Molum olduğu kimi, cinayətkarlığa qarşı mübarizonin
Yüklə 4,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Адрес-календарь Азербайджанской Республики на 1920
- Respublikası DA, f. 100, siy, 2, iş 84, v. 11. ^Azərbaycan Respublikası DA, f 100, siy. 2, iş 266, v. 101-112. = 74
- •Собрание Узаконений и Распоряжений Правительства Азербайджанской Республики, № 1, от 15 ноября 1919 г., стр. 10.
1919-
cu il Əclliyyo Nazirliyinin fəaliyyətinin əsas vəzifələri belə xarakterizə edilirdi: 1) ölkədə bütün əhalinin hüquqlarının, rifahının və təhlükəsizliyinin həqiqi mühafizəsini təmin edə biləcək ədalət mühakiməsi işinin düzgün qurulması; 2) ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində iştirak etməyə ictimaiyyətin cəlb edilməsi; 3) əhaliyə yaxın yerli məhkəmələrdə seçki əsaslarının müəyyən edilməsi J Bu vəzifələrə uyğun olaraq, hələ 1919-cu il fevralın 11-də Ədliyyə Nazirliyinin nəzdində yaradılan və bu müddətdə heç bir fəaliyyət göstərməyən Azərbaycan Respublikasının məhkəmə hissəsi üzrə qanun layilərini işləyib hazırlayan komissiyanın işi canlandırıldı. Səmərəli fəaliyyəti təmin etmək məqsədilə komissiya aşağıdakı 5 yarımkomissiyaya ayrıldı: 1) Ali Məhkəmənin təsisi üzrə; 2) Yerli məhkəmə üzrə; 3) Ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsində iştiraka ictimaiyyətin cəlb edilməsi üzrə; 4) Cinayət hüququ və prosesinin bəzi qanun müddəalarına baxılması üzrə və 5) Mülki hüquq və prosesin bəzi qanun müddəalarına baxılması üzrə. Respublikada müstəqil məhkəmə sisteminin və onunla birlikdə məhkəmə-istintaq orqanlarının formala.şdırılması üçün göstərilən komissiyanın işinin nəticələri mühüm mərhələ olmalı idi. Belə ki, «Ali Məhkəmənin təsisi üzrə» yarımkomissiya 1920-
ci ilin mart ayında öz işini başa çatdırır və fəaliyyətinin yekunu kimi işləyib hazırladığı «Azərbaycan Ali Məhkəməsi - Senat haqqında Əsasnamə»nin layihəsini Nazirlər Şurasına təqdim edir.- Layihəyə əsasən Azərbaycanda yerli şəraitin, habelə Azərbaycan dövlətinin siyasi quruluşunun xüsusiyyətlərinin doğurduğu bəzi zəruri dəyişikliklərlə. Rusiyadakı I
г.
под редакцией А.М.Ставровского. Баку, 1919 г, стр. 62; Azərbaycan Respublikası DA, f. 100, siy, 2, iş 84, v. 11. ^Azərbaycan Respublikası DA, f 100, siy. 2, iş 266, v. 101-112. = 74 ■-= = .= Hökumət Senatı tipli bir orqan yaradılması nəzərdə tutulurdu. Bu orqan qanunmühafizə, inzibati, kassasiya və məhkəmə funksiyalarını həyala
keçirməli idi.
