MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq İpək Yolu
- HALK KÜLTÜRÜ ÜZERĠNDEKĠ ETKĠSĠNĠN ĠNCELENMESĠ TAYYĠBE PERTOVÎ RAD, YAġAR YEġĠM AMAÇ
- Anahtar kelimeler
- Açar sözlər
Beynəlxalq İpək Yolu 158 baxımdan araĢdırılmasıdır. Bu sahədə iĢlərin davam etdirilməsi əhəmiyyətlidir. Ən azından özümüzü yaxĢı tanımaq üçün. Açar sözlər: Epos, Dədə Qorqud, folklor, paremoloji vahidlər, atalar sözləri NASREDDĠN HOCANIN ĠPEK YOLU CĠVARINDAKĠ ÜLKELERDE HALK KÜLTÜRÜ ÜZERĠNDEKĠ ETKĠSĠNĠN ĠNCELENMESĠ TAYYĠBE PERTOVÎ RAD, YAġAR YEġĠM AMAÇ Ġsfehan Üniversitesi Ġstanbul Üniversitesi sdtr_er@rambler.ru Ġpek yolu, ticaret yeri olmasının yanı sıra, yüzyıllar boyunca farklı millet ve kavimlerin fikir ve kültürlerinin değiĢim yeri olmuĢtur. Bazı kültürel akımların etki ve dağılımı ya da bazı Ģair ve yazarların Ģöhretlerinin yayılması, bu coğrafyanın sınırlarında fikir ve kültür akımlarının yayılmasındaki komĢu ülkeler arasında birlik ve barıĢın temellerinin sağlam atılabilmesi bu yerin iliĢkilerinde önemli bir göstergedir. Ġpek yolunun sürekli geliĢmesi ve ekonominin canlanması doğrultusunda ortak kültür unsurlarını dikkatle araĢtırmak elzem olduğundan, bu makalede Ġran, Nahcivan, Azerbaycan, Türkiye ve bazı diğer Arap ülkelerinin kültürel ortak sermayelerinden birisi olarak Nasreddin Hocanın rolü incelenerek ve tahlil yoluyla açıklanarak Nasreddin Hoca hakkında bu ülkelerdeki mevcut kaynaklara yönelerek halk kültürü üzerindeki onun muhteĢem etkisini göstereceğiz. Bu makale, Nasreddin Hocanın doğum yeri, hayatı ve ölümü hakkında yaygın münakaĢalardan uzak, onun Ģahsına yönelik kültürel ortaklıkları teyit ederek ipek yolunun ticaret ülkeleri arasında ortak kültürlerinin yayılmasında siyaseti bırakma yönünde düĢmanca siyasi tavırlardan uzak durarak bu tahsilli insanlara nükteyle, fıkrayla ve mizahla nasıl fayda gözetebildiğini gösterir. Doğal olarak bu iĢ ile dostun kültür seyyahı geliĢir. Anahtar kelimeler: Ġpek yolu, Nasreddin Hoca, Halk kültürü, Kültür seyyahı UġAQ FOLKLORUNDA SANAMALAR VƏ TƏKƏRLƏMƏLƏR (Naxçıvan materialları əsasında) ġÖLƏ ƏLĠYEVA Naxçıvan Müəllimlər Ġnstitutu shole.qadirqizi@mail.ru Naxçıvan folklor muhitində uĢaqlarla bağlı mətnlər çox rəngarəngdir. Bu mətnləri iki yerə ayırmaq olar: 1. Böyüklərin uĢaqlar üçün yaratdıqları örnəklər; Tezislər 159 2. UĢaqların uĢaqlar üçün yaratdıqları örnəklər. Bu nümunələrdə uĢaqların dünyagörüĢu, maraq dairəsi, yaĢ xüsusiyyətləri nəzərə alınmıĢ, nəticədə ciddi təsir gücünə malik, maraqlı folklor mətnləri formalaĢmıĢdır. Bu yönümdən sanama və təkərləmələr xüsusi iĢləklik tezliyinə malikdir. Bir qisim sanamalar saylar üzərində qurulur. Hər bir say iĢləndiyi mətnə uyğun mənalandırılır. Bunun nəticəsində onların çoxfuknsiyalılığı təmin olunur. Belə sanamalarda da qafiyələnmə əsas Ģərtlərdən biridir. Bu isə ahəngdarlıq yaradır, mətnin tez əzbərlənməsinə, geniĢ dairədə yayılmasına səbəb olur: Qırx iki – tale yazandı, Qırx üç – qaynar qazandı. Qırx dörd – Nahid, dənizdi, Qırx beĢ – gözəl kənizdi. Qırz altı – atdı, Qırx yeddi – muraddı. Mətndə qafiyələnmə özünəməxsus ahəng təĢkil etmiĢdir. Bir qism sanamada isə saylar iĢtirak etmir. Filologiya üzrə elmlər doktoru Ramazan Qafarlı bu qismə təkərləmələri də əlavə edir. Ancaq bizə belə gəlir ki, oynaq ahəng, müxtəlif sözlərin, səslərin, səs birləĢmələrinin təkrarı ilə əmələ gələn təkərləmələr müstəqil janrdır. Tədqiqatçılar nağıların əvvəlində iĢlədilən