Ministry of education of azerbaijan republic sumgayit state university

Magistrantların XXI Respublika Elmi konfransı, 17-18 may 2021-ci il 
361 
ABŞ-ın yeni prezidenti Co Bayden ilə Sisinin münasibətlərinin Tramp ilə müqayisədə daha zəif 
olacağı gözlənilir. Misir hökumətinin xarici siyasətdə Rusiya və Çin kimi dövlətlərə daha çox meyilli olacağı 
gözlənilir. Misir bu ölkələrlə milyard dollarlıq layihələrə imza atmağı planlaşdırır. Buna misal olaraq 
Rusiyanın Misirdə inşası 2029-cu ildə bitəcək nüvə reaktorunun tikintisini qeyd etmək olar.
Dünyadakı bir çox dövlətlər insan hüquqlarının və azadlıqlarının qorunması ideyalarını irəli sürsələr də, bu 
bəhanələrin arxasına sığınaraq öz iqtisadi, siyasi və hərbi maraqlarını həyata keçirmək istədikləri hər kəsə 
məlumdur. Xüsusilə də dünyanın hegemon dövlətlərinin təbii sərvətlərlə zəngin olan dövlətlər uğrunda 
apardıqları mübarizədə ən böyük ziyanı yenə də xalq çəkir. 
MÜASİR TARİX DƏRSİNƏ VERİLƏN ÜMUMİ TƏLƏBLƏR VƏ TARİX DƏRSİNİN
XÜSUSİYYƏTLƏRİ
 
İbrahimov C.S.

Sumqayıt Dövlət Universiteti
E-mail:
 
[e-mail] 
 
Müasir təhsil qanunun qəbulu və ən əsası məktəbdə tətbiq olunmasına başlanması bizə yenidən 
pedaqoji fəaliyyətə baxmağa sövq etdi. Bu qanunlar müəllimləri təhsil məkanını müasir formada qurmağa 
imkan yaratdı. Bu qanunlar müasir cəmiyyətinin tələblərinə cavab verən şəxsiyyət xüsusiyyətlərinin 
yetişdirilməsini və inkişafını, mədəniyyətlər dialoquna əsaslanan demokratik vətəndaş cəmiyyəti qurma 
vəzifələrini əhatə edən sistem-fəaliyyət yanaşmasına təkan verir. Bundan əlavə, məktəbəqədər, ibtidai 
ümumi, əsas və orta (tam) ümumi təhsilin davamlılığını təmin edən, təhsilin nəticələrinə (şagirdin 
şəxsiyyətinin ümumdünya təhsil hərəkətləri əsasında inkişafı) yönəldilməsi də aktualdır. Söhbət müxtəlif 
təşkilati formalardan gedir və hər bir şagirdin fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə alınmaqla (istedadlı uşaqlar və 
əlil uşaqlar daxil olmaqla), məktəblilərin yaradıcılıq potensialının, idrak motivlərinin artmasını təmin 
etməkdir.
XXI əsrdə müasir tarix dərsi üçün bir sıra tələblər var. Həmin tələblər aşağıdakılardır: əvvəlki 
mövzularla mənalı əlaqəsi, hər dərsin mövzu, bölmə, tarix kursundakı yeri; hər dərsin və dərs sisteminin 
təhsili və inkişaf hədəfləri dərsin didaktik təchizatı;bir mövzu, dərs bölməsi və ya ictimai həyat prosesinin 
tarixi inkişaf mərhələlərini əks etdirən problemlər üzrə dərslər sisteminin planlaşdırılması;
tarix dərslərinin növləri, tarix üzrə qeyri-standart dərslər, metodik ədəbiyyatda dərs tipologiyasına fərqli 
baxışlar, beləki dərs növünün seçilməsinin məqsədəuyğunluğunu müəyyən edən amillər;
müəllimin dərsə hazırlanması, tematik planlaşdırma, kontur planı; müxtəlif növ dərslərdə, xüsusən də kiçik 
və yuxarı siniflərdə dərslərdə şagirdlərin idrak fəaliyyətinin təşkili.
Müasir müəllimlər dərsin tipologiyası və quruluş probleminə xüsusi diqqət yetirirlər. Dərsin quruluşu 
və orada tədris işinin təşkili formaları həm nəzəri baxımdan, həm də müasir bir dərs praktikasında böyük 
əhəmiyyətə malikdir.Hər dərsin öz quruluşu var. Dərsin quruluşu dərsin elementlərinin (mərhələlərin, 
əlaqələrin) müəyyən ardıcıllıqda nisbəti və bir-biri ilə əlaqəsi kimi başa düşülməlidir.
Dərsin elementləri müəllim və şagirdin fəaliyyətidir. Elementlər bunlardır: təşkilati məqam; əvvəlki tədris 
materialının bu dərsin məzmunu ilə məntiqi əlaqəli biliklərinin yoxlanılması; yeni materiala keçid; yeni 
material öyrənmək; təyinat; dərsin nəticələrini ümumiləşdirmək; ev tapşırığı. Bu tikinti blokları daha çox 
dərsdə tətbiq olunur. 
Hər bir tarix dərsi şagirdlərə möhkəm bilik verməklə yanaşı, həm də onları tərbiyə etməlidir. Dərs istər 
məzmun və istərsə də, dərsdə aparılan işin xarakterinə görə tamamlanmış bütövlük təşkil etməlidir. Didaktik 
cəhətdən tamamlanmış dərsdə müəllim materialın qavranılmasına nail olur. Materialı şagirdlərin biliyində 
möhkəmləndirir və şagirdlərin bilik, bacarıq və vərdişlər əldə etməsini təmin edir. Dərsin məqsədini düzgün 
müəyyən etmək vacib şərtlərdəndir. Təcrübəsi az olan və yeni işə başlayan müəllim çox vaxt dərsin 
məqsədini onun məzmunundan çıxarmaqda çətinlik çəkir. Bunun üçün müəllim hər şeydən əvvəl tarix 
materialını yaxşı bilməli, onu qiymətləndirməyi bacarmalıdır. Dərsin məqsədini müəyyən etdikdən sonra 
dərsin planını, onun ayrı-ayrı hissələrini işləməlidir. Müəllim dərs materialını bölmə və ya mövzu üzrə 
planlaşdırmalıdır. Belə olarsa, kursun içərisində dərsin yerini, onun təlim-tərbiyəvi vəzifələrini düzgün 
müəyyənləşdirmək məqsədə uyğun olmalıdır. Burada müəllim növbəti dərsin məzmunu ilə keçmiş dərslər və 
sonralar keçiriləcək dərslər arasında əlaqə yaratmağı hökmən öyrənməlidir. 

---