Qanunmühafizə funksiyasının həyata keçirilməsi üçün Senata ali hakimiyyət orqanlarının qanunlara zidd olan qərar və sərəncamlarını ləğv etmək və ya onların qüvvəsini dayandırmaq hüququ, hökumət və məhkəmə idarələrində eyni cür həll edilməyən və ya praktikada çətinlik yaradan məsələlər üzrə izahatlar vermək hüququ verilinəsi nəzərdə tutulurdu. Hələ respublikanın konstitusiyası qəbul edilmədiyi üçün Senatın funksiyalarına qanunların elan edilməsinə icazə verməmək hüququ daxil edilmirdi. İnzibati funksiyanın həyata keçirilməsi üçün Senata ali inzibati tribunal qismində həm inzibati ədliyyə qaydasında, həm də inzibati idarəçilik qaydasında daxil olan bütün inzibati işlərin həll edilməsi həvalə edilirdi. Kassasiya instansiyası kimi, Senatın hüququ məhkəmə və inzibati işləri mahiyyəti üzrə həll elmədən maddi və
prosessual qanun
pozuntularına yol
verilib-verilməməsi məsələsinin müzakirəsi ilə
məhdudlaşdırılırdı. Bəzi hallarda senatın işləri mahiyyəti üzrə həll etməsi də nəzərdə lululurdıı (məsələn, yüksək vəzifəli şəxslərin vəzifə cinayətləri haqqında işləri). Bu zaman o birinci və ya ikinci (apellyasiya) instansiya məhkəməsi kimi çıxış edəcəkdir. Senat üç departamentdən - cinayət, mülki və inzibati departamentlərdən ibarət tərkibdə fəaliyyət göstərməli idi. Departamentlərin senatorları ali hüquq təhsili olan və 12 ildən az olmayaraq məhkəmə idarəsi üzrə xidmət edən və ya andh vəkilliklə məşğul olan, habelə magistr və ya hüquq doktoru elmi dərəcəsi olan göstərilən müddət ərzində məktəblərdə hüquq elmlərinin tədrisi ilə məşğul olan şəxslər sırasından hökumət tərəfindən təyin edilməli idi. Senatın nəzdində dinlənilmiş işlər üzrə rəy vermək və mahiyyəti üzrə işlərə baxılarkən, ittihamçı vəzifəsini yerinə yetirmək üçün Ober-prokuror və onun müavinləri vəzifələri =
= ■ ■ ■ ■ " nəzordo tutulurdu. Senatın prokurorları da senatorlar üçün müəyyən edilmiş qaydada təsdiq olunmalı idi. Lakin Senatın Ober-prokuroru üçün səlahiyyət müddəti 10 il, onun müavinləri üçün isə 8 il müəyyən edilirdi. Senatın 1920-ci il ərzində yaradılması nəzərdə tutulurdu. Lakin bu iş AXC-in işğalı nəticəsində həyata keçirilmədi. AXC-in məhkəmə sisteminə hərbi məhkəmələr də daxil idi. AXC Hökuməti 23 iyun 1918-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində hərbi vəziyyət elan etdikdən sonra hərbi məhkəmələrin fəaliyyət dairəsi genişləndi. Belə ki, bəzi cinayət işləri ümumi aidiyyətdən çıxarıldı və hərbi məhkəmələrin aidiyyətinə keçirildi. • «Müsəlman korpusu» «Azərbaycan korpusu» adlandırıldıqdan sonra hökumət 15 iyul 1918-ci il tarixdə «Korpus məhkəməsi haqqında» Qərar qəbul etdi. Qərara müvafiq olaraq. Korpus məhkəməsinin hökmləri dərhal Azərbaycan korpusunun komandanına baxılmağa verilməliydi, o isə hökmü tə.sdiq və ya ləğv edə, yaxud da cəzanı yüngülləşdirə bilərdi.- Bu mənfi hal yeni yaranmış respublikanın hərbi-siyasi vəziyyəti ilə əlaqədar idi və respublikada sabitliyi, ordu quruculuğu işini təmin etmək zərurətindən irəli gəlirdi. Əsasnaməyə müvafiq olaraq, hər bir hərbi hissədə alay məhkəmələri, habelə respublika hərbi hissələrinin hamısı üçün Azərbaycan Hərbi Məhkəməsi təsis olunurdu. Azərbaycan Hərbi Məhkəməsinə idarəçilik üzrə rəhbər orqan Hərbi Nazirlik idi. Azərbaycan Hərbi Məhkəməsi yanında prokuror nəzarətini məhkəmənin prokuroru həyata keçirirdi. Azərbaycan Hərbi Məhkəməsi daimi və müvəqqəti üzvlərdən ibarət idi. Hərbi Məhkəmənin daimi üzvlərinin tərki-
Yüklə 4,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|