Milan Uzelac metafizika
Yüklə 2,87 Kb. Pdf görüntüsü
|
Milan Uzelac Metafizika www.uzelac.eu 140 fizikalistički i metafizički. U saznajno-teorijskom smislu, pitanje je o saznajnom temelju (ratio cognitionis), odnosno o obeležju individualiteta a ta obeležja - oznake individualnosti (notae individuantes) - jesu: forma, figura, mesto, vreme, ime, odnosno: prostorna i vremenska određenja, forma, određena mesta u jednom kauzalnom sledu, psihički odnos prema individualnom ja. U fizikalnom smislu, princip individuacije leži u konkretnom izvoru određene stvari, u njenoj prostornoj formi, i u fizički određenom sapostavljanju, u određenom načinu, kao što forma uređuje delove. Stoga je opravdano da se princip individuacije traži u izvoru određene stvari. Metafizički smisao principa individuacije možemo nazreti onda kad se postavi pitanje unutrašnjeg temelja individuacije; tada je reč o metafizičkom principu individuacije, pa se shodno tome postavlja pitanje: čime je uslovljeno to da numeričko jedinstvo (individuacija) pripada određenoj stvari tako da je na osnovu toga u sebi nedeljiva, a odeljiva od sveg drugog? Koji je to temelj koji uslovljava da pojedinačni individuum (Sokrat) ne može biti ponovljiv, već da se može javiti samo jednom (apsolutna individuacija)? Ili, na osnovu čega je određen individuum (sa njegovom specifičnom prirodom) nešto različito od mnoštva drugih individuuma koji s njim imaju opšti, zajednički karakter (relativna individuacija)? Ovo pitanje deli filozofe u suprotne tabore i time se otvara pitanje o univerzalijama. Na jednoj strani su nominalisti; oni odriču realnost opšteg (universale) i shodno tome, oni moraju konsekventno zastupati stav da bi sve, nezavisno od toga da li je telesne ili duhovne prirode, moralo biti individualno, a individuacija pripada biću isto kao i jedinstvenost (Einheit), te bi shodno tome, s jedinstvenošću ona morala biti identična. Na drugoj strani su realisti koji tvrde da je opšte uvek realno, kako u slučaju Milan Uzelac Metafizika www.uzelac.eu 141 da (a) postoji opšta realnost nezavisna od pojedinih stvari, tako i da (b) opšte postoji kao nesamostalni sadržaj bića. Obrađujući princip individuacije, Lajbnic polazi od stava da nema u čitavom svetu dve suštinski jednake stvari (principium indiscernibilium) i dolazi do teze: Omne individuum sua tota entitate individuatur. On smatra da svaka pojedinačna stvar biva pojedinačna zahvaljujući njenom sadržaju bića, odnosno, zahvaljujući njenoj svrhovitoj determinisanosti 131 . Uvid da bi individuacija i jedinstvo (odnosno suština) bili identični, počiva na zamenljivosti esse essentiae i esse existentiae. Tačno je, da je individuacija data sa suštinom, odnosno sa bićem i to onda kad mi pod suštinom mislimo suppositum (hipostasis, konkretni subjekt koji leži u temelju univerzalija i akcidencija, tj. pojedinačnu supstanciju koja je u sebi završena, kompletna i zatvorena) u njenoj potpunoj određenosti. U tom slučaju termin individuacija je identičan s pojmom subzistencija. Ali, pitanje dalje glasi: gde u dovršenom konkretnom subjektu (suppositum) leži princip individuacije? To ne može biti u subzistentnoj suštini kao takvoj, jer je forma (unitas formalis) ponovljiva i ne može biti princip (unitas individualis) koji je po svome bivstvu neposrednost (incommunicabilitis). Isto tako, i suština ne bi sama po sebi mogla biti princip individuacije, jer joj se prethodno mora pridodati egzistencija. Suština je isto tako ponovljiva, a ono što prvo ima egzistenciju, jeste individualno, neposredno i neponovljivo 132 . 131 Slično mišljenje sreće se već i kod Franciska Suareza; no, kako on ne pravi realnu razliku između suštine i egzistencije, kao što to čini tomistička filozofija razmatrajući princip individuacije, Suarez dolazi do teze da sama suština već ima temelj u tome što je jedna i što se razlikuje od sveg drugog. 132 Ovome je blisko da se princip individuacije traži, u realističkom smislu, u onom što pripada suštini, u egzistenciji samoj (V. Okam, N. Milan Uzelac Metafizika www.uzelac.eu 142 5.1.3.2. Ako za određenu suštinu kažemo da je pojedinačna (individualna) i to u slučaju ako pripada samo jednom predmetu, a da je opšta, ako pripada više no samo jednoj stvari, problem univerzalija, usmeren načinu egzistencije opštosti, mogao bi se formulisati na sledeći način: kako opšte suštine leže u osnovi pojedinačnih bića? Prvo tumačenje stvarnosti opštih suština Aristotel pripisuje Platonu i to se stanovište, sholastičkom terminologijom, označava kao teorija unversale ante rem; po toj teoriji, opšte suštine, koje Platon naziva idejama, imaju egzistenciju po sebi, što znači da postoje samostalno u odnosu na individuu. Ako bi bilo tako, tada bi bilo nemoguće razumeti opšte suštine. Platon ideje i pojedine stvari uspeva da dovede u neposredni odnos pomoću poređenja, ali, poređenje nije isto što i opštost 133 . Do pravog spora o prirodi univerzalija doći će tek u srednjem veku, zahvaljujući pre svega Porfirijevom spisu Uvod u Kategodije nakon što ga Boetije (470-524) prevede na latinski jezik. Komentarišući svima poznati deo Aristotelovog Organona Porfirije postavlja pitanje: da li rodovi i vrste imaju supstanciju ili postoje samo u našem mišljenju; u prvom slučaju - da li su telesni ili netelesni, u drugom slučaju - da li su odvojeni od čulnih stvari ili u njima i na njima egzistiraju. Na početku spora o univerzalijama stoji Anselm Kenterberijski koji je tvrdio da Kuzanski, Dž. Lok), ili u prostornim i vremenskim određenjima (M. Ekhart; A. Šopenhauer: prostor i vreme kao principi individuacije) koja su data istovremeno sa egzistencijom. D. Skot princip individuacije posmatra kao posebnu osobinu, ili modalitet koji pripada pravoj suštini i označava je kao "haecceitas". Konačno, princip individuacije u bogu jeste apsolutno savršenstvo njegovog "aseiteta", koje ga čini jedinstvenim, neponovljivim bićem. 133 Geyser, J.: Einige Hauptprobleme der Metaphysik, Herder, Freiburg 1923, S. 55. Yüklə 2,87 Kb. Dostları ilə paylaş:
|