MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- GENÇ BĠREYLERDE BĠREYCĠLĠK VE KOLEKTĠVZM RZA MAMMADOV
- Açar sözlər
Tezislər 111 katiblərimizə, xəttatlarımıza həmiĢə borcluyuq. Əfsuslar olsun ki, onların bir çoxunun fəaliyyəti və yaradıcılığı indiyədək lazımınca tədqiq olunmamıĢ, naməlum qalmıĢdır. Cəlaləddin Naxçıvani kimi tanınan Məhəmməd ibn Ağaxanın həyatı və fəaliyyəti haqqında məlumat olduqca azdır. Bəzi qaynaqlardan əldə edilən məlumatlara əsaslanaraq onun öz dövrünün savadlı və ziyalı Ģəxslərindən olduğunu söyləyə bilərik. O, hicri-qəməri təqvimi ilə 1000-ci ildə (miladi: 1592) yaĢayıb-yaratmıĢ katib-xəttatlarımızdandır. Əfsus ki, bir xəttat kimi fəaliyyətinin məhsulları və nümunələri haqqında bilgi yoxdur. ―Xətt və xəttatlar‖ əsərinin müəllifi Həbib onun ―Ənisül-üĢĢaq‖ (―AĢiqlərin həmsöhbəti‖) adlı əsərin müəllifi olması barəsində məlumat vermiĢdir. Qazi Məhəmmədbağır Ordubadi dərin zəkaya, xüsusi istedad və qabiliyyətə, zəngin mənəviyyata malik bir Ģəxs kimi tanınmıĢdır. Ordubadın divanxana iĢləri ona həvalə edilmiĢdir. Bu barədə məlumat verən XVI əsr Ġran alimi və ədibi, katib-xəttat, salnaməçi Qazi Əhməd ibn Mir MünĢi əl-Hüseyni Qumi özünün ―Xəttatlar və rəssamlar haqqında risalə‖sində (yaxud ―Qolestan-e honər‖ – ―Sənət gülüstanı‖) qeyd edir ki, Məhəmmədbağır Ordubadi həm də Ģairlik istedadına malik olmuĢdur. Qazi Əhməd Quminin verdiyi bilgiyə əsasən, Məhəmmədbağır Ordubadi nəsx, süls, toqi (touqi), mühəqqəq, reyhani, rüqə və nəstəliq xətlərini mükəmməl surətdə mənimsəmiĢ və çox gözəl yazmıĢdır. Hicri-qəməri təqvimi ilə XI əsrdə (miladi: XVII əsr) yaĢayıb-yaratmıĢ Məhəmməd Cəfər Ordubadi Azərbaycan kitab mədəniyyətinin inkiĢafında xidmət göstərmiĢ xəttatlarımızdandır və nəstəliq xətt növündə gözəl yazmıĢdır. XX əsrin görkəmli Ġran alimi Mehdi Bəyani özünün ―Əhval və asar-e xoĢnevisan‖ (―Xəttatların həyatı və əsərləri‖) əsərində bu barədə olduqca qısa bir məlumat verərək Məhəmməd Cəfər Ordubadinin əlinin məhsulu olan bir kitabın günümüzədək gəlib çatdığını bildirmiĢdir. Qeyd etmək istərdik ki, əsil-kökü Naxçıvandan olan bir çox katib- xəttatlarımız Azərbaycan maddi-mənəvi mədəniyyətinin, xüsusilə kitab mədəniyyətinin inkiĢafında silinməz bir iz qoymuĢlar. Belə katib- xəttatlarımızdan biri də Təbrizdə yaĢayıb-yaratmıĢ Əsgər bəy Ordubadidir (XIX əsr). Görkəmli Ġran alimi dr.Mehdi Bəyaninin verdiyi bilgiyə əsasən, Əsgər bəy Ordubadinin gözəl və zərif xətlə üzünü köçürdüyü bəzi əlyazma kitabları çap olunaraq yayılmıĢdır: Sədi ġirazinin ―Külliyyat‖ı, Nasir Xosrovun ―Divan‖ı və sairə. Açar sözlər: katib-xəttatlar, Cəlaləddin