Mö GİRİŞ. Kursun ümumi MƏSƏLƏLƏRİ

İri xırdalanmış buz   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  500
Orta ölçüdə xırdalanmış buz  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 550
Narın xırdalanmış buz  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .560
Preslənmiş cecə   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 600
Balıq unu   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .500
Aparatların   forması   və   xətti   ölçüləri,   onların   təyinatından,   yəni   istifadə
ediləcəkləri texnoloji proseslərdən asılı olur. Belə ki, qarışdırma əməliyyatı üçün
mexaniki   qarışdırıcılar   istifadə   edilən   aparatları   düz,   konusvari   və   ya   qabarıq
dibliyə malik  silindrşəkilli hazırlayırlar. Mayeləri sadəcə  olaraq saxlamaq  üçün
xidmət göstərən çən və qutular dairəvi, kvadrat və ya düzbucaqlı şəklində hazırlana
bilər. 
Avadanlığın   forması   seçilərkən   material   sərfi   (bu   göstərici   minimum
olmalıdır),   əndazə   (qabarit)   ölçüləri,   yerləşdirmə   rahatlığı   nəzərə   alınmalıdır.
Aparatın   hündürlüyü,   aparat   yerləşdiriləcək   otağın   hündürlüyünə   və   xidmət
göstərmək əlverişliliyinə müvafiq olaraq seçilir. 
Bu məsələnin həllinə təsir göstərən çoxlu miqdarda amillərin mövcudluğu
baxımından, aparatların xətti ölçülərinin vahid metodla təyinini vermək mümkün
hesab edilmir. Bu metodlardan bəziləri yuxarıda göstərilmişdir.
Seriya ilə istehsal olunmayan tutuma malik avadanlıqların hesablanmasını
nəzərdən keçirək. 
Piyi   qızdırmaq   üçün   n   =   20   dövr/dəqiqə   dövrlər   sayına   malik   mexaniki
qarışdırıcısı olan çənin hesablanması tələb olunur. Çənin tutumu m = 1200 kq –
dır. Piyin minimum sıxlığı   
3
900
m
kq


   təşkil edir. Dolma əmsalını  
8
,
0


  qəbul
edirik.
Çənin   faydalı   həcmini   aşağıdakı   bərabərlikdən   istifadə   edərək
müəyyənləşdiririk:
3
66
,
1
8
,
0
900
1200
m
m
V







10

---

5
,
1


D
 nisbətini qəbul edirik, bu halda
66
,
1
4
2



 D

    və ya     
66
,
1
4
5
,
1
3



D

 
  
bərabərliklərinə malik oluruq ki, buradan da D kəmiyyətinin qiymətini təyin edirik
m
D
12
,
1
14
,
3
5
,
1
4
66
,
1
3




 
Sonra çənin hündürlüyünü hesablayırıq: 
m
68
,
1
12
,
1
5
,
1




 
Çənin son ölçülərini aşağıdakı kimi qəbul edirik: 
m
D
1
,
1

   və    
.
7
,
1 m


İstilik avadanlıqlarının seçilməsi və hesabatı
İstilik   aparatları   və   onların   iş   sxemi   seçilərkən,   yuxarıda   əks   etdirilən
göstərişlərdən   istifadə   edirlər.   Balıq   emalı   müəssisələrinin   layihəsini   işləyərkən
istilik aparatlarının hesabatını elə aparırlar ki, xammalın növündən və onun emal
rejimlərindən asılı olaraq, məhsuldarlıq dəqiqləşdirilsin; buxar sərfi qrafikini tərtib
etmək üçün ilkin məlumatlar əldə edilsin; kondensat ötürücülərə, kondensatorlara,
vakuum   nasoslara   (vakuum   altında   işləyən   aparatlar   üçün)   olan   tələbat   təyin
edilsin;   habelə   buxar   borusu   və   kondensat   borusu   diametrlərini   hesablamaq
mümkün olsun. 
Seriyalarla   buraxılmayan   (qeyri   kütləvi)   istilik   avadanlıqlarında   aparatın
qızdırıcı səthi hesablanır, qızdırıcı elementin (spiral, köynək və başqaları) ölçüləri
və   konstruksiyası,   izolyasiya   təbəqəsinin   qalınlığı   və   bu   kimi   bir   sıra   digər
göstəricilər müəyyən edilir. 
11

---

MÖVZU  7. NƏQLETDİRİCİ  AVADANLIQLARIN  SEÇİLMƏSİ 
VƏ  HESABLANMASI
7.1. Nasosların hesablanması
Balıqcılıq sənayesində, o cümlədən balıq emalı müəssisələrində xammalları,
yarımfabrikatları, yardımçı materialları və müxtəlif mayeləri nəql etdirmək üçün
(bir   sahədən   başqa   sahəyə   daşımaq   üçün)   müxtəlif   konstruksiyalı   nasoslardan
geniş  miqyasda   istifadə   edirlər.  Nasosun   tipinin   seçilməsi,   ötürülən   maddələrin
fiziki – kimyəvi xüsusiyyətlərindən və nasosun təyinatından əsaslı dərəcədə asılı
olur. Qatı və xeyli yüksək özlülüyə malik mayelərin ötürülməsi  üçün    p o r ş e n
l i       və           r o t a s i y a l ı     nasoslardan geniş miqyasda istifadə olunur ki,
bunlardan da, dişli çarxa malik olan nasoslar daha geniş tətbiq sahəsi tapmışdır.
Yüksək   özlülüyə   malik   olmayan,   adi   mayeləri   nəql   etdirmək   üçün
mərkəzdənqaçma nasoslarından istifadə edirlər. 
Bu növ nasoslar kiçik əndazə ölçülərinə və nisbətən yüksək məhsuldarlığa
malik   olurlar,   konstruksiyalarına   görə   olduqca   sadədirlər,     bir   sahədən   başqa
sahəyə keçirilən materialların kifayət qədər bərabər verilməsini təminatlandırırlar.
Mərkəzdənqaçma nasoslarını elə montaj edirlər (quraşdırırlar) ki, onlar mayelərin
altında işləyə bilsinlər. İstiliyi xeyli yüksək olan qaynar (qaynama  temperaturu
ətrafında) mayeşəkilli məhsullar nəql etdirilərkən, mərkəzdənqaçma nasoslarının
bu əlverişli xüsusiyyət daha vacib əhəmiyyət kəsb edir.
Balıqları nəql etdirmək üçün balıq soran qurğular üzərində montaj olunmuş
xüsusi konstruksiyalı mərkəzdənqaçma nasoslarından geniş istifadə edirlər.
Qatı   və   özlü   məhsulları   (ciyər   qiyməsi,   xuruş,   piy   –   stearin   və   s.)   bir
aparatdan digərinə köçürmək üçün sıxışdırıb çıxaran nasoslardan istifadə edirlər.
Bunun   üçün   aparatı   yığım   boru   kəməri   ilə   birləşdirirlər.   Buxar   və   ya   hava
vurmaqla aparatda təzyiq, yığım boru kəmərində isə vakuum (vakuum – nasosa
qoşmaq   yolu   ilə   və   ya   buxar   ejektorunun   köməyi   ilə)   yaradırlar.   Məhsulun
köçürülməsi təzyiqlər fərqi hesabına baş verir. 

---