MiSİr səFƏrov azərbaycan diLİ
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Misir S əfərov
- 1939- cu ilin yayında, Moskvadan Kənd T əsərrüfatı sərgisindən qayıdan başı görmüşdü
- Sevastopolda
- Lakin hələ axşama az qalmırdı.
- Misir S əfərov 186 Maral K əyanın boynunu, boğazını öpdü, sonra da belind ən tutub duran ərinin
Misir S əfərov 184 bilmiş, hadisələrin cərəyan etdiyi yeri, vaxtı düzgün göst ərməyə çalışmışdır: Sevastopolu K əyan Hacıyev 39-cu ilin yayında görmüşdü (I kitab, I nəşr, səh.7); - Kəyan Hacıyev Sevastopolu 1939- cu ilin yayında, Moskvadan Kənd T əsərrüfatı sərgisindən qayıdan başı görmüşdü (I kitab, 3-cü n əşr, səh.7). Mahmudun, Əlinin sağ-salamat partizanlıq elədiklə- rini ona x əbər verdi (“Azərbaycan” jur., 1967, N 8, s əh.14); Mahmudun, Əlinin sağ-salamat Sevastopolda partizanlıq elədiklərini ona xəbər verdi (4-cü kitab, s əh.325). Müqayis əli təhlil göstərir ki, əsərin mətninə sonradan əlavə edilmiş söz və ifadələrin köməyi ilə hadisənin vaxtı v ə məkanı, birinci variantdan fərqli olaraq, dəqiq göstə- rilmişdir. Bel əliklə, müşahidələr sübut edir ki, müəllifin əsər üz ərindəki, bir qayda olaraq, bədii məzmunun bütöv, bitkin v ə mükəmməl inikasına nail olmaq istiqamətində davam etdirilmişdir. Əsərin ilk çaplarındakı bəzi söz və ifadələrin sonra- dan m ətndən çıxarılıb atılması da, yazıçının romanın dilinə ciddi yar adıcılıq məsuliyyətilə yanaşdığından xəbər verir. Bu ixtisarlar, h ər şeydən əvvəl, əsərin dilinin yığcamlığını v ə təsvir edilən hadisənin konkret və lakonik şəkildə oxucuya çatdırmaq vəzifəsinə xidmət edir. Bununla yanaşı, üslub nöqsanlarını islah etmək, surətlərin xarak- terin ə uyğun gəlməyən sözləri əsərin mətnindən çıxarmaq, köhn əlmiş sözləri atmaq məqsədilə də müəllifin ixtisarlar apardığını qeyd etmək olar: Az ərbaycan dili məsələləri 185 Müharib ə başlandığı vaxt rütbə və mənsəbindən asılı olmayaraq, bu əmri – vaqe qarşısında ah-uf çəkən, yanıb-dağılan evlər və müəssisələr qabağında tədbirini itirib mat v ə məəttəl dayanan az olmadı (I kitab, I nəşr, s əh.80); Müharibə başlandığı yanıb dağılan evlər və mü əssisələr qabağında ah-uf çəkən, başını itirib mat və m əəttəl qalan bəzi adamlar vardı (I kitab, III nəşr, s əh.107). K əyan Hacıyev batalyon komandirinin yanına get- m ək üçün axşamı gözləyirdi. Lakin hələ axşama az qalmırdı. Hava isə elə yaxşı, Qara dəniz sahilinə məxsus olan ilıqlıq elə xoşdu ki, leytenant bir tərəfdən bu günün uzanmas ını istəyirdi (I kitab, I nəşr, səh.273-274). Kəyan Hacıyev batalyon komandirinin yanına getmək üçün axşamı gözləyirdi. Hava isə elə yaxşı, Qara dəniz sahilinə m əxsus olan ilıq gün elə xoş idi ki, leytenant bir tərəfdən bu günün uzanmasını istəyirdi (I kitab, 3-cü nəşr, səh.221). Misallardan göründüyü kimi, söz v ə cümlələr həm t əsvirləri dəqiqləşdirmiş, həm də epik təqdimatı yığcam- laşdırıb gözəlləşdirmişdir. Yazıçı təkrarlara yol verməmək məqsədilə də ixtisar- lar aparmağı lazım bilmişdir. Bu növ ixtisarlar əsərdə ifadə olunan fikrin b əyanına xələl gətirməyib, əksinə, onun daha t əbii və daha sərrast ifadə olunmasına xidmət etmişdir. Maral gülüms əyib ərini arxayın etdi ki, o gedəndən bir gün sonra m əsələni komissara deyib şəxsən özü bu m əsələni həll edəcək (“Azərbaycan” jur., 1967, N 8, səh 38); Maral gülümsünüb ərini arxayın etdi ki, o gedəndən bir gün sonra komissara deyib şəxsən özü bu məsələni h əll edəcəkdir (4-cü kitab, səh.362). Misir S əfərov 186 Maral K əyanın boynunu, boğazını öpdü, sonra da belind ən tutub duran ərinin əllərindən yapışaraq şuxluqla pıçıldadı: - Qabırğalarımı sayıb qurtarmadınmı... (“Azərbay- can” jur., 1967, N 8, s əh.30); Maral Kəyanın boynunu, boğazını öpdü, sonra da belindən tutub duran əllərindən yapışaraq şuxluqla pıçıldadı: - Qabırğalarımı sayıb qurtarmadınmı... (4-cü kitab, s əh.350). Yuxarıda verilən birinci nümunədəki “məsələni” sözü m ətndə ikinci dəfə təkrar olunduğundan təbii ki, əsərin dilində müəyyən ağırlıq yaranır. Məhz buna görə də mü əllif ikinci variantda əsərin dilini daha da səlisləş- dirm ək üçün onu ixtisar etməyi lazım bilmişdir. İkinci misaldakı “ərinin” sözünün iki dəfə təkrarı isə lüzumsuzdur. Çünki “K əyanın” sözü ilə “ərinin” sözü m əqamca eyni məna bildirir. Başqa cüre demiş olsaq, Maralın belindən tutub duran əllərin onun ərinə - Kəyana m əxsus olduğu artıq məlumdur. Buna görə də “Kəyanın” sözünd ən sonra “ərinin” sözünün işlənməsinə ehtiyac yoxdur. Bunu n əzərə alan müəllif ikinci variantda “ərinin” sözünü əsərin mətnindən çıxarmışdır. “Dostluq qalası” romanının çap variantlarında məna d əqiqliyi yaratmaq məqsədilə də aparılan ixtisarlara rast g əlirik. Bu ixtisarlar fikrin oxucuya tez çatması və məz- mun göz əlliyi yaratmaq üçün aparılmışdır. Məsələn: B əli, Ştirner çox rəhmli adamdı. Onun rəhmi üzündən Mixaylın kiçik oğlu dəli olmuş, böyüyü isə qocalmış, saçı ağarmış, həniri batmışdı (I kitab, I nəşr, səh.291); Bəli, Ştirner “çox rəhmli” adam idi. Onun rəhmi üzündən Mixaylın kiçik oğlu dəli olmuş, böyüyü isə dəhşətdən bir Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|