MüƏLLİm peşƏkarliği və pedaqoji SƏRİŞTƏLİLİYİn müASİr problemləRİ
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
II f əsil. Müəllimin pedaqoji peşə m ədəniyyətinin formalaşması 2.1. Mü əllimin pedaqoji peşə mədəniyyətinin mahiyy əti və məzmunu Mü əllimin peşə səriştəliliyinə və peşəkarlığına malik ol- ma sının əsas atributlarından biri onun peşə mədəniyyətinə yiyə- l ənməsidir. Pedaqoji peşə mədəniyyəti müəllimin ümumi mədə- niyy ətinin tərkib hissəsi olub, onun şəxsi keyfiyyətlərini, nüfu- zunu, peşəkarlığını, pedaqoji ustalığını və s. özündə birləşdirən keyfiyy ətlərin məcmusundan ibarətdir.Ümumi mədəniyyət ol- ma dan peşə mədəniyyəti mümkün olmadığı kimi, peşə mədəniy- y ətinin də olmaması ümumi mədəniyyətdə müəyyən boşluqların n əticəsi kimi meydana çıxır. H ər bir peşənin daxil olduğu peşə qrupları, əmək obyekti v ə əmək predmeti, onların özünəməxsus spesifik xüsusiyyətləri olduğundan peşə mədəniyyəti bu peşələrin reallaşması şəraitində özünü göst ərə bilir. Peşənin qarşısında duran vəzifələr həm də h əmin peşənin mədəniyyətini özündə ehtiva etdirir. Başqa sözlə des ək, peşə mədəniyyəti müəyyən bir peşənin və ya peşə qru- 60 punın qarşısında duran əsas vəzifələrin yüksək səviyyədə yerinə yetirilm əsi kimi özünü göstərir. Peşə sahibi, ixtisasçı öz üzərinə düşən peşə vəzifələrini peşəkarlıqla, ləyaqətlə və vicdanla yerinə yetirirs ə, icra etdiyi işin məsuliyyətini və bu işdə həm də özünü t əcəssüm etdirdiyini dərk edərək işinə yanaşırsabu, peşə mədə- niyy ətininyüksək səviyyədə olduğunu göstərir. Mü əllimin pedaqoji peşə mədəniyyəti onun peşəkar key- fiyy ətləri sırasında mühüm yer tutur. Müəllimin didaktik, təşki- lat çılıq, kommunikativ, konstruktiv, perseptiv, suqqestiv və dig ər bacarıq və qabiliyyətləri kimi, onun pedaqoji peşə mədə- niyy əti də peşəkarlıq, səriştəlilik və pedaqoji ustalıq sferasında xüsusi rola malikdir. Mü əllimin pedaqoji peşə mədəniyyəti humanizmə əsasla- nan, humanist münasib ətlərdən qaynaqlanan bir mədəniyyətdir. Mü əllimin uşaqlara humanist münasibəti, onların gələcəyinə ümidl ə baxması, gələcək cəmiyyətin məhz onların əli ilə qurula- ca ğını dərindən dərk etməsipedaqoji peşə mədəniyyətini istiqa- m ətləndirən amillər kimi əhəmiyyətlidir, təsirlidir. Bu baxımdan mü əllimin pedaqoji peşə mədəniyyəti həm də onun bir vətəndaş kimi V ətən, xalq, millət qarşısında öz borcunu və vəzifəsini lə- yaq ətlə yerinə yetirməli olduğuna inamlı olması və onu yerinə yetirm əsidir. Mü əllim peşəkarlığının əsas komponentlərindən biri kimi pedaqoji peşə mədəniyyəti müəllimin yeniliklərə can atması, onları öyrənməsi, öz işinə və fəaliyyətinə yaradıcılıqla yanaşma- sı ilə sıx bağlı olan bir keyfiyyətdir. Bundan məhrum olan tərbi- y əçi və müəllimin pedaqoji prosesdə uğur qazana bilməsi çətin- dir. Çünki, son ill ər təhsilimizdə baş verən yeniliklər, sürətli inki şaf tendensiyaları, dünyanın qabaqcıl ölkələrinin yaxşı təcrü- b əsinin pedaqoji prosesə gətirilməsi müəllimin bu yeniliklərlə ayaqlaşa bilməsini sürətləndirir. Hazırda müəllimdən öz fənnini t əkcə yaxşı bilib - öyrətmək deyil, həm də pedaqoji prosesə ya- ra dıcılıqla yanaşmaq, novator olmaq, yeniliklərlə işləyə bilmək, t əhsilalanların təfəkkürünü inkişaf etdirmək, onları bir şəxsiyyət 61 kimi formalaşdıra bilmək və s. tələb olunur. Müəllim uşaqları t əkcə biliklərlə silahlandırmaq deyil, həmdə onları bacarıqlara yiy ələndirməli və inkişaf etdirməlidir. Kütl əvi informasiya vasitələrinin sürətlə artması, sürətli infor masiya texnologiyalarının həyat və məişətimizə geniş daxil olması, məktəblilərin maraq dairəsinin qlobal xarakter alması və s. m əsələlər bu prosesə müəyyən müsbət çalarlar gətirsə də, onun şagirdlərin təlim marağının