Mühaz rə ( saat) MÖvzu: F
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MÜHAZ R Ə 6 ( 2 saat) MÖVZU: AZ ƏRBAYCAN MAAR FÇ L K F ƏLS ƏF ƏS .
- FORMALA ŞDI ĞI TAR X ŞƏRA T. 2. VARLIQ HAQQINDA T ƏL M. 3. DRAK N ƏZ ƏR YY
- A.Bakıxanovun
yazmışdı. Bu əsərində o göstərirdi ki, "idealizm fantaziya deyil, һəqiqətdir". 1842-çi ildə "Reyn" qəzetində çalışan zaman Marksın və Engelsin dünyagörüşündə idealizmdən materializmə, inqilabi-demokratizmdən kommunizm ideyalarına keçid başlandı. 1843-1844-çü illərdə Marksın- materializm mövqeyinə keçməsi başa çatdırıldı. Marksla Engels һəm də tarixin materialist anlayışını yaratmaqa başladılar. Onların ilk görüşü 1842-cp ilin noyabr ayında Reyn qəzetində, 1844-çü ildə isə Parisdə oldu. O zamandan e"tibarən onların arasında moһkəm dostluq yarandı. Onlar birlikdə dialektik materializm, siyasi iqtisad və sosializm nəzəriyyəsini yaratmaqa başladılar. Marksizm fəlsəfəsinin sonrakı şərһi "Müqəddəs ailə" və "Alman ideologiyası" əsərlərində verildi. Bu əsərlər Marks və Engels tərəfindən birlikdə yazılmışdır.
Melikov Behruz MÜHAZ RƏ 6 ( 2 saat) MÖVZU: AZƏRBAYCAN MAAR FÇ L K FƏLSƏFƏS . MÜHAZ RƏN N PLANI 1. AZƏRBAYCAN MAAR FÇ L K FƏLSƏFƏS N N FORMALAŞDIĞI TAR X ŞƏRA T. 2. VARLIQ HAQQINDA TƏL M. 3. DRAK NƏZƏR YYƏS . Maarifçilik ümumdünya mədəiiyyəti tarixindz keyfiyyətcə yeni bir dövrdür. Çoxcəһətli məfkürə һərəkatı olai maarifçilik ilk dəfə Qərbi Avropa ölkələrində burjua inqilablarının һazırlanması dövründə meydana çıxmış və ona xidmət etmişdir. Qanunauyqun olaraq bu һərəkat tarixi ardıcıllıqla digər bölgələrə də nüfuz edərək ümumdünya һadisəsinə çevrilmiş;şr. Maarifçilik millətin milli mənlik şüurunun formalaşması dövründə onun yeni keyfiyyot һalını səciyyələndirən ideya inkişafının agarıcı xətti olmuşdur. O, dünya mədəniyyətini içtimai tərəqqi, bərabərlik, şəxsiyyət azadlıqı kimi böyük һumanist irinsiplərlə zənginləşdir-mişdir. Maarifçilik feodalizmdən kapitalizmə keçid dövrünün içtimai-siyasi, fəlsəfi, һ üquqi, əxlaqi, bədii-estetik ideyalar sistemidir. Maarifçilik fəlsofəsi isə çoxşaxə-li maarifçilik məfkurəsişş müһüm tərkib һissəsi, onun dünyagorüşünün əsasıdır. Bu fəlsəfə əvvəlki vəzəriyyələrdən öz istiqaməti, mövzu dairəsi, içtimai һəyatda çiddi dəyiişkliklər tələb etməsi, çəmiyyətin tərəqtisində elmin, maarifin rolunu müqləqləşdirməsi, insan idrakının gü-çünə һədsiz nnamı ilə fərqlənir. isanın şəxsi ləyaqə-tinə һörmət, fikir və mə"nəvi azadlıq ideyaları maarifçi-lik məfkurəsnnin məqzini təşkil edir. Maarifçiliyin məfkurəsini, dünyagörüşünü büqövlükdə səçiyyələndirən bu kimi ümumi əlamətlər ilk nevbədə devrün, zamanın məntiqi ifadəsi idi. Avropa və Şərq ölkələrində olduqu kimi Azərbayçanda da maarifçilik, Melikov Behruz
onun fəlsəfəsi tarixi zərurətin qanunauyğun nəticəsi kimi meydana gəlmişdir. Azərbaycapda maarifçilik fəlsəfəsi XIX əsrin ortalarında formalaşmaqa başlamışdır. Azərbayçanda bu fəlsəfə sxolastikanın, xurafatın, çəһalətin inkarı kimi içtimai fikirdə özünə yer tapmışdır. Azərbaycan maarifçilik fəlsəfəsinin problem dairəsinin müəyyən olunması tarixn şəraitlə, müvafiq sosial-iqtisadi, siyasi-mədəni amillərdə, ideya nəzəri zəminlə baqlıdır. Burada Qərbi Avropadan gələn tə"sirlər də az rol oynamamışdır. XIX əsr Azərbayçanda içtimai-fəlsəfi fikrin ipki-şafında çox müһüm və zəngin bir dövrdür. һəmin dövr Azərbayçan fəlsəfəsi klassik ən"ənələri, yeni dünyagörü-şünü və sosial-siyasi baxışları ezündə birləşdirməei ilə fərqlənir. A.Bakıxanovun (1794-1847), M.F.Axuvdovun (1812-1879) və Һ.Zərdabinin (1842-1907) çoxçəһətli ideya ir-si buna iarlaq nümunədir.Onların zəngin yaradıçılığı bütövlükdə һəmin dövrüp ideologiyasında, fəlsəfəsində, ədəbiyyatında yeniləşmə prosesini əks etdirirdi. A.Bakıxanovun, M.F.Axundovun, Һ.Zərdabinin yaradıçılıqı ayrı-ayrılıqda XIX əsrdə Azərbayçanda ictimai-fəlsəfi fikrin inkişafında üç müһüm mərһələni təşkil edir. Rus çarizmşşn ilһaqediçi, müstəmləkəçilik siyasə-qinə baxmayaraq XIX ə srin 30-40-çı illərindən başlayaraq Azərbayçanın şimal һissəsində feodal- patriarxal müna-sibəqləri sarsılmaqa, kaiitalis! münasibətləri qəşəkkül tapmaqa banşayır, elmə, maarifə, Avropa һəyaq tərzinə böyük maraq oyanır. isadi-qicarət ə laqələrinin ksşşşon-məsi obyektiv olaraq ölkəni ümumdünya əmtəə tədavülünə cəlb edir, milli şüurun formalaşmasına qəkan vsrir. XIX əsrdə Azərbayçan ədəbiyyatı, inçəsəiəti öz tarixi inkişafının yeni axarına düşür. A.Bakıxanov, .Qutqaşenli, M.FAxundov tərəfindən milli dramaturgiyanın ə sasının qoyulması, ədəbi realizmin, satirik nosziyanın vüs"ət alması milli qsatrın və mətbuatın yaranması dvvrün böyük mədəni nailiyyətləri idi. Bu dövrdə iqtisadi dirçəlişin zəruri qələbi kimi Azərbayçanda təbii-elmi biliklər yayılmaqa, insanların təһsil dairəsinə daxil olmağa banşayır. ndi dünyanın ümumi mənzərəsn nlə bilavasiqə baqlı olan kosmoqrafik bilikləri qəblnğ edən A.Bakıxanovdan fərqli olara! M.F.Axundov, Һ.Zərdabi, Ə.Korani, N.Vəzirov, Melikov Behruz Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|