mikrobiologik jarayonlar 30-40 o S atrofida boradi. «Issiq» go‘ng tayyorlash zichlanmagan 1 metr qalinlikda go‘ngni saqlab 3-4 kundan keyin uni zichlab, Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|