təkərləmələr barədə geniĢ araĢdırmalar aparmıĢdır. Təqdim edəcəyimiz mətndə sanama və təkərləmələrin janr xüsusiyyətlərindən, səciyyəvi cəhətlərindən Naxçıvan nümunələri əsasında bəhs ediləcəkdir. Açar sözlər: folklor mühiti, sınama, təkərləmə, janr, qafiyə NAXÇIVAN VƏ KƏLBƏCƏR BÖLGƏLƏRĠNƏ AĠD MÜQƏDDƏS YERLƏR AYTAC ABBASOVA AMEA Folklor Ġnstitutu folklorgirl@mail.ru Folklorun epik növünə daxil olan pir və ocaqlarla bağlı rəvayətlər də digər janrlar kimi mövzu və süjet baxımından zəngin olub xalqın tarixini, etnoqrafiyasını, milli əlamətlərini, xarakter və psixologiyasını özündə əks etdirir. Pir və ocaqlarla bağlı rəvayətlər toponimlərin öyrənilməsi üçün bol-bol material verir. Оdur ki, bəhs edəcəyimiz müqəddəs yerlər yalnız Azərbaycan xalqının yaĢam və mifоlоji düĢüncə tərzinin öyrənilməsi üçün dеyil, həm də bölgəyə məxsus toponimlərinin öyrənilməsi üçün оlduqca vacibdir. Naxçıvan Beynəlxalq İpək Yolu 160 və Kəlbəcər ərazisinə məxsus müqəddəs yerlərin müəyyən bir qismi birbaĢa rеgiоnun cоğrafiyası, təbiəti, qədim yaĢayıĢ yеrləri ilə əlaqəlidir. AraĢdırma obyekti kimi götürdüyümüz Naxçıvan və Kəlbəcər bölgəsinə aid olan pirlər yaranma və sahib olduqları mistik güc baxımından rəngarəng olub bir-birindən fərqlənir. Bu müqəddəs yerlər əsasən ayrı-ayrı müqəddəs Ģəxslərin adları ilə, daĢ, ağac, su-bulaq, qəbir və s. digər vasitələrlə əlaqələndirilmiĢdir. Buna baxmayaraq, pir və ocaqların ziyarət edilməsi səbəblərini birləĢdirən ümumi cəhətlər də var. Hər iki bölgəyə aid pir və ocaqların daha çox müalicəvi xüsusiyyətə malik olması, müəyyən xəstəliklərin sağaldılması, sonsuz qadınların niyyətlərinin gerçəkləĢməsinə olan inam əsas ziyarət səbəblərindən idi. Naxçıvanda ―Əshabi-kəhf‖, ―Qoç daĢı‖, ―ġıx Baba‖ ocağı, ―Tək tut‖ ocağı, ―Mirqasım‖, ―Dədəli bulağı‖, ―Qara daĢ‖, ―Hadıqayıt ocağı‖ və s., Kəlbəcərdə ―Əli daĢı‖, ―Dağdağan ağacı‖ ―Qara daĢ‖, ―Seyid Manaf ağa ocağı‖, ―ġıx Həsən‖ kimi pir və ocaqlar xalqın inandığı və ziyarət etdiyi məkanlardandır. Açar sözlər: Naxçıvan, Kəlbəcər, ocaq, pir, müqəddəs yerlər, folkor, mif XALQ MƏDƏNĠYYƏTĠNDƏ MƏRASĠM FOLKLOR NÜMUNƏLƏRĠNĠN YERĠ (Ordubadda folklor nümunələrinin əsasında) AYTƏN CƏFƏROVA AMEA Folklor Ġnstitutu ceferli_ayten@mail.ru Ordubad folklor aləmində mərasim folkloru – mərasimlərlə bağlı yaranan poetik mətnlər, deyimlər, inamlar öz qədimliyi ilə böyük maraq cəlb etməkdədir. Bunların bəziləri zaman keçdikcə unudulmaq təhlükəsi ilə üzləĢmiĢ, ancaq əhalinin yaĢlı nəslinin yaddaĢında müəyyən dərəcədə yaĢayaraq müasir dövrümüzə qədər gəlib çata bilmiĢdir. Mərasim folkloru dedikdə, müxtəlif mərasimlərlə bağlı olan folklor mətnləri xatırlanır. Mərasim nəğmələri adı altında yayılan bu poetik nümunələr öz mövzu və məzmun xüsusiyyətlərinə görə iki qrupa ayrılır: mövsüm mərasim nəğmələri; məiĢət mərasimi nəğmələri. Bu bölgünü Ordubad mərasim nümunələrinə də tətbiq etmək olar. Lakin burada mərasimlər özünü təkcə nəğmələrdə deyil, həm də bir çox kiçik janrlarda – alqıĢ, qarğıĢ, inam, sınama, fal, ovsun kimi nümunələrdə də göstərir. Bu bölgüyə əlavə olaraq, əraziyə məxsus dini mərasim folkloru nümunələrini də daxil etmək olar. Bunlardan ―Müsəllaya çıxma‖ adı ilə tanınan ayin hazırda da icra olunur. Əgər uzun müddət quraqlıq olarsa, yaxın məhəllələrin sakinləri bir yerə toplaĢaraq Bəlkə dağının ətəklərinə doğru üz tuturlar. Qurandan müxtəlif dualar oxuya-oxuya Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|