Naxçıvani, ―Ənisül-üĢĢaq‖, Qazi Məhəmmədbağır Ordubadi, Məhəmməd Cəfər Ordubadi Beynəlxalq İpək Yolu 112 GENÇ BĠREYLERDE 'BĠREYCĠLĠK VE KOLEKTĠVZM' RZA MAMMADOV Osmangazi Üniversitesi rmammadov@anadolu.edu.tr ÇalıĢmanın amacı, genç bireylerdeki 'bireycilik ve kolektivizm' yönlü geliĢimlerini ortaya koymaktır. Nicel araĢtırma yönteminin kullanıldığı bu çalıĢmada, açımlayıcı faktör analizi ile yorumlanmıĢtır. ÇalıĢmanın çalıĢabilir evreni, EskiĢehir'de bulunan Anadolu Üniversitesi ve Osmangazi Üniversitesinde eğitim alan lisans birinci sınıf öğrencilerinden oluĢmaktadır. ÇalıĢmada veri toplama aracı olarak, araĢtırma kapsamında geliĢtirilen tam yapılandırılmıĢ anket formu kullanılmıĢtır. Bulgular genç bireylerin bireycilik düĢünce tarzını daha fazla benimsediğini ortaya koymaktadır. Açar sözlər: Bireycilik, kolektivizm, birey NAXÇIVANDA MEMARLIQ ABĠDƏLƏRĠ ƏFSANƏ SƏFƏROVA AMEA Əlyazmalar Ġnstitutu Haciyev_muxtar@bk.ru Dünyada qədim insanların yaĢadığı ilkin ərazilərdən biri də məhz Naxçıvandır. Bunu istər qədim dövrə aid arxeoloji qazıntılardan əldə olunmuĢ nümunələr, istərsə də, orta əsrlərin mükəmməl abidələri sübut edir. Qədim daĢ dövründən baĢlayaraq insanlar bu ərazidə yaĢamıĢ, zəngin mədəniyyət yaratmıĢlar. XII əsrdə Naxçıvanda 200 min əhali yaĢayırdı. ġəhər öz ustaları, sənətkarları, dulusçuları, zərgərləri ilə Ģöhrət qazanmıĢdı. Lakin Ģəhər öz inĢaatçıları ilə daha çox tanınırdı. MəĢhur Naxçıvan memarlıq məktəbi burada meydana çıxmıĢdır. Fransız səyyahları Pyer ġarden və Dübna de Monper, ingilis səyyahı Porter qeyd ediblər ki, bura qədim memarlıq abidələrinin saxlanmıĢ olduğu gözəl bir Ģəhərdir. Naxçıvan memarlıq məktəbindən danıĢarkən Memar Əcəminin fəaliyyətini xüsusi ilə vurğulamaq lazımdır. Naxçıvan memarlıq məktəbinin banisi olan Əcəminin Azərbaycan memarlığının inkiĢafında rolu danılmazdı. Orta əsrlər Naxçıvan memarlığı ilə bağlı məlumatları daha ətraflı ―Əcaib-ül- bəladan‖ adlı əlyazmadan əldə edə bilərik. Bu mənada diqqəti cəlb edən məqamlardan biri budur ki, həmin dövrdə Naxçıvanda çoxmərtəbəli saray binaları inĢa edilmiĢdir. Burada Ģəhərsalmanın düzgün, planlı Ģəkildə tərtibinin Ģahidi oluruq. Əcəminin yaradıcılığına xas olan Yusif Küseyr oğlu türbəsi 1162-cı ildə inĢa olunub. El arasında bu türbə ―Atababa günbəzi‖ adı ilə məĢhurdur. Tezislər 113 Memar Əcəminin Naxçıvanda yaratmıĢ olduğu digər abidələrdən biri də Möminə xatın türbəsidir. Hündürlüyü 26 m olan Möminə xatın türbəsinin xarici örtüyü hazırda dövrümüzə çatmıĢdır. Memarın adını və abidənin inĢa tarixini göstərən kitabələr baĢtağdan yuxarıda həkk edilmiĢdir. Kompozisiyaya, yetkinliyə, ayrıntılarının