Mövzu 4 Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sistemində kapitalın beynəlxalq hərəkəti
Yüklə 492,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
İnvestisiya rejiminin daha çox liberallaşırıldığı region Asiyadır. Getdikcə daha çox ölkə investisiya rejiminin sadəcə aşıqlığını təmin etmir, həm də daha məqsədyönlü ünvanlı strategiyalardan və investisiyaların dəstəklənməsi üsullarından istifadə edirlər.
Rəqabət kəskinləşdikcə maliyyə stimulları genişlənir və birbaşa xarici investisiyalar sahəsində iri layihələr uğrunda mübarizə güclənir. Müxtəlif ölkələrdə yaradılan İnvestisiyaların Təşviq edilməsi Agentlikləri son illərdə aktiv şəkildə inkişaf edirlər. Bu agentliklər yeni investorlarla ünvanlı işə daha çox resurs ayırır və artıq mövcud olan investorlara postinvestisiya xidmətlərini genişləndirirlər. Dünya dövlətləri getdikcə daha çox investisiya və ticarət sazişlərində iştirak edirlər. Daha uzunmüddətli tendensiya kimi göstərmək olar ki, getdikcə daha çox ölkə ikitərəfli investisiya müqavilələri (İİM) və ikiqat vergiqoymadan qaçma haqqında müqavilələr (İVQM) imzalayırlar. 2002-ci il ərzində 76 ölkə 82 İİM və 64 ölkə 68 İVQM imzalayıblar. əksər ölkələr regiondaxili investisiya axınlarını dəstəkləmək məqsədilə öz regionlarının ölkələri ilə İİM bağlayırlar. Ümumilikdə isə 2002-ci ilin sonuna dünya üzrə 2181 İİM və 2256 İVQM imzalanmışdır. İİM və İVQM-ni imzalayarkən kapitalı qəbul edən ölkənin məqsədi investisiya cəlbini dəstəkləməkdir. Kapital ixrac edən ölkələr isə kapitalı idxal edən ölkələrin birbaşa xarici investisiyalar üzrə milli rejimlərinin şəffaflığının, sabitliyinin, etibarlılığının artırılması məqsədini güdürlər. İİM əsasən investorların müdafiəsi aləti kimi çıxış edir. Amma son zamanlar bir sıra ölkələr tərəfindən imzalanan sazişlər həm də özlərində liberallaşma məqsədlərini daşıyırlar. İİM sazişləri dünya birbaşa investisiya axınının məcmu həcminin 7%-ni və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə və Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələrdə investisiya axınının məcmu həcminin 22%-ni əhatə edir. İVQM isə ilk növbədə vergi tətbiq edilən gəlirlərin bölgüsü ilə əlaqədar məsələlərin həlli, həmçinin ikiqat vergiqoymanın masştabının azaldılması aləti kimi çıxış edir. Bu cür sazişlərlə dünya investisiya axınının təxminən 87%-i və inkişaf etməkdə olan ölkələr və Mərkəzi və Şərqi Avropa ğlkələri üzrə məcmu investisiya axınının 57%-i əhatə edilir. Yuxarıda qeyd olunanlarla yanaşı, müasir dövrdə ticarət-investisiya sazişlərinin də sayı artır. Son zamanlar imzalanan ticarət sazişlərinin əksəriyyəti birbaşa olaraq investisiyalara toxunur və ya investisiya fəaliyyəti üçün dolayı da olsa nəticələr doğururlar. Bu isə müasir ticarət sazişlərini əvvəl imzalanan regional və ikitərəfli ticarət sazişlərindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqləndirir. İnkişaf etmiş ölkələr qrupunda daha çox saziş Avropa Birliyi üzvləri tərəfindən imzalanıb. Bu zaman partnyorlar kimi əsasən Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri, Aralıq dənizi ölkələri çıxış edirlər. Asiya-Sakit okean regionu ölkələrində bu cür xarakterli sazişlərin imzalanması halları sürətlə artır. Bu zaman rəqabət qabiliyyətliliyin artırılması, daha böyük həcmdə birbaşa xarici investisiyaların cəlb edilməsi, rəqabətin güclənməsi ilə əlaqədar olaraq ortaya çıxan problemləin daha səmərəli həlli əsas məqsədlər kimi qarşıya qoyulur. Burada lider kimi ASEAN çıxış edir. Latın Amerikası və Karib hövzəsi regionunda ən parlaq nümunə kimi NAFTA-nı göstərmək olar. Onun funksiya göstərməsi nəticəsində birbaşa xarici investisiya axını güclənir (xüsusilə ABŞ bazarı üçün işləyən yığım müəssisələrinə). Afrikada azad ticarət və investisiya regionlarının yaradılması istiqamətində aparılan işlər digər regionlara nisbətən xeyli ləng gedir. Buna baxmayaraq, bu regionda da bir sıra sazişlər (xüsusilə subregional səviyyədə) imzalanmışdır. Sənayecə inkişaf etmiş ölkələrdə investisiya rejimlərinin liberallaşdırlımasına 1980-ci illərin birinci yarısından etibarən başlanmışdır. Həmin vaxtdan etibarən xaricdə investisiya qoyuluşu etməyə çalışan milli şirkətlər qarşısında olan məhdudiyyətlərin, həm də ölkə daxilində investisiya yatırımları həyata keçirmək istəyində olan xarici şirkətlər qarşısında olan maneələrin aradan qaldırılması siyasəti yeridilməyə başlanmışdır. Məhz bu dövrdən etibarən investisiyaya inkişafa dəstək verən və milli iqtisadiyyatın dünya təsərrüfatına inteqrasiyasına şərait yaradan vasitə kimi baxılmağa başlandı. Əksər sənayecə inkişaf etmiş ölkələrdə kapitala qoyuluşu etmək üçün alınan ilkin icazə onların inzibati və ya statistik orqanlarda qeydiyyata alınması proseduru ilə əvəz edilmişdir. Ən dərin liberallaşdırma qapalı sahələrdə - bank və maliyyə sferasında, telekommunikasiyada, hava nəqliyyatında baş vermişdir. Lakin bir sıra sahələr – nəqliyyat xidmətləri, qaz, su və elektrik təchizatı, müdafiə sferası, ictimai asayişin qorunması hələ də qapalı olaraq qalır. Strateji xarakterli sahələrdə - neft, nüvə energetikasında, sosial-mədəni inkişaf sahələrində məhdudiyyətlər hələ də qalmaqdadır. Son 20 ildə inkişaf etməkdə olan ölkələrin və keçid iqtisadiyyatlı ölkələrin siyasəti üçün birtərəfli liberallaşdırma xarakterikdir. Kapital qoyuluşlarına icazə verilməsi şəraiti sahə məhdudiyyətlərinin azaldılması və birbaşa xarici investisiyaların icazə verildiyi sahələrin Yüklə 492,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|