MiSİr səFƏrov azərbaycan diLİ
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Misir S əfərov 94 AZƏRBAYCAN ONOMASTİKASININ SİSTEMLİ TƏDQİQİ
- Misir S əfərov
Misir S əfərov 94 AZƏRBAYCAN ONOMASTİKASININ SİSTEMLİ TƏDQİQİ Müasir Az ərbaycan ədəbi dili zəngin lüğət tərkibinə malik, inkişaf etmiş dillərdən biridir. Bu dilin lüğət t ərkibinin böyük bir qatını onomastik leksika (xüsusi adlar) silsil əsi təşkil edir. Bu leksikanın tərkib hissələrinə antroponiml ər, etnonimlər, toponimlər, hidronimlər, kosmoniml ər, ktematonimlər və s. xüsusi adlar qrupu daxildir. Onomastik leksikaya daxil olan söz qrupları mü əyyən ictimai-tarixi inkişafın məhsulu olub, mənsub olduğu xalqın həyatını əks etdirən əvəzsiz söz sərvətidir. Onomastik leksikanın hərtərəfli tədqiqi söz yaradıcılığı, dialektologiya, dil tarixi v ə s. sahələrin öyrənilməsi üçün çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Az ərbaycan dilçiliyində uzun müddət tədqiqatdan k ənarda qalmış onomastik leksikanın öyrənilməsinə təxmi- n ən 60-cı illərdən başlanılmışdır. Tədqiqata daha çox Az ərbaycan toponimika və antroponimikası cəlb olun- muşdur. Lakin bununla yanaşı, onomastik leksikanın öyr ənilməsində sistemsizlik, natamamlıq özünü göstərirdi. Ümumi dilçilik v ə Azərbaycan dilçiliyinin müxtəlif probleml ərinə həsr edilmiş fundamental elmi-tədqiqat əsərlərinin və dərsliklərin müəllifi, nəzəri və praktik məsə- l ələr üzrə ən məhsuldar alimlərimizdən olan Azərbaycan SSR EA- nın müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, Az ərbaycan dili məsələləri 95 professor Afat Qurbanov öz t ədqiqatlarını əsasən dilçili- yimizin az öyr ənilmiş sahələrinə həsr edir. Alim son ill ərdə onomastika məsələləri ilə daha çox maraqlanır, axtarışlar aparır. Onun “Müasir Azərbaycan ədəbi dili” (1985), “Azərbaycan onomalogiyası” (1986), “Az ərbaycan onomastikası” (1986), “Azərbaycan onoma- logiyası məsələləri” (1986), “Poetik onomastika” (1988) əsərləri dilimizin bu sahəsinin öyrənilməsinə düzgün elmi istiqam ət vermişdir. Alimin “Müasir Az ərbaycan ədəbi dili” (1967) dərs- liyi 20 ild ən bəri oxucuların – müəllim və tələbələrin stolüstü kitabına çevrilmişdir. A.Qurbanov bu kitab üz ərində təkrar işləmiş, ayrı-ayrı bölmələri təkmilləşdirmiş, Az ərbaycan dilçiliyində ilk dəfə dərsliyin ikinci nəşrinə onomalogiya, semasiologiya v ə derivatologiya kimi yeni bölm ələr daxil etmişdir. Mü əllif haqlı olaraq diqqəti bu məsələyə cəlb edir ki, dilin lüğət tərkibində mühüm yer tutan bu sosial işarələr – onomastik vahidl ər xalqın keçmiş tarixi və bu gününü, sosial əlaqələrini, etnogenezini və s. öyrənmək üçün mü- hüm əhəmiyyət daşıyır. “Onomalogiya” bölməsində Azər- baycan onomastika anlayışı, sistemi, onomastik tədqiqatın aparılma yolları, onomastik vahidlərin növləri, onoma- logiyanın təsnifi, xüsusiyyətləri, kateqoriyaları, sərhədləri v ə s. haqqında elmi-nəzəri məlumat verilir. Az ərbaycan onomastikasının zənginliyi, onun dilçi- likl ə sıx bağlı olması, onomastik leksikanın öyrənil- m əsindəki sistemsizlik bu elm sahəsinin bütün problem- l ərini özündə əks etdirən mükəmməl və əhatəli tədqiqat əsərinin yazılması tələbini irəli sürürdü. Prof.A.M.Qur- banovun “Az ərbaycan onomastikası” (redakorları: profess- or M.Adilov, filologiya elml əri namizədi A.Hacıyev) əsəri Misir S əfərov 96 m əhz belə bir tələbdən irəli gələrək yaranmışdır. Dərs v əsaiti kimi ali məktəblərdə istifadə olunan bu kitabda A ərbaycan dilçiliyində ilk dəfə olaraq onomastika prob- leml əri elmi-nəzəri aspektdə şərh edilir. Vəsaitdə Azər- baycan onomastikasının öyrənilməsi tarixi, onomastik vahidl ərin təsnifi, antroponimlər, etnonim, hidronim, zoonim, kosmonim v ə ktematonimlərin spesifik xüsusiy- y ətləri xarakterik dil faktları əsasında araşdırılır, o nomastik leksikanın tədiqiqi ilə bağlı bir sıra vacib m əsələlər elmi dəlillərlə oxucuya çatdırılır. Əsər giriş və 8 bölmədən ibarədir. Əsərin birinci fəsli düzgün olaraq “Az ərbaycan onomastikasının öyrənilməsi tarixind ən” adlandırılmışdır. Müəllif bu bölmədə belə q ənaətə gəlir ki, hər hansı bir elmin tədqiqi tarixinin öyr ənilməsi onun gələcək inkişafına müsbət təsir göstərir. Bu m ənada Azərbaycan onomastikasının tədqiqi tarixinin öyr ənilməsi vacib bir məsələ kimi özünü göstərir. Onomastik leksikanın öyrənilməsi tarixini araşdıran müəl- lif Az ərbaycan onomastikasının türkoloji dilçilikdə mö- qeyini mü əyyənləşdirir və bu qənaətə gəlir ki, onomastik leksikaya dair sovet dilçiliyind ə ciddi elmi-tədqiqat işləri aparılır. Belə ki, türkoloji dilçilikdə onomastika sahəsinə dair mühüm nailiyy ətlər əldə edilmiş, elmi-tədqiqat əsər- l əri yazılmalıdır. Bu f əsildə professor A.Qurbanov onomastikasının az ərbaycanşünaslıqda öyrənilməsi məsələsini geniş və h ərtərəfli şərh etmişdir. Müəllif göstərir ki, Azərbaycan onomastikası linqvistik tədqiqata son illərdə cəlb edil- mişdir. Bu tədqiqat zamanı isə bəzi alimlər yanlış olaraq onomas tikanı dilçiliyin tədqiqat obyektindən ayırmağa çalışmışdır. Professor A.Qurbavov haqlı olaraq buna Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|