Muallifdan
Yüklə 1,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. Yordamchi vositalar
| 1. Yozuv-
kishilik aloqasida muhim vositadir. Yozuvninig eng afzal tomoni unga vaqt va masofaninig ahamiyatsizligidir. Yozuv Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish www.ziyouz.com kutubxonasi 22 22 jamiyatning madaniy taraqqiyotida muhim faktordir. 2. Yordamchi vositalar - qo‘l alifbesi va ko‘rlar alifbesi. Qo‘l yozuvi barmoqlar yordamida harflarni tasvirlash bo‘lib, eshitish qobiliyatini yo‘qotganlar uchun xizmat qiladi. Ko‘rlar alifbesi Lui Brayl’ tomonidan ishlangan bo‘lib, ko‘rish qobiliyatini yo‘qotganlar uchun mo‘ljallangan. Bunda harflar 6 nuqtaning turli kombinatsiyasi orqali ko‘rsatiladi. 4- §. TIL VA JAMIYAT. SOTSIOLINGVISTIKA Til va jamiyatning o‘zaro uzviy munosabatini sotsiolingvistika fani o‘rganadi. Tilning paydo bo‘lishi va rivojlanishi insoniyat jamiyati bilan mustahkam bog‘liq. Til insoniyat tarixi qadar qadimiydir. Umumiy til tushunchasining shevadan farqi bor: til butun bir xalqqa xizmat qiladi, sheva esa xalqning bir guruhigagina taalluqlidir. Til ko‘p vazifali, hamma uchun umumiy bo‘lgan aloqa- munosabat vositasidir; sheva esa, vazifa nuqtai nazaridan chegaralangan bo‘lib, tilning nutqiy ko‘rinishini tashkil etadi. Masalan, o‘zbek tiliga qarluq-chigil-uyg‘ur dialekti asos bo‘lgan. Bu sheva Farg‘ona, Toshkent, Samarqand-Buxoro shevalarini o‘z ichiga oladi. O‘zbek tili—ko‘p dialektli til. Bu hol o‘zbek tilining o‘ziga xos murakkab tarixiy rivojlanish sharoiti va o‘zbek millatining o‘tmishdagi xilma-xil etnik tarkibi bilan izohlanadi. Ta’kidlanganidek, til jamiyat taraqqiyoti bilan birga rivojlanadi, tilning grammatik qurilishi takomillasha boradi. Til taraqqiyoti jamiyat taraqqiyoti bilan uzviy bog‘langan. Kishilik tarixidan shu narsa ma’lumki, avval urug‘dosh tili, keyin qabila tili, elat, xalq va millat tili shakllangan. Dialektlar urug‘chilik davridan boshlab, jamiyat taraqqiyotining keyingi bosqichiga qadar son jihatdan ko‘payib boradi. Bu qabilalarning yashash tarzi bilan bog‘liq. Avval bir qabila ittifoqiga Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish www.ziyouz.com kutubxonasi 23 23 kirgan tillar markazdan uzoqlashgan sari ulardagi dialektal farq orta boradi va bu dialektal farqlar oxir-oqibatda yangi til paydo bo‘lishi uchun asos bo‘ladi. Dialektlar sonining ko‘payishi va ular asosida yangi-yangi tillarning vujudga kelishi til taraqqiyotining Yüklə 1,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|