incə zərif iĢlənməsinə və memarlıq həllinə görə türbə orta əsrlər memarlıq sənətinin Ģah əsərlərindən sayılır. Möminə xatın və Yusif ibn Küseyr türbəsinin memarlığı Yaxın və Orta ġərqin müxtəlif vilayətlərində onunla oxºar olan bir sıra tikililərin meydana gəlməsi üçün nümunə olmuĢdur. Naxçıvan ərazisində Culfa yaxınlığında yerləĢən Gülüstan türbəsi üslub və forma baxımından diqqəti cəlb edir. Gülüstan türbəsini dekorativ bəzək forması, ölçüsü, səciyyəsi və digər əlamətləri üzrə müxtəlif lakin öz kompozisiya həlli üzrə vahid memorial tikililər qrupuna daxil etmək olar. Bu gün Möminə xatın, Qeysəriyyə kimi tarixi memarlıq abidələri ilə yanaĢı ―Əshabi –Kəhf― ziyarətgahı da Naxçıvanın simvoludur. Buraya bölgələrlə yanaĢı xarici ölkələrdən də ziyarətə gələnlər var. Qeyd etmək lazımdır ki, Naxçıvan memarlıq məktəbinin digər istiqamətlərindən biri də tarixən burada ucaldılmıĢ qalalardır. Bu gün Muxtar Respublika ərazisindəki Oğlanqala, Çalxanqala, Əlincə qalası kimi memarlıq abidələri təkcə xalqımızın zəngin və çoxəsrlik dövlətçilik ənənələrini yox, həm də qədim Ģəhərsalma mədəniyyətini günümüzə qədər gətirib çıxarmıĢdır. Memarlıq sənəti daim inkiĢaf və yeniləĢmə tələb edir. Bunun nəticəsidir ki, son illər aparılan geniĢmiqyaslı tikinti-quruculuq iĢlərində tarixiliklə müasirlik vəhdətdə götürülür, qədim memarlıq xüsusiyyətləri qorunub saxlanılır və müasir memarlıq elementləri ilə daha da zənginləĢdirilir. Muxtar Respublikanın Ģəhər, rayon və kəndlərində istifadəyə verilən yeni obyektlər müasir memarlıq elementləri ilə daha da zənginləĢdirilir. Bu gün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab Ġlham Əliyev tərəfindən də memarlıq sənətinin inkiĢafına xüsusi diqqət yetirilir. Həmçinin Muxtar Respublikada da tarixi abidələrin bərpası diqqət mərkəzindədir. Son illər ―Əshabi –Kəhf‖ ziyarətgahı Dini Mədəni Abidə Kompleksi, Naxçıvanqala, Xan sarayı və onlarla digər tarixi abidələr bərpa olunub. Hazırda Gülüstan türbəsində və Əlincə qalasında bərpa iĢləri davam etdirilir. Naxçıvanda Böyük Ġpək Yoluna birbaĢa xidmət edən bu tarixi abidələrin dünya əhəmiyyətli abidələr siyahısına salınması elmi və məntiqi baxımından bölgəmizin daha geniĢ Ģəkildə təbliğinə Ģərait yaradır. Bü gün Naxçıvanda gözəl memarlıq üslubuna malik Heydər Əliyev sarayı, ġahmat məktəbi, Mərkəzi Kitabxana, UĢaq Bərpa Mərkəzi, Diaqnostika Mərkəzi, Nazirlik və idarə binalarının memarlıq üslubu Ģəhərin ümumi ansambılı ilə heyrətamiz dərəcədə uyuĢur. Açar sözlər: Memar Əcəmi, ―Atababa günbəzi‖, Möminə xatın, Yusif ibn Küseyr türbəsi Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|