digər maraqlar hesabına zəiflə- m əsinə də təsiri yox deyildir. Bu isə müəllimdən öz işinə daha s əriştəli yanaşmaq, uşaqların artan tələbat və maraqlarına cavab ver ə biləcək səviyyədə peşəkar olmaq bacarığı və vərdişləri t ələb edir. Müəllim pedaqoji peşəkarlığın texnoloji tərəflərinə yiy ələnməklə, öz fəaliyyətinə yeniliklər gətirməklə, yeni peda- qoji texnologiyalardan istifad ə etmək bacarığına malik olmaqla bu prosesd ə müvəffəqiyyət qazana bilər. Bunlardan çıxış edərək mü əllimin pedaqoji peşə mədəniyyətini şərtləndirən amillər sıra- sında aşağıdakıları xüsusi olaraq qeyd etmək olar: 1) ümumi m ədəniyyətə, kulturoloji səriştəyə malik olmaq; 2) yaradıcı pedaqoji təfəkkürə yiyələnmək; 3) yeni pedaqoji texnologiyalara yiy ələnmək və onlardan istifad ə bacarıqlarına malik olmaq. Ümumi m ədəniyyətin tərkib hissəsi olan müəllimin peşə m ədəniyyəti müəllimin hərəkət və davranışının, sözünün, müna- sib ətinin mənəvi normalar daxilində olması deməkdir.Müəllim harada, hansı şəraitdə - sinifdə, məktəbdə, məktəbdən kənarda, c əmiyyət içərisində olursa - olsun müəllim olduğunu, müəllim kimi yüks ək ad daşıdığını yaddan çıxarmamalı və mədəni hərə- k ət etməlidir. Bu həm müəllim peşəsinin, həm də bu adın daşı- yıcısı kimi müəllimin özünün nüfuzunu artıran amillər kimi də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Pedaqoji peşə mədəniyyəti müəllimin pedaqoji bacarıqları il ə birbaşa bağlı, onunla əlaqəli bir mədəniyyətdir. Müəllimin mü əyyən pedaqoji bacarıqlara malik olması onun özünüreallaş- dırması, pedaqoji özünütəsdiqi, həmçinin pedaqoji prosesdəki 62 müv əffəqiyyəti üçün zəruri olduğu kimi, onun pedaqoji mədə- niyy əti üçün də əhəmiyyətlidir. Pedaqoji peşə mədəniyyəti mücərrəd bir məfhum deyildir. Bu, mü əllimin pedaqoji fəaliyyəti zamanı üzə çıxan, görünən, əks olunan mədəniyyətidir. Bu, müəllimin davranışında, nitqin- d ə, uşaqlarla, valideynlərlə, özünün həmkarları ilə ünsiyyətdə olduğu zaman özünü gostərən mədəniyyətdir. Müəllim onlarla nec ə rəftar edir, necə danışır, onlara necə müraciət edir və şa- girdl ərə tələbləri necə verir, məktəbdə və məktəbdənkənarda h ərəkət və davranışı necədir və s. bütün bunlar onun pedaqoji peşə mədəniyyətinin konkret ifadəsi kimi özünü göstərir. Bel əliklə, müəllimin pedaqoji peşə mədəniyyətinin məz- mu nunun konkret olaraq aşağıdakılardan ibarət olduğunu göstər- m ək olar: 1) mü əllimin pedaqoji fəaliyyəti prosesində özünü göstə- r ən mədəniyyəti; 2) şagirdlər, həmkarlarvə valideynlər ilə olan pedaqoji ünsiyy ət mədəniyyəti; 3)mü əllimin şəxsi, özünəməxsus mədəniyyəti; 4) mü əllimindərsdənkənar vaxtlarda uşaqlara olan müna- sib əti; 5) mü əllimin konkret milli və ümumbəşəri dəyərlərə söy- k ənən mədəniyyəti. Mü əllimin pedaqoji peşə mədəniyyətinin göstərilən bu komponentl əri vahidbir məcrada birləşərək müəllimin ümumi peşə mədəniyyətini formalaşdırır ki, bunların da bir qisminin olmaması və ya zəif olması müəllimin peşəkar pedaqoji mədə- niyy ətində müəyyən çatışmazlıqlara gətirib çıxarır. Mü əllimin pedaqoji fəaliyyəti onun peşəkarlıq səviyyəsi- nin yüks əlməsində əsas baza rolunda çıxış edir. Pedaqoji fəaliy- y ət genişləndikcə və yeniliklərlə zənginləşdikcə peşəkarlıq üçün z əruri olan keyfiyyətlər də yaranır və getdikcə dolğunlaşır. Mü əllimin fəaliyyət sferasının genişlənməsi yeni-yeni keyfiyyət- l ərin yaranmasına, dəyərlər iyerarxiyasının bir pillədən digərinə, 63 daha yüks ək pilləyə keçməsinə səbəb olur. Müəllim peşəkar pedaqoji f əaliyyət sistemində özünü daha yaxşı hiss etməklə yeni-yeni keyfiyy ətlər əldə etməyə çalışır ki, bunlar da onun peşəkarlığının daha da dərinləşməsinə stimullar yaradır. Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|