2
Banklarm tələblərinə müvafıq olaraq kreditin borc alan şəxslərin müxtəlif
tələbatları üçün təqdimatı bir neçə üsulla həyata keçirilə bilər:
birdəfəlik qaydada;
dəfələrlə borc alan şəxs üçün açılmış xəttin hüdudları daxilində tələbatı və
kredit müqaviləsində müəyyən olunan kredit təqdimatı müddətini nəzərə almaqla;
təşkilatm hesablaşma (cari, müxbir) hesabmda debet saldosu şəklində çıxış edən
təşkilatm ödəniş dövriyyəsində kəsirin ödənilməsi vasitəsilə;
bir sıra banklarm kredit potensialmm birləşdirilməsi əsasmda (konsorsial
kredit);
digər üsullar ilə.
Kredit müxtəlif mənşəli ödəniş sənədlərinin sayəsində həm ödəniş yolu ilə, həm də
pul vəsaitlərinin hesablaşma hesabma (cari, müzbir hesabma) köçürülməsi yolu ilə
təqdim oluna bilər. Kreditlər hüquqi Ģəxslərə yalmz qeyri-nağd qaydada, fiziki
Ģəxsbrə isə - bank kassası vasitəsilə qeyri-nağd və nağd şəkildə təqdim olunur.
Kredit təqdimatı şərtlərinin dəyişilməsi zamanı bank-kreditor və müştəri əlavə
müqaviləni tərtib edir.
Kredit üzrə borc pul vəsaitlərinin borc alan şəxsin hesablaşma hesabmdan
silinməsi yolu ilə, ya da kreditor-bankm ödəniş tələbinə görə ödənilir (əgər müştəri
digər bankda xidmət görürsə). Əgər söhbət fıziki şəxsə təqdim olunan kreditdən
gedirsə, o zaman kreditin ödənilməsi fıziki şəxsin yazılı sərəncamma müvafıq
olaraq poçt köçürməsi, bankm kassasma nağd pullarm qoyulması, bu kredit
idarəsinin əməkdaşı olan borc alan şəxsin aylıq məvacibindən vəsaitin tutulması
yolu ilə həyata keçirilir.
Müasir şəraitdə təşkilata kredit təqdimatmm müddətləri növbəti hüdudlarda
banklar tərəfmdən müəyyən olunur: 30 günə kimi, 31 gündən 90 günə kimi, 91
gündən 180 günə kimi, 181 gündən 1 ilə kimi, 1 ildən 3 ilə kimi, 3 ildən artıq.
Artıq qeyd olunduğu kimi kredit təqdimatmm müasir sistemində kreditlərin iki
kateqoriyasmı fərqləndirilir:
1)hüquqi şəxslərə təqdim olunan kreditlər;
2)fiziki şəxslərə təqdim olunan kreditlər.
Hüquqi Ģdxslərə təqdim olunan kreditlərin kateqoriyalarma bunlar aiddir:
-xüsusi cari hesab üzrə kreditlər;
- overdraft üzrə kreditlər;
-kredit xəttinin hüdudları daxilində iri obyekt üzrə kreditlər;
-sindikatlaşdırılmış kreditlər;
-məqsədli kreditlər.
Fiziki Ģəxslərə təqdim olunan kreditlərə bunları aid etmək mümkündür:
- istehlak krediti;
-ipoteka krediti.
Bank kreditlərinm təqdim olunan növlərini daha ətraflı nəzərdən keçirək.
KitabYurdu.az
157
3
ETĠBARLIKREDĠT
Kreditin bu növü konkret surətdə təmin olunur və bir qayda ola- raq birinci
dərəcəli kredit ödəmə qabiliyyətli müştərilərə təqdim edilir. Bank bu müştərilər ilə
daimi əlaqə saxlayır və ötən ilin kreditlərin ödəni- şinə dair heç bir etiraz, şikayət
etmir. Kredit müəyyən istehsal prosesinin təşkili üçün əlavə pul vasaitinə olan
tələbatı ödəmək məqsədilə verilir. Onun müddəti 1-3 ay arası müəyyən olunur.
Kreditlərin təqdimatı ödə- niş təminatmm mühdudlaşdırılması əsasmda həyata
keçdiyi üçün digər kreditlərdən fərqli olaraq yüksək faiz tarifi təyin edilir.
Kreditin tərtibi üçün müəssisə banka xahiş ərizəsi ilə müraciət edir. Xahiş
ərizəsinin tərkibində kreditin əldə edilməsinə dair məqsədlər, mi- qdar və müddət,
kredit müqaviləsinin layihəsi, kredit ödəmə qabiliyyə- tinin təminatı haqqmda
müddəalar real əksini tapır.
KONTOKORRENT KREDĠT
Kontokorrent kreditin xarici ölkələrin bank sisteminin təcrübəsin- də tətbiqi
aşağıdakı müddəalarla bağlıdır:
Kontokorrent hesabı bankm uzunmüddətli münasibətlər qur- duğu və bank
kreditinə daimi tələbatı olan müştərilər üçün açılır;
Müştəri və bank arasmda kontokorrent münasibətlər könüllü xarakter daşıyır;
Kontokorrent hesab təsərrüfat orqanlarmm pul dövriyyəsinin təkmilləşdirilməsi
üçün istifadə edildiyindən, kontokorrent kreditlər plan krediti olub, hesabm qalığım
ləğv edir. kontokorrent hesab yüksək kredit etibarma malik müəssisələr tərəfmdən
təşkil olunur. Kontokor- rent hesab tədricən hesabm qalığı debet qalığmm həddini
təmin edilməsi haqqmda zəmanətin verilməsi nəticəsində müştəri üçün açılır.
Yuxarıda açıqlanmış kontokorrent münasibətlərin quruluş imkan- ları xarici
ölkələrdə geniş istifadə olunur. Qanunauyğun olaraq konto- korrent kredit kredit,
maliyyə, bank, vergi, qeydiyyat və hesabat sahələ- ri ilə bağlı olur. Bu cür
kreditləşmə təcrübə çərçivəsindən kənara çıxmır.
VEKSEL KREDĠTĠ
Veksel krediti - banklar tərəfindən veksel sahiblərinə və təh- cizatçılar tərəfmdən
alıcılara verilən kredit növüdür. Yeksel kreditlərinin müxtəlif növləri vardır. İndii
isə onun ayrı-ayrı növlərini nəzərdən keçi- rək.
Adsız veksel kredithri vekselin bir növü olmaqla özü də öz növbə- sində
qeydiyyatlı və girovlu veksellərdən ibarətdir.
Veksellərin qeydiyyatı - Veksel kreditləri bank tərəfmdən alnır və bütünlüklə onun
ixtiyarma keçir. Veksel saxlayan şəxs qeydiyyatdan keçmək üçün vekseli banka
təqdim edir və əvəzində pul vəsaiti götürür. Buna görə də veksellərin bankm
bilavasitə iştirakı ilə qeydiyyatı kredit təqdimatmm üsullarmdan biridir. Bu cür
əməliyyata görə bank faiz ödənişi tələb edir. Buna faiz qeydiyyatı və ya diskont
deyilir. Onun məb- ləği müştəri ilə razılaşma zamanı müəyyən edilir. Diskont
vekselin qey- diyyatmdan bir qədər sonra məbəlğindən çıxılır. Onun miqyası
aşağıda- kı formul vasitəsilə müəyyən olunur:
KitabYurdu.az
158
Dostları ilə paylaş: |